Læknablaðið - 01.06.1968, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ
111
Nútíma-iðnþjóðfélag spýi' lit í náttúruna hálfbrunnum efn-
um, syntetiskum hreinsiefnum, skordýraeitrum og alls konar
samsettum krabbameinsmyndandi efnum mikið til eftirlitslaust.
Að vísu eru flest þessara efna ekki beint lífshættuleg mönnum,
en þau trufla því meira lífstegundajafnvægi alls umbverfis okkar,
og við vitum raunar ekkert um verkanir þeirra á þann hátt né
heldur um áhrif þeirra á arfgengi til langframa.
Þess vegna er ekki fullkomlega rökrétt, að viðhrögð við smá-
vegis aukningu á jónandi geislum, sem þó hefur verið ausið inn
á þennan hnött og mannkynið frá upphafi vega, séu allt að því
móðursýkisleg, en ó sama tíma taka mjög fáir eftir því, að um-
hverfi okkar mengast æ meir efnum, sem hafa aldrei átt þar
heima og eru sannarlega beinlínis hættideg.
Engu að síður ber vitanlega að gæta allrar varúðar og ár-
vekni, til þess að jónandi geislun aukist sem allra minnst.
Ég ætla ekki að fjölyrða um líffræðileg áhrif jónandi geisl-
unar, en vil aðeins hregða upp þrem myndum til glöggvunar,
áður en ég sný mér að efni þessarar greinar.
1. mynd er ætlað að veita yfirsýn yfir tegundir áverka af
völdum jónandi geislunar. A þar að sjást, að munur er á áverk-
um eftir því, hvort um einstakar (skammar) geislanir er að
ræða eða endurteknar (langvinnar). Hér er eigi vettvangur til
að ræða lífeðlisfræðileg áhrif geislunarinnar, en áverkalíkur eru
vitanlega mjög háðar stærð skammtanna og eigi síður því, hvaða
líffæri verða fyrir geislun og á hve löngum tíma.
2. nujnd a er ætlað að sýna heildarmagn svonefndrar „nátt-
úrugeislunar“ og hvaðan hún kemur, en meðalmagn hennar ár-
lega er áætlað um 100 mrem (1 rem = „röntgen equivalent-man“
er sá lífeðlisfræðilegi skammtur, sem talinn er svona nokkru
hærri hinni eðlisfræðilegu mælieiningu 1 r (röntgen), sem er al-
mennt betur þekkt).
Á 2. mynd b er á sama hátt og í sama mælikvarða reynt að
sýna magn þeirrar geislunar, sem er orðin til af mannavöldum.
— Eins og sjá má, er hlutur læknisfræðinnar þar langstærstur,
en stærðin á hlutanum „Fallout“, þ. e. niðurfall geislavirkra efna
eftir sprengjutilraunir, vitanlega misjöfn og trúlega nokkru
minni nú en hér er sýnt.
Margir geislaheilsufræðingar og erfðafræðingar telja, að töl-
fræðilega sé vart um verulega aukna hættu á stökkþróun
genanna að ræða, fyrr en þáttur geislunar af mannavöldum nálg-
ast sömu stærð og öll „náttúrugeislun“, sem sýnd er ó 2. mynd a.