Læknablaðið - 01.06.1941, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ
GEFIÐ ÚT AF LÆKNAFÉLAGI REYKJAVÍKUR
RITSTJÓRN: JÓHANN SÆMUNDSSON, JÓN STEFFENSEN,
JÚLÍUS SIGURJÓNSSON.
27. árg. Reykjavík 1941. 4. tbl. "
Um Shock
eftir Valtý Albertsson.
Erindi flutt á maífundi L. R. 1941.
Englendingurinn James Latta
notaöi aö því er viröist fyrstur
manna (1795) oröiö shock í líkri
merkingu og nú er algeng. Ýmis-
konar ruglings hefir þó jafnan
gætt um notkun orösins og enn er
þaö oft notað um ástand, sem
íysiopathologiskt á ekkert skylt
viö shock, ef miöaö er við þá
merkingu, sem oftast er lögö í
oröiö.
Shock og collapsus eru oft not-
uö í sömu merkingu. Sumir gera
þann mun á þeim oröum, aö shock
komi af skyndingu, en collapsus
fari hægar. Aðrir hafa eingöngu
viljaö nota shock, ef það var af-
leiöing af meiöslum eöa handlækn-
isaögeröum, en töluöu jafnan um
medicinskan collapsus.
Stundum hefir ofboðsleg
hræösla eða önnur snögg geöhrif
þau á'hrif, aö menn fölna upp og
hniga niöur — psychiskt shock. —
Hefir k'omið fyrir, aö psychiskt
shock riði mönnum að fullu, t. d.
á skurðarborðinu, áður en svæfing
eða aögerð hyrjaöi.
Ef menn deyja skyndilega eftir
litla áverka eða aðgerðir, er það
oftast kallað shock. Eg sá eitt sinn
slíkan skyndidauða, og orsökin
var einföld thoracocentesis. Svip-
að hefir komiö fyrir við áverka
eöa aðgerðir á larynx, nefi og víð-
ar. Orsökin til svona skyndidauöa
er sennilega reflectorisk lijarta-
eða öndunarlömun, og mætti kalla
j)að primert reflectoriskt sliock.
Sem betur fer, er þétta reflector-
iska shock sjaldan banvænt. Oft-
ast er aöeins um yfirlið aö ræða,
sem batnar fljótt við viðeigandi
meðferö. Orsökin gæti veri reflec-
torisk sympathicuslömun eöa
vaguserting. ,
Meö shocki er hér átt við j)aö,
sem kallaö hefir veriö secundert
traumatiskt shock, sec. kfrurgiskt
shock, shock eftir bruna og áuk
þess shockástand, sem fyrir kemur
við margskonar lyflæknissjúk-
dóma, einkum infectiones, intoxi-
cationes, efnaskiftasjúkdóma, co-
ronarthrombosis o. fl., auk til-
raunashocks, sem framkallaö hefir
verið á dýrum á ýmsa vegu.
Þrátt fyrir svo sundurleita ætio-
logiu hefir shock i Joessari merk-
ingu sérstöðu, ekki aðeins fysio-
pathologiskt, heldur líka kliniskt
Shock hefir verið skilgreint sem
alvarleg röskun á blóðrásinni,
vegna ósamræmis milli blóð-