Læknablaðið - 01.06.1941, Blaðsíða 12

54
LÆKNABLAÐIÐ
kemur, eftir því seni tínii vinnst
til.
Viö flutning sjúkra og særöra
manna þarf aö gæta allrar var-
ú'ðar og lilúa verður að sjúkling-
unum eftir föngunt. Fátt kemur
shocksjúklingi ver en kuldi.
Enska shocknefndin brýnir fyr-
ir læknum, að forðast eftir fremsta
megni að leggja tourniquet á út-
limi til þess að stöðva blæðingu,
nenta að limurinn sé svo illa
skaddaður að gera þurl'i amputa-
tio. Sú var reynslan i heimsstyrj-
öldinni, aö fjöldi særöra her-
manna fékk shock stuttu eftir aö
toumiquet var tekið af, en hin-
um farnaðist oftast vel, sem voru
svo illa særðir, að ákveðið var taf-
arlaust að gera amputatio.
Ef skurðaðgerðar þarf á manni,
sem shockhætta vofir yfir, ætti
luinn fyrst að fá plasrna- eða l)lóð-
transfusio. Þessir sjúklingar þola
svæfingu illa, einkum chloroforni,
æther, og spinaldeyfingu. Enska
shocknefndin telur, að langbezt
sé aö svæfa með glaðlofti, jafnvel
þó að bæta þurl'i á æther. Margar
dýratilraunir sýna skaðsemi svæf-
inga. Kettir drepast i æthersvæf-
ingu, ef þeir fá i—2 mgr. af hista-
mini, en þola margfalt stærri
skamt ósvæfðir.
Shock likist að ýmsu leyti in-
sufficientia sujirarenalis. Swingle
og Phiffner héldu fyrst, að sára-
shock orsakaðist af einskonar
lömun á cortex gland. supraren.
Þessu er þó ekki þaunig farið,
eins og sjá má af því að shock það.
sem fer á eftir exstiiqiatio gland.
suprareii., kemur fyrst eftir nokk-
ura daga, en sárashock kemur
jafnan innan sólarhrings. Þar nteð
er þó ekki. sannað, aö cortin og
skyld lyt' séu gagnlaus við shock.
enda hrósa þeim margir, loæði sem
profylacticum og curativum.
New York læknarnir Perla og
Marmorston gáfu sjúklingum i
nokkra daga á undan strærstu að-
gerðum 1—ij4 pott af isotonisku
saltvatni og 5—10 mgr. af desoxy-
cörticosteron. Telja þeir að þessir
sjúklingar hafi þolað aðgerðirnar
(maga- og colon-resectio, thoraco-
plastic) mun betur en þeir, sem
ekki fengu slíkan undirbúning. Ef
aðgerðina bar bráðan aö, fékk
sjúklingurinn 30 gr. cortin og
Ringers-vökva intravenöst. El'tir
aögerðina var haldið áfram með
saltvatn og desþxycorticosteron i
nokkra daga.
Þessir sörnu læknar ráða ein-
dregið til likrar meöferðar við
lyflæknissjúkdóma, þegar ætla má,
að shock sé yfirvofandi.
Gæta verður þess, að hlýtt sé
þar sém shocksjúklingur liggur og
hlúa skal að honum með heitum
teppuni og hitabrúsum. Þægilegt
þykir sjúklingum að höfðalag sé
mjög lágt og flestir hafa þann sið
að hækka fótagaflinn. Við það
berst blóðið greiðara til hjartans
og getur verið lið a því í bili, t. d.
á meðan verið. er að undirbúa
transfusio.
líf sjúklingur þjáist mikið eða
er eirðarlaus, er ástæða til að gefa
honum 1—2 ctgr. af morfíni, en
gefa verður það með mikilli var-
úð vegna lamandi áhrifa þess a
andardráttinn.
Við höfum öflug og fljótvirk
hjarta- og æðatonica, en skortir
lyf, sem að gagni megi koma við
shock. Þess konar lyf þyrftu að
verka sem tonicum á háræðar og
minnstu bláæðar. Pituitrin, sgm
helzt mætti vænta af nokkurs ár-
angurs, er venjulega gagnslaust.
Ekkert lið er í digitalis og
skyldum lyfjum, nema síður se.
Adrenalin er lika talið þýðingar-
laust og sumar telja, að það geri