Alþýðuhelgin - 26.11.1949, Blaðsíða 2

Alþýðuhelgin - 26.11.1949, Blaðsíða 2
322 ALÞÝÐUHELGIN geta þess að lokum, að ég sá aldrei Stephan G. Stephansson og kynnt- ist honum ekki persónulega, nema hvað örfá bréf fóru á milli okkar á efstu árum hans. Þó að ég læsi nokk- uð af kvæðum hans ungur, lærði ég seinna að meta hann en nokkurt annað af höfuðskáldum vonmi. Ég setti lengi fyrir mig agnúana á formi hans, sem ég sé enn enga ástæðu til að draga fjöður yfir. Eftir að ég fór að sökkva mér ofan í að skilja hann, gat það kornið yfir mig að finnast hann þreytandi gallalaus, að liann hefði verið skemmtilegra viðfangsefni, ef ég í aðra röndina hefði fundið einliverjar eyður í hæfi- leika hans, öfgar eða veilur í skap- ferli hans. Því fer svo fjarri, að ég hafi haft neina löngun tdl þess að gylla hann, að ég hef ieitað dauða- leit að einhverjum höggstöðum á honum í bréfum hans, þessum sæg af einkabréfum til alls konar manna, sem honum gat aldrei til hugar kom- ið, að yrðu birt almenningi. En ég reið ekki feitum hesti frá þeirri leit. Ef nókkuð er að mununiun, er mað- urinn, sem kemur fram í bréfunum, cnn grómlausari en kvæðin sýna, gætnari og grandvarari, hárvissari í dómum um sjálfan sig og skilningi á sjálfum sér. Allt, sem ég hef þótzt athuga skást um Stephan, hafði hann séð betur sjálfur. Ég hef gefizt upp fyrir honum, sezt við fótskör hans. Það er sannleikurinn. Um kvæði hans hefur mér fundizt því meira scm ég las þau betur, og ríkari skiln- ingur á manninum hefur varpað á þau nýjum ljóma. Maðurinn reynd- ist því skemmtilegri og girnilegri til fróðleiks sem ég gerði mér betri grein fyrir því, að stykur hans er ckki styrkur fátæktarinnar, heldur auðlcgðarinnar, — að þar eru sund- urleitir og óstýrilátir miskliðir í eðlisþáttum og æviraunum stilltir til íjölraddaðs samræmis“. Og cnn scgir hann: „Hann stóð djúpum rótum í ís- lenzkri menningu og ræktarsemi við liana. íslenzk fræði, forn og ný, voru undirstaða menntunar hans. En hann kúrði ekki með þessa heimafengnu björg scm iágvaxinn runnur í cin- angrun og hléi, hcldur rétti sig svo liátt upp, að hann naut ljóssins frá liinu nýja umhverfi og allir stormar samtíðarinnar gnúðu um hann. Ilann skilaði arfinum, sem hann liafði þeg- ið, með ríkulegum vöxtum. En þó að Stephan væri íslendingur og honum verði líldega seint verulegur gaum- ur gefinn af öðrum þjóðum, er gildí hans ekki einskorðað við þjóðernið. Slíkir menn styrkja trú vorra á mátt og megin manneðlisins. I allri sögu menningarinnar mun seinfundið ó- rækara vitni þess, hverju orka má í kröppum kjörum, þegar einlægur þroskavilji læinist að réttu marki“. ❖ Hér er hvorki rúm til að gera frek- ari grein fyrir skáldskap Stephans og öðrum ritstörfum né rekja æviferil hans í löngu máli. Verður að láta nægja að nefna þau fáu æviatriði, sem fara hér á eftir. Er þar aðalega farið eftir greinargóðri ritgerð um Stephan, eftir Baidur Sveinsson, en sú ritgerð birtist í ,,Iðunni“ 1923. Stephan G. Stephansson er fæddur 3. október 1853 á Kirkjuhóli í Skaga- firði, næsta bæ við Víðimýri. Faðir hans var Guðmundur, f. 1818, d. á heimili Stephans sonar síns við Garðar í N.