Læknablaðið - 01.03.1960, Qupperneq 65

L Æ K N A B L A Ð I Ð
39
margra ára rannsókna sýni, að
eðlileg sársaukamörk séu
hvorki hin sömu frá manni til
manns né heldur í sama ein-
staklingi á ólikum tímum og
við breytilegt ásigkomulag. Hér
sé ekki að ræða um beina
skynjun eingöngu, heldur sé
hún ávallt samfara meira eða
minna áberandi geð- og til-
finningahrigðum, sem hafi
áhrif á gildismat sársauka-
magnsins. Það var skoðun Ar-
istotelesar þegar í fornöld, að
sársauki væri alls ekki skvnj-
un, heldur væri hann sálarlegs
eðlis, nokkurs konar sálarkvöl.
Beechers (21) telur, að sárs-
auki sé ekki hrein skynjun ein-
göngu, og byggir það á breyti-
leika hans. Rökstyður hann
þetta með mörgum dæmum.
Fyrir hendi eru einnig líffæra-
og lifeðlisfræðilegar sannanir
þess, að sársauki er útfærður
eða samandreginn strax í mæn-
unni og í tengibrautum hennar.
Þetta á sér einnig stað ofar í
miðtaugakerfinu, áður en sárs-
aukinn kemur til vitundarinn-
ar um sjónarhólinn og heila-
hörkinn, og þaðan aftur í sjón-
arhólinn um barkar- og hóls-
brautirnar.
Enn fremur bendir Beecher
á það, að reynsla og gildismat
hafi áhrif á sársaukamörkin.
Sálrænu viðbrögðin eða út-
færslan er aðaláhrifasvæði
deyfilvfjanna. Kemur það ber-
lega í Ijós, þegar lvffræðilega
óvirk lyf eru notuð við verkj-
um. Þá hafa og geðblæbrigði
mikil áhrif á sársaukaskynjun.
Geta þau jafnvel valdið eða
komið í veg fyrir sársauka.
Styrkleiki sársaukaskynjunar
getur farið að miklu eða öllu
leyti eftir því, hvaða áhrif
verkanirnar hafa á batavon og
framtiðarhorfur liins þjáða, og
hætur honum til handa. Sárs-
aukamörkin ákvarðast með
gildismati i heilaberkinum,
sem siðan flyzt til eftirtektar-
stöðvanna í neðanhólsheilan-
um og miðheiladreifinni.
í dýrum eru sársaukamörk-
in hins vegar oftast í samræmi
við einfalt taugaviðbragð,
venjulegt mænuviðbragð gegn
sársauka.
Rannsóknir Iveats (22) á
verkjum eftir uppskurði,
styðja niðurstöður Beechers.
Ágæl sársaukadeyfing fékkst
með saltvatns-innspýtingu í
43,2% tilfella af 493. Einstöku
sinnum var þetta áhrifaríkara
en morfín. Morfínið deyfði
sársauka hins vegar í hærri
hundraðshluta tilfella eða 70
—80% samkvæmt síðari athug-
unum.
Eftir margra ára rannsóknir
liafa þeir Haugen og félagar
hans (4) komizt að þeirri nið-
urstöðu, að sársauki sé að vísu
skynjun eða skynhrif, en þó
fvrst og fremst sálrænt fyrir-
bæri. Vilja þeir ekki kalla
neitt sársauka, nema það sem