Læknablaðið - 15.10.1983, Síða 20

246
LÆKNABLADID 69,246-247,1983
Gunnlaugur Snædal, Gunnar Biering, Helgi Sigvaldason, Jónas Ragnarsson
Fæðingar á íslandi 1972-1981,8. grein:
TÍÐNIFJÖLBURAFÆÐIN G A
í síðustu grein var sýnt hversu miklu sjaldgæf-
ara pað er nú en áður að konur eigi mörg
börn. Það er staðreynd að fjölburafæðingar
eru algengari meðal peirra kvenna sem átt
hafa mörg börn heldur en hjá þeim sem eiga fá
börn. Því er fróðlegt að huga nánar að
breytingum á tíðni fjölburafæðinga fyrstu tíu
ár Fæðingaskrárinnar (1972-1981), en auk þess
verður litið á próunina síðustu áratugi og
athugaðar tölur um fæðingar fyrir nær tveim-
ur öldum.
Samband fjölburafæðinga og fæðingarraðar
(birth order) var kannað fyrir tímabilið 1972-
1981. Mynd 1 sýnir að meðal peirra kvenna
sem eru að eiga sitt fimmta barn eða síðara
eru líkur á fjölburafæðingu fimmfaldar miðað
við líkurnar hjá peim sem eru að fæða sitt
fyrsta barn.
Fjölburahlutfall
af 1000 fæddum
40
Fæðingarröð
1. 2. 3. 4. 5. 6.+
Mynd 1. Samband fjölburafæðinga og fæðingarrað-
ar í nær43 þúsund fæðingum á ísiandi 1972-1981.
Elstu upplýsingar um tíðni fjölburafæðinga í
öllu landinu eru frá árunum 1792-1796 og
1818-1825. Einn af höfundum pessarar greinar
kannaði fyrir nokkrum árum heimildir í Ritum
pess íslenska Lærdómslistafélags og í Klaust-
urpóstinum (1). Efst í töflu 1 er sýndur fjöldi
fæðinga pessi ár, fjöldi tvíbura- og þríbura-
fæðinga ásamt reiknuðu fjölburahlutfalli (mul-
tiple birth ratio, MBR). Með pessu hlutfalli er
átt við fjölda fleirbura miðað við þúsund fædd
börn. í töflunni má einnig sjá að rúmlega
hundraðasta hver fæðing á pessurn árum var
tvíburafæðing. Árin 1792-1796 var tíðni tví-
burafæðinga í Skálholtsstifti 1:107 en 1:193 í
Hólastifti. Þessi mikli ntunur bendir til þess að
skráningin hafi ekki verið ýkja nákvæm. Ur
Skálholtsstifti eru til enn eldri fæðingatölur,
eða fyrir árin 1784-1791. Tíðni tvíburafæðinga
var pá 1:114.
Aðrar tölur í töflu 1 eru frá Hagstofunni (2,
3) og úr ritinu Fæðingar á Islandi (4). Athygli
vekur að fjölburahlutfallið (MBR) hefur lækk-
að stöðugt frá árabilinu 1881-1890 og til 1971-
1980, eða úr 35,2 af þúsund fæddum í 17,8.
Lækkunin er nær 50 % á níu áratugum. Svipuð
þróun hefur átt sér stað í nálægum löndum og
er talin stafa af fækkun á meðalfjölda fæðinga
hverrar móður. Það er ekki síður athyglisvert
að fjölburahlutfallið fyrir 160 til 190 árum var
svipað og pað er orðið nú. í áðurnefndri
könnun (1) er á pað bent að þá hafi konur ekki
getað átt mjög mörg börn vegna pess hve
meðalævin var stutt, en nú sé skýringa á færri
fæðingum að leita í aukinni notkun getnaðar-
varna. í pessu sambandi má nefna pað á
árunum 1850-1860 var ólifuð meðalævi ís-
lenskra kvenna tæp 38 ár (við fæðingu), en
árin 1979-1980 var meðalævin orðin nær 80 ár.
Á einni öld, frá 1881 til 1980, fæddust
þríburar 56 sinnum á íslandi, sbr. töflu 1.
Aðeins einu sinni á pessu tímabili hafa fæðst
fjórburar. Það var árið 1957, en einn fjór-
buranna fæddist andvana. Tíðni príburafæð-
inga ex sýnd í töflunni. Þar sem tölurnar eru
svo lágar er tíðnin reiknuð í tuttugu ára
tímabilum. Sé hundrað ára tímabilinu skipt í