Læknablaðið - 01.07.1954, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ
103
legar réttarreglur og hinsvegar
með svonefndri réttarvörzlu, þ.
e. valdbeitingu til að koma í
veg fyrir skerðingu á rétlind-
um, með því að bæta skerð-
inguna, ef unnt er, og með þvi
að beita tilteknum aðgerðum
gegn þeim, er skerða réttinn.
Þjóðfélagið felur tilteknum
stofnunum sínum að halda uppi
réttarvörzlu og veitir þenn í
því skyni réttarlega heimild til
margs konar aðgerða. Reglur
þær, er að þessu lúta, nefnast
réttarfarsreglur og er það tal-
ið hagsmunamái bæði einstakl-
ings og þjóðfélags, að þessar
reglur séu sem virkastar. í
samræmi við þetta er talið, að
sönnunargögn í dómsmali
þurfi almennt að fela í sér hina
fyllstu og réttustu fræðslu um
málsatvik og því er sú aðal-
reglan, að mönnum er skylt að
láta slíka fræðslu í té fyrir
dómi. Nú er auðsætt, að hérna
getur orðið árekstur múli
skyldu um sönnunarfærslu og
skyldu um leynd varðaudi
einkamálefni manna. Hefur það
löngum verið nokkur vandi fyv-
ir löggjafann að leysa úr þessu
og mun ég nú með nokkrum
orðum lýsa því, hvernig is-
lenzkur réttur leysir þennan
vanda í dag.
I dómsmálum er greint milli
tveggja flokka mála. Annars-
vegar eru hin svonefndu opin-
beru mál, þ. e. mál, þar sem
ákæruvaldið á sókn sakar, og
hinsvegar eru svonefnd einka-
mál (civilmál). I einkamáium
gilda um vitnaskyldu gagnvart
þagnarskyldu ákvæði 10. gr.
læknalaganna, þar sem segir, að
um þau einkamálefni, sem
læknirinn er þagnarskyhtur um
samkvæmt upphafi greinarinn-
ar, verði hann ekki leiddur sem
vitni gegn vilja þess, er einka-
málefnið varðar, nema ætia
megi, að úrslit málsins velti á
vitnisburðinum, enda sé málið
þýðingarmikið fyrir máisaðilja
eða þjóðfélagið. Ég vil miimast
á i þessu sambandi, að þetta
lagaákvæði gilti bæði um einka-
mál og opinber mál til 1. júh
1951, er hin nýju lög um meó-
ferð opinberra mála tóku gildi.
Dómar Hæstaréttar frá árun-
unr 1949 og 1950, urn þagnar-
skyldu lækna í sambandi við
rannsókn á meintum ólögleg-
um fóstureyðingum, sem ýmsir
munu kannast við, byggðust þvi
á þessum lögum. En nú gilda
þessi lög senr sagt ekki lengur
í opinberum nrálum. — Linr
lagaákvæðið er annars það helz t
að segja, að það bannar vitna-
leiðslur unr þessi einkamál,
nenra 1) sá, sem einkamálefnið
varðar, sanrþykki — og vísa ég
unr það sanrþykki til þess, senr
ég hef áður sagt, eða 2) að dónr-
ari telji, að úrslit málsins velti
á vitnisburðinum, enda sé mál-
ið þýðingarmikið fyrir málsað-
ilja eða þjóðfélagið, þ. e. úr-
skurður dónrarans byggist hér á