Alþýðuhelgin - 26.07.1949, Blaðsíða 12

204
ALÞÝÐUHELGIN
fyrstu þreskingardagana byrjaði Pat
að stríða íslendingum. Mest reyndi
hann til að stríða Finni, en ýmist
lézt Finnur ekki skilja það, sem Pat
sagði, eða bara hló að því. Hinir ís-
lendingarnir tóku ekki ertni Pats
með jafnmiklu langlundargeði og
Finnur. Sumir þeirra fóru jafnvel að
hata Pat.
Á þessum fyrstu frumbýlingsárum
höfðu menn yfirleitt ekki nema
smáa akurbletti. Ekki var nema ein-
staka maður, sem átti hveitisláttar-
vél. Oft áttu margir í félagi eina
slíka vél. Þeir, sem hvorki áttu
hveitisláttarvél eða part í einni,
unnu hjá öðrum, og fengu svo þá,
sem þeir unnu hjá, til að slá litla ak-
urblettinn sinn. Þá var siður að
stakka hveitinu, sem á ökrunum óx.
Eftir að hveitið var slegið, var því
hreykt upp á ökrunum, og varð það
að standa í hraukunum í tvær til
þrjár vikur. Þá var því stakkað.
Voru vanalega frá 10 til 12 vagn-
farmar í stakk. Oftast voru fjórir
stakkar látnir standa saman. Þótti
ekki borga sig að flytja þreskivél til
þess, sem átti minna en fjóra stakka.
Urðu því þeir, sem minna áttu, að
flytja til nágranna sinna afurðir litla
akurblettsins síns. Kom fyrir, að
þrír eða fjórir áttu hveitistakka í
sama stað. Eftir að búið var að
stakka hveitinu, voru stakkarnir
látnir standa í þrjár vikur, áður cn
þeir voru þresktir. Nokkrum dÖgum
eftir að stakkað var, fór að hitna í
stölckunum. Var þá sagt, að hveitið
væri í „svita“. í þessu ástandi voru
stakkarnir á þriðju viku. Þóttu þeir
ekki þreskjandi fyrr en eftir þrjár
vikur, frá því þeir höfðu verið hlaðn-
ir. Væru stakkarnir þresktir meöan
þeir voru í ,,svita“, vildi ekki hveiti-
kornið skiljast frá stönginni og fór
þá mikið af korni-til spillis. Svo var
annað, væri þreskt og snemma, þá
varð hveitikornið ekki eins fallegt á
litinn. Eftir því sem kornið varð
rauðbleikara á litinn, þótti það fal-
legra og þá fékkst betra verð fyrir
það. Þess lengur sem stakkarnir
stóðu, fannst mönnum kornið verða
betra. Þresking byrjaði því seinna
á þeim tímum en nú, og cntist fram
undir veturnætur.
Þreskivélin er í tveimur pörtum.
Er annar parturinn sltilvélin, sem
þreskingin er gerð með, en liinn
parturinn er gufuvélin eða aflgjaf-
inn. Þegar þreskt er, eru um 60 fet
milli aflgjafans og skilvélarinnar.
Eru vélarnar tegndar saman með
breiðri og þykkri togleðurreim. Æv-
inlega voru tveir stakkar þresktir í
einu. Var skilvélin dregin inn á milli
stakkanna. Bilið á milli stakkanna
var ekki meira en það, að hægt var
að koma vélinni inn á milli þeirra.
Framan á skilvélina var fest sitt
borðið hvorum megin. Rétt aftan við
borðin, en svolítið lægra, í miðri vél-
inni, er hvoftur vélarinnar. Að ofan
lítur hann út eins og stór kistill. Inn-
an í þessum kistli er stálsívalningur
og standa stálgaddar út úr honum.
Neðan við sívalninginn liggja stál-
slár þvert yfir vélina, og standa stál-
gaddar upp úr þeim. Allir þessir
gaddar eru kallaðir tennur. Mætti
kalla sívalninginn efri góm, en
slárnar neðri góm. Milli borðanna
var allstór renna. Voru hliðar renn-
unnar allgildar og hvíldu á aðalvél-
inni. Hallaðist rennan að hvofti vél-
arinnar. Hvíldu botnfjalir rcnnunn-
ar á stálslánum cða neðri gómnum,
en að framan risu fjalirnar jafnhátt
borðunum. Ofan þessa rennu voru
hveitibindin látin síga ofan í vélina,
þegar þreskt var.
