Læknablaðið - 01.06.1941, Blaðsíða 14

56
LÆK NA B LAtí I P
7. Blóö.
Saltvatn er annaöhvort gefið
eitt saman, eöa hlandaö 5—10%
drúfusykurvatni. Verkun þessara
efna er mjög reikul og eru þau
því einkum gefin til bráöabirgða,
meðan verið er aö undirbúa
])lasma eöa blóötransfusio og svo
lika sem dropainfusio til viðhalds.
Ástand háræðanna getur veriö svo
bágborið, aö þaö sé jafn fjarri lagi
aö saltvatniö stöðvist aö ráöi í
æöunum, eins og þaö aö ætla sér
að bera vatn í hripum.
Ef engin tök eru á aö gefa
plasma- eöa blóð-transfusio, ræö-
ur enska shocknefndin til aö sjúk-
lingurinn fái 500 gr. af saltvatni
5°° 8Tr- af 5% glucoseupplausn
og að infusio sé látin taka 30 mín-
útur. Aðrir telja, aö betri árang-
ur fáist, ef fyrst er gefið 50 cm.3
af 50% drufusykuru])plausn og
síðan 2—3 pelar af saltvatni.
Margir læknar hafa trú á aö gefa
sterka NaCl-upplausn intravenöst.
Stundum fæst ef til vill nokkur
bati viö það aö bætt er úr salt-
skortinum, en langoftast gætir á-
hrifanna aöeins stutta stund. Mælt
hefir veriö með fullri nákvæmni,
aö þvi er virðist, aö blóðmagniö
aukist i 15—20 mínútur. Siöan
streyma vessar um háræðarnar út
í vefina og veröur hæmoconcentra-
tio því oft, áöur en varir, meiri en
á undan saltgjöfinni. Mun nú svo
komiö, að flestir ráöa frá aö nota
sterkar saltblöndur af ótta viö
ödem i lungum.
Um alla þessa vökva má segja,
aö áhrifa þeirra gætir aðeins
stutta stund og aö þeir eru ekki
hættulausir, ef mikið og ört er
gefiö af þeim.
Þaö mun hafa veriö á heims-
styrjaldarárunum 1914—191S, aö
fyrst var farið aö nota gummi
arabic. til lækninga viö shock.
Mætti ætla, að það væri vel til
þess fallið. Þaö er colloid-efni,
sem smýgur háræðaveggi álíka
treglega og plasmaeggjahvíta. Á-
reiðanlega bjargaöi þaö lífi
margra hermanna en nokkrir dóu
lika eftir infusio af ýmiskonar eit-
urverkunum. Var talið, að efniö
hefði þá ekki verið nógu vel
hreinsaö. Nú mun vera hægt aö
fá tryggilega hreinsaö gunlmi ara-
bic. Styrkleikinn er 6% í 0,9%
saltvatni. Venjulega fær sjúkling-
urinn 400 cm3 af þessari blöndu
og má gæfa annaö eins eftir 4—5
tíma. Stundum fara á eftir urtic-
aria og önnur óþægindi, sem ekki
virðast hættuleg, en þó ræður
enska shocknefndin frá því að
nota gummi arabic. í Englandi
munu nú víða plasma- og blóð-
forðabúr svo aö segja má að þar
sé upp á annað betra að bjóða. en
gummi arabic. Ekki num hér fá-
anlegt gunnni arabic. jjro inject..
svo aö ekki þurfum viö að hafa
áhyggjur af eiturverkunum þess.
Eðlilegast væri að gefa plasma
eða serum ef shock hefir komið án
blæöinga, en blóötransfusio, ef
blæðing hefir farið á undan
eða veriö orsök til shocks. Viö
shock án blæöinga er hæmocon-
centratio jafnan áberandi svo að
oft koma 6—8 mill. rauöra blóð-
korna á hvern mm3. Blóðiö er þvi
óeölilega þykkt og viscositas þess
aukin. svo aö það er blóðrásinni
til mikillar hindrunar. Virðist því
auðsætt, aö líkamanum komi hér
betur aö fá staögóöan vökva til
þess aö fylla æðarnar, heldur en
rauð blóökorn. Ef plasma er ekki
við hendina, er blóðtransfusio það
næst besta.
Við blæðingashock er æskileg-
ast að gefa blóðtransfusio strax.
Sé það ekki hægt, en plasma hins-
vegar við hendina, er talið aö ríf-