Læknablaðið - 01.01.1940, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ
5
an, og er því ályktun þeirra mjög
logisk (sbr. bls. 3). Seinni mögu-
íeikinn, þ. e. aS sárin geti valdiS
eSa disponeraS til brjósteinkenn-
anna, er blátt áfram og hliSstæS-
ur, ef miSaS er viS scktions mat-
eriale, en þaS er einmitt í þessu at-
riði, sem hin kliniska statistik get-
ur gcfið ómetanlegar upplýsingar,
cf ckki sannanir. Á hinu kliniska
niateriale má í langflestum tilfell-
um sannfærast um þaS, að berkla-
infektionin eða■ einkenni hcnnar
hafa verið undanfari meltingarsjúk-
dómsins, en ekki vice versa. Hitt
væri sönnu nær (eins og þeir benda
á), aS hér gæti veriS um aS ræSa
konstitutionella disposition til
tveggja annars óskyldra sjúkdóma.*
Spurningin veltur meira á því, en
nokkru öSru, eins og nú standa
sakir, og verSur væntanlega ekki
útkljáS aS sinni. Án þess aS vilja
fara nánar út í ríkjandi theoríur um
orsök hins chr. ulcus pepticum —
því þær eru legio — kemst eg ekki
hjá því aS drepa á tvær höfuS-or-
sakirnar, er hinir lærSu halda fram
og deila mjög um, þ. e. gastritis-
theoríuna og neurogenu-theoríuna.
ÞaS er ekki langt síSan aS gastritis-
theorían var í öndvegi meS hinum
mikla gastritis-postula, Konjetsny,
í broddi fylkingar, auk gastro-
scopíu-experta eins og Korbsch o.
fl. Neurogentheoríumennirnir, eins
og v. Bergmann og hans skóli, Loe-
per, Múllenweber o. m. f 1., hafa
þent þeim rækilega á veilurnar í
þessari kenningu: Hversu óskiljan-
legt þaS er, hve fáir fá chr. sár
-— enda þótt allir hafi aS kalla gast-
ritis, og svo hitt, og þaS viSurkenna
gastritis-postularnir einnig —'gast-
* Þ. e. eins og Stiller kallaSi
þaS: Berklav. og magasáriS eru
eins og systkin, en ekki eins og
foreldrar og börn.
ritis og exulcerationes eru ekki ann-
aS en symptom, líkt og anæmia, —
sumir segja allergiskt symptom, og
vér erum engu nær hinni eiginlegu
orsök.
Allir eru sammála um hitt, aS
acut ulcera (oft multible) myndist
ásamt gastritis af óteljandi ástæS-
um, svo sem ........ acut og chr.
infektionum, eitrunum, bruna o. s.
frv. MáliS vandast fyrst, þegar
skýra á hvers vegna myndast eitt
og eitt chroniskt sár. Og þar segja
neurogentheoríumennirnir, aS taug-
arnar séu aS verki meS æSa- og
vöSvakrömpum, aukinni sýrumynd-
un í maganum o. s. frv. Þessi sjúk-
lega starfsemi tauganna halda menn
svo aS stafi af konstitutionell veikl-
un eSa disposition i autonomakerf-
inu, — universell eSa selectiv —
innri secretions eSa humoral trufl-
unum o. s. frv., eSa eins og Loeper
álítur, af því, aS á stadium hinna
acutu sára berist taugaeitur upp eft-
ir vagus frá maganum, og orsaki
secundært hypersecretion og ulcus.
En yfirleitt hallast menn meir og
meir aS því, aS neurogen faktor
hljóti á einhvern hátt aS vera hér
aS verki.
Berklatheorian sameinar hinsveg-
ar ágætlega báSar þessar theoriur
—■ hún byggir á allergie -j- neuro-
gen faktorum, sem standa í læinu
sambandi viS breytingar í brjóstinu
af völdum berkla (eSa skyldra or-
saka), breytingar er valdiS gætu
ertingu (en ekki lörnun) á sjálfum
meltingartaugunum -—- vagus sym-
pathicus eSa rami communicantes
n. n. splanchnici frá 6—9-segmenti
í brjóstholinu, en gengur fram hjá
ákveSinni konstitution aS öSru leyti
en því, aS svo miklu leyti sem á-
kveSin konstitution hefir áhrif á
gang og tegund (malignitet, benig-
nitet) berklaveikinnar. M. ö. o.:
Berklaveikin veldur chr. endogen