-Dakota 1881, sonur Stcfáns bónda á Kroppi í Eyjafirði Guðmundssonar bónda á Halldórs- stöðum Halldórssonar. Móðir Guð- mundar, föður Stcphans, var Helga Guðmundsdóttir, bónda á Krýna- stöðum í Eyjafirði, Jónssonar prests Þórarinssonar og Helgu Tómasdótt- ur að Vogum við Mývatn, en Guð- mundur var bróðir Benedikts skáids og assesors Gröndals, og Þórarins prcsts í Múla, sem einnig var skáld. Er það skáldaætt mikil, svo sem kunnugt er. Móðir Stephans var Guðbjörg Hanncssdóttir, Þoi-\'aldssonar bónda á Reykjarhóli í Skagafirði, Sigurðs- sonar. Hún var fædd 1830, dáin 1911 á heimili sonar síns í Marker- ville. Móðir Guðbjargar og kona Hannesar var Rósa Jónasdóttir, bónda á Botnastöðum í Húnavatns- sýslu. Forcldrar Stephans voru bæði grcind og hneigð til mennta. Lásu þau mikið, eítir því scm ástæður leyfðu, en efnahagurinn var þröngur. Eftir að Stephan fæddist, áttu þau hcima á þrem bæjum í Skagafirði og cinum í Suður-Þingeyjarsýslu. Voru það allt rýrar jarðar, og eru nú allar fyrir löngu komnar í eyði. Er Step- han var 16 ára gamall, varð liann vinnumaður hjá Jóni bónda Jónssyni í Mjóadal, eísla bæ í Bárðardal, en Jón var kvæntur Sigurbjörgu föð- ursystur Stephans. Brugðu foreldrar hans búi um sama leyti og gerðust vinnuhjú á næsta bæ. í Mjóadal kveðst Stephan hafa kveðið „mestar vit.leysur“. Sumarið 1873, er Stephan var tví- tugur, fór hann vestur um haf með foreldrum sínum og systur, Sigur- lagu. Hún var eina systkini Stephans, sjö árum yngri en hann, giftist vestx'a íslenzkum manni, og bjuggu þau jafnan í næsta nágrenni við Step- han. Stephan fleytti sér nokkuð í ensku þegar vestur kom. Hafði hann notið lítils háttar tilsagnar síra Guttorms Vigfússonar, en að mestu var það sjálflært. Hann settist fyrst að í Wiscounsin, sunnarlega. Fékkst hann þar við ýmsa vinnu, sveitavinnu og tígulsteinagerð. Foreldrar hans voru alla^tíð á hans vegum, eftir að vest- ur kom, meðan þau lifðu. Eftir rúmt ár fluttist Stephan til Norður- Wiscounsin og nam þar land í skógi. Var þar ærið starf fyrir hönd- um að „brjótast til landa“, fella skóg og koma upp húsum. Bjó hann þar fram til ársins 1880. Vann liann á vetrum við skógarhögg um 50 mílum noi'ðan við heimili sjtt, en sætti sveitavinnu að sumrinu 75 míl- um sunnar, en var heima við þe§s ,í milli, en foreldrar hans sátu jöfoina. Lítið tóm gafst honum til lestrar á þessum árurn, og orti fátt, en sum atvik frá þeim tíma urðu honum síð- ar yrkisefni. í Wisconsin kvæntist Stephan 1878 fi'ændkonu sinni, Helgu, dóttur Jóns bónda í Mjóadal og Sigurbjarg- ar föðursystur sinnar, myndarlegri og góðri konu. Þeim varð átta barna auðið, og lifðu sex þeirra föður sinn, en tvo sonu misstu þau hjón, Jón þriggja ára gamlan og Gest sextán ára, sem beið bana er elding laust hann í þrumuveðri. Árið 1880 flutti Stcphan búferlum til Norður-Dakota og nam þar land í annað sinn í Garðar-byggð. Var það óraveg fxá Wiscounsin, um 1370 kílómetra. Gekk Stephan þá lcið alla, og rak gripi sína. Fyi'stu árin í Dakota voru erfið, en smám saman raknaði úr. Þarna var allfjölmenn íslendingabvggð, margt tápmikilla manna og félagslíf mikið, fundahöld og samkomur tíð- ai', gcfið út handskrifaö sveitarblað,

x

Alþýðuhelgin

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðuhelgin
https://timarit.is/publication/1050

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.