Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1978, Blaðsíða 29

23
þessa teikns aldrei vart, enda þótt kalk-
mælingar hafi verið gerðar áður en með-
ferð með sterum hófst í 35% tilvika. Á-
stæða fyrir ofþéttni kalks í ómeðhöndluð-
um NHBV hefur verið efni fræðilegrar um-
ræðu oftsinnis án þess að full skýring hafi
á fundizt.21.
Orsök NHBV hérlendis er nánast endur-
speglun þess, sem Nerup hefur fundið i
Danmörku,111 þ.e. 65% sjúklinga hér hafa
IAD miðað við 66% meðal danskra, og
20% og 15% eru með TAD og UAD gegn
17% fyrir hvorn þessara flokka í Dan-
mörku.
Orsakafræðilegar upplýsingar frá Upp-
sala1 telja hlut berkla mun meiri eða rúm-
lega 50%, þ.e. 11 af 21 sjúklingi, og í
London árabilið 1960—’65 var berklahluti
allra NHBV-tilvika 31%, og meðal látinna
(skv. krufningu) 50%.22
Hérlendis óx algengi berkla hröðum
skrefum úr u.þ.b. 3% í 10% frá upphafi
aldarinnar til 1933, en lækkar svo álíka
hratt í 2% 1960 og í núverandi tíðni
(1975), sem er tæpt 1% á ári. Berklatíðni
hérlendis náði þannig hámarki sínu mun
seinna, og varð meiri en í nágrannalöndun-
um, Bretlandi og Þýzkalandi, sem öll náðu
tindi tíðni sinnar fyrir og um s.l. aldamót,22
og hefði því að óathuguðu máli verið ætl-
andi, að berklar væru valdir að NHBV oft-
ar en raun ber vitni. TAD-sjúklingar hér-
lendis fæddust á árabilinu 1895—1920 og
11—27 ár liðu á milli staðfestrar berkla-
veiki og NHBV, sem samræmist kenningu
Ustvedt,25 að NHBV komi seint fram í
stundatöflu berklanna.
Hér að framan (um efnivið o.s.frv.) hef-
ur verið tíundað um tiðni ýmissa samferða
kvilla („associaated diseases“), sem talin
er mun vöxtumeiri meðal sjúklinga höldn-
um NHBV en almennt gerist.5 0 8 14 18 111 Rök
eru leidd að mögulegum tengslum þessa í
sameiginlegri rót, sem er röskun sjálfs-
ónæmis og segi sú til sín á mismunandi
vegu, (t.d. eyðing nýrnahettubarkarfruma
eða annarra innkirtla, eyðing sýrufruma
magans o.s.frv.), og jafnframt sé von fleiri
veila, ýmist duldra eða óframkominna
(latent?), hafi einhver ein komið í Ijós.
I hér lýstum sjúklingahópi var þetta
staðfest (mynd 7). Truflun skjöldungsstarf-
semi reyndist langtíðust, því 90% lifandi
IAD-sjúklinga var þann veg farið og af
sjúkrasögum sést, að tugir ára geta liðið á
milli hinna ýmsu blæbrigða sjálfs-ónæmis-
röskunar (sbr. sj.skr. 3, 6 o.s.frv.). í efni-
viðnum getur að líta einstök dæmi um
sykursýki, ótimabæra tíðastöðvun, tíma-
bundinn frjósemisbrest og Bi2-skorts blóð-
leysi. Ekkert dæmi kölkungavana fannst,
en töluverð brögð þess eru talin vera skv.
yfirlitsgreinum.14 Markvert kann þó að
vera í þessu sambandi, að Nerup fann held-
ur ekki slíka meðal sinna 108 sjúklinga í
Danmörku.18 19
Mælingar á mótefnum nýrnahettubark-
arfruma, skjöldungsfruma og magasýru-
fruma voru gerðar en ekki tæmandi, svo að
tiðnimat er tæpast gerlegt. Athyglisvert er
þó, að NHB-ME finnast í 6 af 12 prófuðum
eða 50%. Jákvæð mótefnamæling fannst þó
aðeins í IAD-flokknum, þannig að hundr-
aðstala jákvæðra mótefna í þeim flokki
er 60%. Með mælanleg mótefni skjöldungs
voru 3 af 10 prófuðum, og tveir þriggja,
sem athugaðir voru m.t.t. magasýrufrumu-
mótefna, höfðu þau.
Eitt óyggjandi tilvik skjöldungsörva
fannst í efniviðnum (sj.skr. 6) og sam-
kvæmt sjúkrasögu þótti sú greining líkleg
öðru sinni (sj.skr. 2). Þetta leyfir þó tæp-
ast fullyrðinguna, að skjöldungsörvi sé
fyrir hendi í 10—20% tilvika NHBV og því
miklum mun algengara en almennt gerist
hérlendis, samanber niðurstöðu Bjarna
Þjóðleifssonar, að nýgengi skjöldungsörva
væri 0.09—0.137%c.24
Skjöldungsauki, lækkuð efnaskipti, und-
irmáls Ti í blóði, hækkað TSH (normalt <
1.9 mE/1)* og tilvist skjöldungsmótefna í
blóði eru allt markboðar eða markteikn um
skjöldungsvana. í IAD-hópnum hér, sem
lífs er, fundust eitt eða fleiri þessara atriða
í öllum nema 1 af 10 (sj.skr. 13) og 2 eða
fleiri í 8 af 9.
Hækkun TSH er tíðust þessara teikna,
eða í 8 af 9 sjúklingum með IAD. Hinn 10.
af IAD-hópnum, sem lifandi var í könnun-
inni var á thyroxin-meðferð vegna skjöld-
ungsvana í kjölfar geisla-joð-meðferð vegna
skjöldungsörva.
* Miðað við normalt gildi frá Medicinsk
Laboratorium í K.höfn. Normalgildi Mayo-
rannsóknarstofunnar er annað, eða 0—15
mcE/ml.