Alþýðuhelgin - 27.08.1949, Blaðsíða 8

232
ALÞÝÐUHELGIN
Magnús Gíslason:
A hvalveiðastöðvum.
„Á hvalveiðistöðvum“ ncfnist bók, sem komin er út á vegum ísafoldarprcntsmiðju. — Eru það
endurminningar aldraðs verkamanns, Magnúsar Gíslasonar, er laust eftir aldamótin síðustu vann um skeið á
hvalveiðastöðvum hcrlcndis, Iengst hjá Ilans Ellcfsen á Asknesi við Mjóafjörð. Árið 1937 birtist nokkuð af
þessum endurminningum Magnúsar í Sunnudagsblaði Alþýðublaðsins, og liöfðu margir ánægju af lestrinum.
Síðan hcfur Magnús aukið við þessa kafla Og cndurbætt þú allinikið. Birtir Alþýðuhclgin að þcssu sinni fáeina
smáþætti úr bók Magnúsar Gíslasonar.
ELLEFSEN.
Hans Ellefsen tók að stunda hval-
veiðar hér við land skömmu fyrir
1890, en hafði áður stundað hval-
veiðar við Finnmörk í Norður-Nor-
egi. Þegar hann kom hingað til lands
tók hann sér bólfestu við Önundar-
fjörð rétt hjá Flateyri og nefndi
staðinn Sólbakka. Hann þótti hinn
mesti dugnaðarforkur og höfðingi í
ýmsum greinum; enda var hann
máttarstólpi Önfirðinga meðan hann
dvaldi þar. Mynduðust þá um hann
ýmsar sögur og sagnir, og hefur
nokkuð verið sagt frá því í sagnariti
Gils Guðmundssonar „Frá yztu nesj-
um“, 1. hefti.
Ellefsen var rösklega meðalmaður
á hæð, frckar þrekvaxinn og höfð-
inglegur í sjón. Ilann þótti bráðlynd-
ur og gengu ýmsar sögur manna á
milli af tiltektum lians í reiðiköstun-
um. Fylgdu þær sögur honum flestar
að vestan, en þar stjórnaði hann
verkum mikið meira cn eftir að
liann kom austur. Þó bar svo við, að
það gáfust tækifæri til að sjá hann
reiðan einnig þar. Hann stóð oft á-
lengdar og horfði á, þegar verið var
að vinna einhver átakaverk, en það
var venjulega gert með aðstoð véla-
aflsins. En það gat mistekizt fyrir
því.
Einu sinni var ég nærstaddur þcg-
ar var verið að koma lýsisgeymi upp
á setstokka. Það mistókst í fyrstu at-
rennu, en vírarnir héldu, svo að eng-
an sakaði. Þá stóð Ellefsen skammt
frá og þrumaði í bræði sinni fyrir-
skipanir til verkstjórans. En verk-
stjórinn var þéttur fyrir og fór sínu
fram eftir sem áður. Þá barði Ellet-
sen sig að utan, þreif af sér húfuna,
sneri upp á hana og gekk heim.
Svo var það öðru sinni að ég sá
hann reiðan. Þá var verið að mala og
kom stopp á mylluna og gekk illa aö
koma henni til gangs aftur. Meðan á
þessu stóð, kom Ellefsen og var þá
reiður mjög. Hann þrútnaði og blán-
aði í framán, svo að manni stóð ógn
af svip hans og fasi. Var augljóst,
að þar var maður mjög skapmikill.
En hann hélt þó skapsmunum sínum
það vel í skefjum, að enginn hlaut
skaða af.
Ellefsen gekk venjulega í svörtum
taufrakka yztum klæða, og hafði
enska húfu á höfði. Þegar kalt var,
notaði hann svarta loðhúfu með
sléttum kolli. Það kom fyrir, að það
sáust trosnur á höfuðfötum hans, og
furðuðu þeir sig ekki neitt á því, sem
kunnugir voru meðhöndlun hans á
höfuðfötunum.
Það skeði eitt og annað, sem gat
orðið Ellefsen til skapraunar, og gat
hann þá stundum orðið strangur hús-
bóndi. Skal ég ncfna hér eitt dæmi
um það. Tveir norskir piltar voru
búnir að liggja alllengi inni og þótt-
ust vera veikir, en grunur lék á því
Ilans Ellefsen.
að þetta væru skrópur einar, því að
þeir fóru venjulega á fætur, þegar
aðrir hættu vinnu á kvöldin, og fóru
svo ekki í koju fyrr en síðastir allra.
Einn góðan veðurdag sendi Ellef-
sen hvalveiðabát til Seyðisfjarðar
eftir lækni. Átti hann að rannsaka
heilsufar piltanna. Þegar læknirinn
kom, fylgdi Ellefsen honum í bragg-
ann, sem piltarnir voru í, en þeir
fyrirfundust þá hvergi. Höfðu þeir
komizt á snoðir um hvað til stóð og
laumuðust í burtu. Hafði einhver
séð þá fara upp í fja.ll. Þegar lækn-
irinn var farinn aftur, fyrirskipaði
Ellefsen að tína dót þeirra saman og
bera það út fyrir girðingu. Þegar
þeir komu aftur, var þeim tilkynnt
þetta, og það með, að þeim væri vís-
að á brott þegar í stað. Urðu þeir að
taka þessu eins og hverjum öðrum
dómsúrskurði þó að þeir væru illa
undir það búnir. Lögðu þeir svo af
stað með pjönkur sínar á baki og
komust að lokum til Sevðisfjarðar.
Þar kornust þeir í norskt flutninga-
skip, sem flutti þá til Noregs.
Fréttum við það síðar hjá Norð-
mönnum, að pilt.arnir hefðu kært El-
lefsen fyrir þessa harðýðgi, og hann
hcfði verið dæmdur til að greiða
þeim kaup fyrir allan ráðningartím-
ann, og þar að auki eitthvert sektar-
fé.
Hér hefur nú verið vikið að helztu
göllunum í fari Ellefsens, sem stöf-
uðu af geðríki hans. En mannkost-
irnir vovu víst líka margir og miklir
og var hans oft getið lofsamlega fyr-
ir ýmsan höfðingsskap, meðan hann
staríaði hérlendis.
Ellefsen var mjög árrisulí maður.
Við, sem fórum til starfs á næturnar.
sáum oft til ferða hans, þegar liann
var á morgungöngu sinni. — Kom
hann oft út á fjórða tímanum og
gekk þá inn á bryggju. Stanzaði þar
í