Læknablaðið - 15.05.1983, Síða 15

LÆKNABLAÐIÐ
137
andi fjarlægð frá spítala og til viðbótar getur
svo komið eðlileg tregða við að senda sjúkling
langa leið og pað pví ekki gert fyrr en hann
hefur verið undir eftirliti um tíma og ekki
lagast. Ennfremur geta fyrir pessum mikla
mismun á innlögnum eftir búsetu verið eftirfa-
randi ástæður: Sjúklingar með minniháttar
höfuðáverka eru e.t.v. meðhöndlaðir í stærri
stíl á spítölum utan Reykjavíkur, en vitað var.
Fólk utan Reykjavíkur og nærligjandi bygg-
ðarlaga leitar e.t.v. síður til læknis vegna
vægra höfuð áverka, en fólk innan pessa
svæðis og e.t.v. er slysatíðni par minni og
áverkar vægari.
Meirihluti sjúklinga í öllum aldurshópum
eru karlmenn líkt og annars staðar (1, 2, 3, 4, 5).
Að pessi munur er hér á landi jafnmikill í
yngstu aldurshópunum og í peim eldri er
athyglisvert en ekki óvenjulegt (1, 3). í sumum
könnunum hafa karlmenn verið allt að 93 %.
Mjög stór hluti peirra sem lagðir eru inn,
voru börn 0-14 ára eða 47 %. Petta hlutfall er
mun hærra en erlendis, par sem pað er á bilinu
19- 36 %, oftast um 25 % (3, 6, 7). Hámark pað,
sem höfuðáverkar ná hér á aldrinum 5-9 ára,
er fyrr en gerist erlendis. Þar er pað á
aldrinum 15-24 ára (1, 2, 3, 4).
Orsakir höfuðáverka eru töluvert aðrar hér
en gerist erlendis og er pað pó mjög mismun-
andi eftir stöðum (1, 2, 4, 5, 6). Umferðaróhöpp
eru par yfirleitt algengasta orsökin (35-78 %
tilfella), en fall og hras næst algengust, öfugt
við pað, sem hér er. Líkamsárásir eru hér með
peim færri sem pekkjast og skotsár eru miklu
sjaldséðari en víðast hvar annars staðar.
Ástæðan er vafalaust sú, að skotvopn eru hér
ekki í almennri eigu. ípróttaslys eru sjaldgæf-
ari en annars staðar, jafnvel verulega sjald-
gæfari. Svo sem við er að búast verður minna
um fall og hras er börnin eldast og lítið um
pað á miðjum aldri, en eykst aftur er líður á
efri ár og er á pessum tímabilum yfirleitt
algengasta orsökin (1). Tíðni umferðarslysa
eykst mikið hjá börnum, unglingum og ungu
fólki, sérstaklega karlmönnum og gefur tilefni
til alvarlegrar umhugsunar. Allt er petta kunn-
ugt úr öðrum könnunum og við íslendingar að
pessu leyti ekki eftirbátar annarra. Fjöldi
barna sem meiðist svo mikið í umferðinni, að
pau purfa á innlögn að halda, hefur löngum
verið talinn óeðlilega mikill hér á landi. Hann
er mikill í pessari könnum (40 %) og sennilega
mun meiri en tíðkast í öðrum, löndum pótt
ekki finnist sérstakar upplýsingar um pað.
Höfuðáverkar í verksmiðjum virðast fátíðir
hér eins og annars staðar. Peir sjúklingar
koma einnig allra fyrst til læknis. Nálægt peim
að pessu leyti komast peir, sem slasast í skóla
eða úti við. Aðrir koma mun seinna, sérstak-
lega sjómenn.
Við könnun á slysstað kom í ljós mikill
munur eftir aldri hjá börnum. Slys í heima-
húsum eru til að byrja með flest en fækkar
með aldrinum jafnframt pví sem slysum í skóla
og sérstaklega úti við fjölgar.
Orsök höfuðáverka er nokkuð breytileg
eftir árstíðum (1). Er pað í samræmi við aðrar
kannanir og staðfestir pað, sem við höfum
áður haldið.
Nokkuð kemur á óvart, að flestir sjúklingar
skuli koma á mánudögum (4) og að umferðar-
slys eru algengust hjá karlmönnum fyrri hluta
vikunnar, en fækkar er á hana líður.
Innlagnir vegna höfuðáverka .virðast vera
tiltölulega færri hér en víða erlendis.
Tölvudeild spítalans og riturum er pökkuö peirra vinna.
SUMMARY
During 8 years, (1973-1980), 1435 patients were
admitted to the neurosurgical department at the
Reykjavík City Hospital (Borgarspítalinn) in Iceland
due to head injuries. The department is the only one
of it’s kind in Iceland. Consequently all major head
injuries from the whole country are admitted there.
The records of these patients were studied in regard
to age and sex, residence, site of accident, cause,
season of the year, time of arrival, week-day,
accident-arrival interval, X-ray findings, operations
and use of alcohol.
HEIMILDIR
1. Annegers JF et al. The incidence, causes and
secular trends of head trauma in Olmsted Coun-
ty, Minnesota, 1935-1974. Neurology 1980; 30:
912- 919.
2. Jennet B et al. Epidemiology of head injury. Br
Med J 1981; 282: 101-4.
3. Kollevold T. Immediate and early cerebral seizu-
res after head injuries. Part 1. Journal of Oslo City
Hospitals, 1976; 26: 99-114.
4. Swann IJ et al. Head injuries at an inner city
accident and emergency department. Injury
1981; 12:274-8.
5. Jennett B et al. Svere head injuries in three
countries. Journal of Neurology, Neurosurgery
and Psychiatry 1977; 40: 291-8.
6. Jennett B et al. Head injuries in Scottish hospi-
tals. The Lancet, 1977 October 1, bls. 696-8.
7. Jennett B et al. Head injuries in three Scottish
neurosurgical units. Br Med J, 1979; 280: 955-8.