Læknablaðið - 01.01.1940, Blaðsíða 24

14
LÆK NAB LAÐ IÐ
ir, og álíta höf., aÖ uni þa'Ö
sama sé aö ræÖa. HefÖi maÖurinn
veriÖ í vatni, þá mundi hann vissu-
lega hafa drukknaÖ. — ÞaÖ er hægt
að vita, hvaða fólk er disponerað
fyrir þetta shock, með því aÖ nota
lokal kæling við tilraun: Þegar
höndinni er dýft í kalt vatn. fer
hún að þrútna. Með því aÖ venja
við kulda, og einnig með histamin-
dælum í nokkrar vikur, má desensi-
bilisera sjúklinginn. Hér meÖ er
bent á. hvernig koma má í veg fyr-
ir þess konar slys.
Frá ofkælingarsjúkdómum þeim.
sem nefndir hafa verið, greina menn
oftast hið eiginlega kal, þótt tak-
mörk séu engan veginn skýr. Kal
kemur svo aÖ segja eingöngu fyrir á
útstandandi líkamshlutum, svo sem
t. d. eyrum, höndum og fótum. Hve
mikil þýðing þeírra er enn, sýnir
franska læknaskýrslan úr heims-
ófriðnum 1914—18. En þar er
skýrt frá þvi, aÖ komið var með
yfir 100 þús. fótaköl til læknisaÖ-
gerða. Og þau áttu sér ekki ein-
göngu staÖ að vetrarlagi, heldur
einnig i ágústmánuði i 12° hita.
Þetta virðist fyrst óskiljanlegt, þar
sem menn við hugtakið kal binda
hugmyndina um tilverknað hitastiga
um frostmark eða þar undir. —
Þessu er þó ekki svo varið, því
einnig í þessu efni er ekki um eðlis-
fræÖileg, heldur um lífeðlisfræði-
leg áhrif að ræða. Sá, er ])etta rit-
ar, hefir sjálfur, í skotgröfunum í
Flandern, haustið 1914, rannsakað
ýms svona tilfelli, er komu fyrir
er hitinn var yfir frostmark. Skýr-
ingin var einföld. Hermenn þessir
höfðu leggvefjur, sem herptust sam-
an, er þær vöknuðu og verkuðu
líkt og Esmarch-band. Er blóðrás-
in i fótum. hermannanna var þann-
ig trufluð, þurfti ekki annaÖ en að
kælingin ykist vegna vinds og vætu,
til að mennirnir fengju alger ischæ-
mie og drep. Eftir að menn höfðu
komist aÖ raun um samhengi þetta,
var ekki tekiÖ eftir fleiri kölum.
AÖ kuldinn sjálfur sé hættuminni
en væta og vindur, var strax tek-
ið eftir meÖan á herflutningi Napó-
leons frá Rússlandi stóð, árið 1812.
A miklum frostdögum kól færri en
í þýðviðrinu á eftir. Ekkert eyk-
ur hættuna á fótakali meira en
þröngir skór. sem hindra blóÖrás-
ina.
í þessu efni er kenning og reynsla
sammála. En getur maður sagt það
sama meÖ tilliti til ofkælingarsjúk-
dómanna, eða með öðrum orðum:
hafa nýjar skoÖanir og skilningur
einnig fært oss hagnýta reynslu?
Þessari spurningu má áreiðanlega
svara játandi. Að vísu varir kvef-
ið, eins og sagt er í gamni, í 7
daga sé læknis vitjað og í eina viku
sé læknis ekki vitjað. E11 nú er þó
auðveldlega hægt að fullvissa sig
um hvort kvefið stafi af sóttkveikj-
um eða einungis af kulda, hvort
kvefiÖ sé aðeins taugunum undir-
orpið, eða allergiskt, og það er hægt
að miða meðferðina við ])etta. Það
sama gildir um aðra ofkælingar-
sjúkdóma. Nú á tímum er hægt að
haga aðgerðunum meira eftir ])ví,
sem við á í hverju tilfelli. Poliarthr.
ac. er t. d. í flestum tilfellum
hvorki ofkælingar né sóttkveikju-
sjúkdómur, heldur allerg. reaktion,
en hinar chron. myndir stafa að
nokkru af efnaskiftatruflunum, sliti
og fleiru. Eftir ástæðum á hér því
ýmist við hormón-, diæt- eða physi-
cal.-meðferð. Það sama er að segja
um myalgia og neuralgia, sem mjög
oft orsakast af ofkælingu. Hinar
nýju skoðanir eru sérstaklega þýð-
ingarmiklar fyrir prophylaxis. Yfir
])etta og hvað ofkælingarsjúkdóm-
um viðkemur, nær að miklu leyti
hugtakið ,,herðing“ líkamans. Einn-
ig þetta hugtak má nú skilgreina