Neðan undir borðunum og renn-
unni var pallur og stóðu á honum
bandskerarnir og maður sá, sem tróð
hveitibindunum í vélina. Náðu slár
úr palli þessum aftur í vélina og
voru festar þar, en að framan héldu
járnkeðjur tvær pallinum uppi.
Mátti því hækka og lækka pallinn
eftir vild og festa hann upp við borð-
in, er flytja þurfti vélina.
Ævinlega voru tveir stakkar
þresktir í einu. Voru vanalega þrír
menn í hvorum stakk. Einn af þeim
átti að kasta hveitibindunum á
borðið, en hinir að kasta til hans og
lijálpa honum. Það þótti hálfgerð
virðingarstaða að vera valinri til
þess „að leggja á borðið“, eins og það
var kallað. Átti sá maður að sjá um,
að bindin kæmu beint á borðið og að
hvéitiöxin sneru að vélinni. Svo
varð jafn straumur að koma á borð-
ið. Aldrei of mikið eða of lítið. Finn-
ur Jónsson var valinn til að kasta á
borðið úr sínum stakk. Þótti hann
manna laghentastur við það verk.
Sinn bandskerinn stóð við hvort
borðið, en fyrir framan rennuna
stóð þriðji maðurinn, hann átti að
troða bindunum í vélina. Þegar
hveitibindið var lagt á borðið, skar
bandskerinn band það, sem hélt
bindinu saman, og færði það svo að
rennunni. Þar tók maður sá, er fyrir
framan rennuna stóð, við bindinu,
hristi það í sundur og lét það svo
renna inn í hvoft vélarinnar. Tveir
menn voru látnir troða bindunum i
vélina, en þó ekki nema einn í einu-
Unnu þeir sína stundina hvor. Sa,
sem hvíldi sig, var á vakki í kring-
um vélina og leit eftir að allt væri i
lagi. Vanalega var annar þessara
manna aðalyfirmaðurinn, sem
stjórnaði vélinni, verki og mönnum-
Pat O’Connor var annar maður-
inn, sem tróð bindunum í vélina og
maðurinn, sem stjórnaði verki og
mönnum. Ileldur fannst mönnum
hann vera mislyndur. Stundum var
hann ofsakátur og lék við hvern sinn
fingur. Gerði hann þá gaman að öllu
og öllum. Hina stundina hafði hann
allt á hornum sér og bölvaði, svo að
hann ætlaði öllu að sökkva. Ef hon-
um þótti bindin ekki koma nógu
fljótt á borðin, rak hann á eftir
mönnunum, en kærnu þá bindin of
ört, skammaði hann manninn fvrir
það. Einn maður var þó, sem Pat rak
sjaldan á eftir, en það var Finniir
Jónsson. En kæmi það fyrir, að Pat
rak á eftir Finni, þá skipti gamli
maðurinn sér ekki af því, fór hvorki
harðar né hægar. Það var jafn þýð-
ingarlaust að reka á eftir Finni og
að stríða honum.
Haustið leið og fátt gerðist sögu-
legt. Hver dagurinn var öðrum hk-
ur. Mcnn unnu frá því kl. 6 á morgU'
ana til kl. 9—10 á kvöldin. Þoir
höfðu „sínar þrjár einmanalegu mál-
tíðar á dag“, eins og cinn írinn orð-
aði það. Á nóttunni sváfu þeir ýxnis*
í heyhlöðu eða úti á akri í strástakk,
sem þeir höfðu þreskt um daginn.
Einn dag cr farið var að líða a
haustið, kom Pat upp að borðunum
sem oftar. Lá þá mjög illa á honum-
Rak hann nú á cftir mönnunum a
báða bóga og var í meira lagi illyrt-
ur. Menn þeir; cr voru í stakk þeim>
sem Finnur var ekki í, fóru nú a
herða sig það, sem þcir gátu, cn
Finnur lézt ekki heyra til Pats,
hvernig sem hann lét. Rciddist nu
Pat ennþá mcira og skipaði mönnun-
um þeim megin, sem Finnur var
ekki, að fara sér nú hægt. Kvaðs
hann ætla að kenna karlskrattanum
að gegna. Reif hann þá allt af borð-