Læknablaðið - 15.09.1985, Blaðsíða 28

236
1985;71:236-8 LÆKNABLAÐIÐ
Nicholas J. Cariglia, Magnús Geirsson
GARNAMEIN AF VÖLDUM GLÚTEINA
Fimm tilfelli greind á Akureyri á árunum 1982 til 1984
Á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri (FSA)
greindust á árunum 1982 til 1984 fimm
sjúklingar frá Akureyri á aldrinum 23ja ára til
51 árs með »gluten induced enteropathy«.
Tilgangur þessarar greinar er að segja frá
þessum tilfellum og vekja athygli á sjúk-
dómrum en tíðni hans er greinilega meiri
heldur en áður hefur verið talið, því að þetta
eru fyrstu fullorðnu sjúklingarnir sem grein-
ast á Akureyri. Rakið er stutt yfirlit um
sjúkdóminn, greiningu og meðferð.
INNGANGUR
Gluten induced enteropathy, öðru nafni celi-
ac sprue, er langvinnur meltingarfærasjúk-
dómur sem einkennist af frásogstruflun (ma-
labsorption) og óþoli fyrir glúteni sem er
eggjahvíta í hveiti og hveitiafurðum.
Ekki er vitað mikið um tíðni sjúkdóms-
ins og rannsóknir hafa sýnt mismunandi
niðurstöður. Hæstu tölur um nýgengi koma
frá vesturhluta írlands eða 1/600 í börnum og
algengi þar 1/300. Rannsókn í Svíþjóð 1979
sýnir algengi hjá fullorðnum 1/1700 en
mismunandi eftir aldri, hæst í aldurshópum
frá 35 til 55 ára.
Sjúkdómurinn getur birst á ýmsan hátt,
stundum bráð einkenni, oftast niðurgangur
með eða án uppkasta og ýmis merki frásogs-
truflana. Oft er þá hægt að finna í sögunni
útleysandi þætti sem hrinda kvillanum af
stað, eins og t.d. ferðamannaniðurgang sem
ekki lagast eða kviðarholsskurðaðgerðir. Al-
gengara er þó að einkenni séu hægfara og
óljós. Oft er um að ræða þyngdartap,
uppþembu og vindgang, einnig Iangvarandi
niðurgang og stundum fituskitu. Ef sjúk-
dómseinkennin eru ekki á háu stigi, geta
þau samrýmst einkennum ristilkrampa
(irritable bowel syndrome). Aðrar sjúkdóms-
myndir en sjaldgæfari eru ófrjósemi,
húðútbrot og ýmis geðræn einkenni.
Frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri. Barst ritstjórn 10/06/-
1985. Samþykkt og send í prentsmiðju 14/06/1985.
Forsenda sjúkdómsgreiningar er að
finna dæmigerðar breytingar í sýnum frá
mjógirni við smásjárskoðun. Algengast er að
sjá flata slímhúð og stuttar og breiðar
þarmatotur og aukna frumuskiptingu í dæld-
unum á milli (crypt hyperplasia with villous
atrophy). Einnig er aukin bólgufrumuíferð í
eigin þynnu slímu (Iamina propria).
Meðferðin byggist á fæðuvali, þar sem
sneitt er hjáglúteni. Það er einkum í fæðu, sem
inniheldur hveiti, rúg, bygg og sumir þola ekki
hafra. Stundum þarf að grípa til barkstera.
Sjúklingar, sem ekki fá meðferð, geta
þjáðst af slæmum næringarskorti sem jafnvel
getur leitt þá til þana. Auk þess er þeim hætt-
ara við Iymphoma í smáþörmum.
Sjúkrasögur
Á árunum 1982 til 1984 hafa greinst fimm
tilfelli af vannæringu af völdum frásogs-
truflana (sprue) á FSA. Hjá öllum sjúk-
lingunum hafa verið tekin ásgirnisvefjasýni
(jejunal biopsy), sem hafa sýnt skemmd í
slímhimnunni, sem samrýmist sprue. Einnig
uppfylla þeir allir a.m.k. tvö af þremur
eftirtöldum skilyrðum:
1) Klínísk merki um frásogstruflun frá melt-
ingarvegi.
2) Rannsóknarniðurstöður, sem benda á
frásogstruflun, algengast að finna lækkun
á kalsíum eða fólínsýru.
3) Bati á glutenfríu fæði, klínískt og/eða
meinafræðilega.
Sýnin frá ásgirni voru tekin gegnum maga-
speglunartæki af gerðinni G. F. Q. Olympus
eða P. Fuji. Fjögur til fimm sýni voru tekin
frá hverjum sjúklingi til þess að minnka Iík-
ur á fölskum neikvæðum sýnum, því sjúk-
dómurinn getur verið með staðbundnum
skemmdum með eðlilegri slímhúð á milli.
Sýni eftir meðferð voru tekin á sama svæði.
Magaspeglun var líka notuð til þess að
útiloka aðra sjúkdóma i efri hluta meltingar-