Læknablaðið - 01.01.1940, Blaðsíða 21

LÆICNABLAÐIÐ
Hvað snertir smitandi sjúkdóma,
þá erum viS nokkurn veginn á ör-
uggum grundvelli. Einkum hafa til-
raunir á sviSi bakteríufræSinnar
aukið þekkingu okkar. En miklu
erfiSara er aS skýra, hvað sjúk-
dómar, sem ekki eru orsakaSir af
ytri þektum orsökum, eru mismun-
andi tíSar. Allir reyndir handlækn-
ar vita, að stundum getur veriS títt
um thrombosis og embolie, og
sama má segja um l)otnlangal)ólgu.
Lyflæknirinn og heimilislæknirinn
taka eftir því sama viS heilablóS-
fall, hjartasjúkdóma o. s ,frv.
Sjúkra- og dánarskýrslur stórra
sjúkrasamlaga og borga sanna
þessa reynslu einstakra lækna. —
T. d. var fyrir nokkrum árum í
mjög nákvæmri ritgerS frá Mún-
chen rökfærS sú skoSun, aS orsök
hárrar dánartölu sé sérstakt veSur-
far, sem hafSi i för meS sér mikl-
ar loftþrýstingsbreytingar. Margir
fleiri hafa gert tilraun til aS rann-
saka áhrif breytinganna í andrúms-
loftinu á manninn. Eg nefni aSeins
de Budder, Hellpach og Dessauer,
sem hafa árum saman unniS aS
þessu. Hinar nákvæmustu rann-
sóknir hafa veriS gerSar af amer-
ískum höfundi, W. F. Petersen. Út
hafa komiS 4 bindi hinnar umfangs-
miklu ritgerSar hans: ,,The patient
and the weather“. P. álítur aS
veSurlagiS hafi mesta þýSingu
fvrir heilsufar manna; aS allir
physiologiskir og pathologiskir
processar séu bundnir viS atburði
í kosmos; aS til sé samband
milli dánartölu og bletta í sólinni;
aS því fylgi breyting i „Reaktions-
lage“ manns og einnig sýkla. Árás-
arstaSur veSuráhrifs séu taugar
æðanna og slétta vöSvakerfiS. Höf-
undurinn stySst viS gríSarstórt. vel
unniS statistiskt material. Þessar
fáu fyrirsagnir — höf. gat aSeins
náS í nokkur yfirlit — virSast nú
11
fyrst heldur fantastískar og minna
næstum á stjörnutrú í nýtísku bún-
ingi. Þrátt fyrir þaS ætti maSur
ekki aS ypta öxlum yfir þessu. Hér
er utn aS ræSa alvarlegar tilraun-
ir til aS nota hinn nýja veSurfræSi-
lega fróSleik fyrir læknisfræSina.
Mesti erfiSleikinn er í því fólginn,
aS veSurfræSi er aS mestu leyti
eðlisfræSileg vísindi, tneS aSferSum
og niSurstöSum, sem ekki er hægt
beinlínis aS færa yfir á læknisfræS-
ina. ViS vitum rniklu meira nú á
dögum um hugtakiS ,,veSur“, en
áSur. Auk hita, loftþrýstings, vatns-
magns, vindstiga o. fl„ höfum viS
lært aS mæla rafmagnástand and-
rúmslofts. Ný er og þekking okk-
ar utn hágeisla (Höhenstrahlung).
Alt þetta eru hreinar eSlisfræSileg-
ar athuganir. Út af fyrir sig snerta
þær ekki likama mannsins. MáliS
verSur ennþá vandasamara vegna
þess, aS viS getum aSeins rannsak-
aS eSlisfræSilegu öflin, sem eiga
þátt í hugtakinu „veður", hvert út
af fyrir sig. AuSveldast er aS rann-
saka áhrif hitans, sem oft hefir ver-
iS gert (sjá síSar). Einnig er hægt
aS stúdera áhrif loftþrýstings i
pneumatiskum klefutn. Flugmál og
sérstaklega úrval flugmanna olli
því, aS alveg ný vísindagrein mynd-
aSist, enda eru haldnir fyrirlestrar
unt þaS í mörgum háskólum. Erfitt
er aS rannsaka áhrif loftrafmagns.
Dessauer gerSi tilraun á þessu sviði
í 10 ár. Hann fann m. a. aS nei-
kvæS ionisering loftsins hefir góS
áhrif, jákvæS þar á móti slæm. Þar
viS bætast ennþá fleiri atriSi, sent
viS getum aS vísu nefnt og mælt,
en sem hafa óþekt áhrif á líkam-
ann. Hér verSur aS nefna áhrit'
árstíSanna, birtunnar, sólskins o.
m. fl. Allir þekkja lifgandi áhrif
birtunnar, þunglyndiS, sem stafar
af löngu myrkri, en ekki er vitaS
neitt meS vissu um þetta. YiS vit-