Læknablaðið - 15.09.1985, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1985;71:239-45
239
Skúli G. Johnsen
ÁHRIF HEILSUGÆSLU Á SJÚKRAHÚS-
INNLAGNIR OG AÐSÓKN AÐ
GÖNGUDEILDUM
Yfirlitsgrein
INNGANGUR
Síðasti áratugur var einhver mesti upp-
gangstími heilbrigðisþjónustunnar hér á
landi frá upphafi. Sjúkrahús voru byggð og
stækkuð um allt land og fjölda heilsu-
gæslustöðva komið á fót.
Á árunum 1970-1982 fjölgaði sjúkrarúmun
úr2923 eða 14,3rúmáhverja 1000íbúa, í 3890
eða 16,6 rúm á 1000 íbúa. Þetta er meðal hins
hæsta, sem gerist. Á sama tímabili
voru teknar í notkun 29 heilsugæslustöðvar
og má nú segja að allir landshlutar, þegar frá
eru taldir Reykjavík og Reykjanes, hafi
fullnægjandi aðstöðu til heilsugæslustarfs
samkvæmt lögum.
Flestir þekkja aðdragandann að byggingu
heilsugæslustöðva hér á landi. Þeim var fyrst
og fremst ætlað að bæta almenna lækn-
isþjónustu, en þó sérstaklega læknaskort í
dreifbýli. Enga nánari lýsingu á markmiðum
með byggingu stöðvanna er að finna í greinar-
gerð með frumvarpi að lögum um heil-
brigðisþjónustu eða í gögnum þingsins,
þingskjölum og umræðum meðan á umfjöll-
un Alþingis stóð.
Þróun heilsugæslu má styðja með öðrum og
víðtækari rökum. Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunin hefur frá 1977 talið góða heilsu-
gæslu undirstöðu í heilbrigðiskerfi þjóða og
telur stofnunin hana lykilinn að bættu heilsu-
fari.
Allmargar þjóðir höfðu áður komið auga á
nauðsyn þess að efla heilsugæslu. Finnar settu
lög árið 1972 (Folkhalsolagen), þar sem
uppbygging heilsugæslustöðva og hjúkrunar-
heimila í tengslum við þær var forgangsverk-
efni. Árið 1972 voru samþykkt lög um
»Health Maintenance Organizations« í
Bandaríkjunum, þar sem lögð er áhersla á
bætta þjónustu utan sjúkrahúsa. Árið 1974
endurskipulögðu Bretar stjórn og skipulag
Frá Borgarlæknisembættinu. Barst ritstjórn 28/05/1985.
Samþykkt og sent í prentsmiöju 04/07/1985.
heilbrigðisþjónustu sinnar, m.a. í því skyni að
gera kleift að efla heimilislækningar og
heilsuvernd.
Árið 1976 gaf sænska Socialstyrelsen út
tilmæli til landsþinga um að breyta skipu-
lagningu heilbrigðisþjónustunnar, þannig að
heilsugæsla yrði bætt og að hún myndaði
undirstöðu heilbrigðiskerfisins. Norðmenn
settu sérstök lög árið 1981 um heilbrigðis- og
félagsþjónustu utan stofnana. Þar er ábyrgðin
færð til sveitarfélaganna og fjármögnun
hennar einfölduð og gerð tryggari, svo að hún
mætti eflast.
Hér á landi hefur uppbygging heilsu-
gæslustöðva staðið yfir í tæp 20 ár. Hún hefur
gjörbreytt allri aðstöðu heilbrigðisþjónustu í
dreifbýli og læknaskortur þar er að mestu úr
sögunni. Á allra síðustu árum hafa sveitar-
stjórnarmenn kvartað yfir rekstrarkostnaði
stöðvanna og hefur það orðið til að draga úr
áhuga sveitafélaga, þar sem heilsugœslu-
stöðvum hefur enn ekki verið komið á fót.
Jafnframt hefur þeirri skoðun vaxið fylgi að
þær muni auka þörf á dýrari þjónustu.
Það er því nauðsynlegt að afla vitneskju um
hvaða áhrif heilsugæslustöðvarnar hafa á
aðra og dýrari þjónustuþætti. Verða þær
hrein viðbót og auka þær jafnvel þörf fyrir
sérfræðilega læknis- og sjúkrahúsþjónustu?
Svarið við því er mikilvægt fyrir stefnu-
mörkun um uppbyggingu heilbrigðisþjónust-
unnar í framtíðinni. í síðari spurningunni er
gefið til kynna það eðli heilbrigðisþjónust-
unnar, að hún sé samsett úr keðju, þar sem
hver hlekkur hefur áhrif á þann næsta. Með
auknu framboði á einum stað getur eftirspurn
ýmist vaxið eða minnkað á öðrum. Ríki
skortur á einu sviði, leitar eftirspurnin þang-
að sem framboðið er, jafnvel þótt þjónustan
sé ekki sniðin að þeim vanda, sem upp er
borinn.
Síðastliðna tvo áratugi hefur áhugi manna
vaxið á að rannsaka ofangreinda eiginleika