Læknablaðið - 15.09.1985, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
223
Mynd 2. Myndun og hlutverk boðefnanna ínósitólþrífosfats og diacylglýseróls. Fosfólípasi C (PLC) klýfurfosfatidyl-
ínósitóldifosfat (PtdIns4,5Pý þegar boðefni binst réttum viðtaka á yfirborði frumuhimnunnar. Við það myndast
ínósitól-þrífosfat (ÍPJ, sem losar Ca** úrfrymisnetiþannig að Ca* *-styrkur í umfrymi eykst, og diacylglýseról, sem
virkjar prótein kinasa C og er auk þess sjálft arakídónsýruforði. Efst er sýnt hvernig nokkur oncogen tengjast þessu
kerfi.
úr frumuhimnum (13), sem síðan er nýtt til
myndunar prostaglandína, þromboxans og
leukotriena. Allar sameindir fosfatidyl-ínósi-
tóls, sem brotna fyrir tilstilli boðefna, virðast
hafa arakídónsýru í stöðu 2. Þessi
arakídónsýra losnar oft fyrir áhrif di-
acylglýseról lípasa eða fosfólípasa A2 (14), ef
diacylglýseról hefur fyrst verið fosfórað.
Báðir þessir hvatar eru háðir Ca+ +, þannig að
hvatning viðtaka, sem valda niðurbroti fosfa-
tidyl-ínósitól-dífosfats leiðir basði til mynd-
unar hráefnis fyrir prostaglandinmyndun og
til virkjunar nauðsynlegra hvata.
Við enn hærri Ca+ +-styrk virkjast enn aðrir
fosfólípasar, sem losa arakídónsýru og fleiri
fitusýrur úr öðrum fosfólípíðum, en ekki er
ljóst hvort þetta gerist í lifandi frumum við
náttúrulegar aðstæður (15). Einnig hefur
reynst erfitt að henda reiður á hvaðan losuð
arakídónsýra kemur, því sérstakir acyltrans-
ferasar flytja arakídónsýru milli fósfólípíða.
Enn eitt boðefni, hringtengt GMP (cGMP), er
oft liður í ínósitóllípíðakerfinu. Virkjun
myndunarensímsins, guanyl cyclasa, er háð
oxun arakídónsýru, en er annars að mestu
leyti óskýrð. cGMP verkar á svipaðan hátt og
cAMP; það hvetur sérstakan prótein kinasa.
Áhrifin eru þó oft þveröfug, því kinasarnir
fosfóra mismunandi prótein eða mismunandi
staði á sömu próteinum.
Ínósitóllípíða-boðkerfið hefur mest verið
rannsakað í blóðflögum, þar sem það miðlar
boðum um klumpun, og í ýmsum kirtilfrum-
um, þar sem það miðlar boðum um seyti. Á
síðasta ári hefur áhugi á þætti þessa boðkerfis
í miðlun boða um frumuskiptingu aukist
mjög, sérstaklega eftir að upp komst um
tengsl kerfisins við starfsemi víðkunnra onco-