Alþýðuhelgin - 26.11.1949, Blaðsíða 8

328
ALÞÝÐUHELGIN
Stephan G. Stephansson:
Kaflar úr bréfum.
ÚR BRÉI'I TIL ÞORSTEINS
ERLINGSSONAR 6. SEPT. 1910.
Þorstcinn minn kær. — Ég fékk
bréfið og dóminn þinn, allt með
skllum, og þarna kemur nú þökk
mín loksins. Auðvitað er ég meira
en ánægður með allt það hrós, sem
mér er mælt, þar sem ég finn vin-
semdina og skilninginn í gegnum
það, það gerir manni hlýtt í hug og
hamingjusæld. En það er þó oftast
eins og ég finni fljótara rök til þess,
að menn skripla á mér, þegar það
vill til, cn að ég sjái ástæðu til þess
að mér sé hælt, og veit ég þó, að ég
vildi kvcða vcl, eins vel og efni og
annir lcyfðu. Þú gizkar rétt á það,
sem aðrir ætla, að sé öðruvísi varið,
að það er hér um bil gagnslaust að
grafa upp, hvað ég hafi af öðrum
skáldum lært. þeim, sem ekki eru ís-
lenzk. Svipi einhverjum hugsunum
saman, mun það oftar, að hending'
ræður því, eða þá líkt loftslag af
andlcgu andrúmi, sem tveir ókunn-
ugir menn liafa lent í, en mér hafi
borizt það í bókum þeirra. Yfirleitt
er ég dauðans illa að mér í veraldar-
skáldskapnum og tel ég mér það
ekki til gildis. Fátækt mín og tíma-
leysi stóð þar í vegi, og — eigin sér-
vizka, sú, að ef maður límdi sig ofan
í cinhvern, stæði sá í hættu með þao,
að apa eftir kækina hans, en kæfa
sitt eigið, og því verr, sem sá væri
voldugri, cn maður sjálfur vesælii.
Vikuna sem leið sagði einn lærcii
maðurinn okkar mér sjálfum, að ég
væri þaullesinn í Browning. Ég hef
lesið eitt eða tvö kvæði, smá-hús-
ganga, eftir Browning. Ekki er
frægra frá að segja. Og tilveran,
Þorsteinn. Utan mannanna og
kringum mig er hún hvorki ill né
góð, og ásetningslaus, en mig dreym-
ir um, við myndum geta gert liana
okkur bærilega með viti og góðum
vilja, en henni að þakkarlausu. ...
ÚR BRÉFI TIL BALDUllS
SVEINSSONAR 7. OKT. 1911.
... Það getur vel vcrið, að það sé
ljóður á ljóðum mínum, að þau taki
lítið á tilfinninguna, ég gct dæmt
um það sem mér óskylt mál. en ekk;
samt hliðdrægnislaust, því ég fer
eftir því, sem ég ímynda mér, aó
skáldskapur ætti að vera. vel gerður.
Því cr ekki að lcyna, ég er dauðleið-
ur á mörgum tilfinnmgakveðskap,
sem flestum fellur, finnst hann
koma frá hjarta, sem tómahljóð er 1,
vera óp. fremur en næmlpiki, og þá
— lítiimannlcgur — óskáldlegur. Ég
met ekki tilfinningar eflir því, live
hátt cr haft, hcldur hvernig hjartað
titrar. Ég kýs mér tilfinninguna, sem
gengur um fáorð og aðhlvunandi,
með viðkvæmni í svipum og hlýind-
in í handtökunum sínum, eins og
móðurástjn, frernur en æsing unn-
ustunnar, sem beljar yfir banasæng-
inni. Ég verð meira hrifinn af því,
hvernig skáldin búa um tilfinningar
sínar, heldur en hversu stórt þau
stafa að þeim. Það finnst mér líka
sérstaklcga norrænt — íslenzkt, svo
sem víða í sögunum okkar. Þannig
hef ég reynt. að gera mörg kvæði
mín úr garði. Það eru aðstæðurnar,
ekki upphrópin, scm ég lnigði að
iáta túlka mínar tilfinningar. Ég hef
þá trú, að með stærri menning rými
sjálfs-bölið fyrir samúðinni, svo sem
„Bálför gamalla unnustu-bréfa“
vcrði þá ekki tekin fram yfir „Pét-
ursborg“ mína, svo ég taki citthvað
til (af handahófi, né haldi að ég sé
að t ltaka stórvægi).
ÚR BRÉFÍ TIL AÐALSTEINS
KRISTJÁNSSONAR 7. FEIÍR. 1912.
.. . Kvæðin hafði ég ekki séð áður.
Ég aöeins vissi, að Kipling liafði ver-
ið c.tthvað að kveða út í kvenr.étt-
inn, hafði líka séð háðstælingu eftir
einhvcrn, og ekki svo ólaglega, af
þessu kvæöi lians. Ég kannast við
Kipling nóg til þess að gera mér í
grun, á livaða strcng hann slægi i
þessu máli. Ég dáðist litið bæði að
Kipling og llall. Kipling hefur til
sins ágætis einungis dálítið einkenni-
lcgt form og ekki óíormlegt mál-
bragð (exprcssion), en hvort tveggja
þó fremur kvistótt, og þar að auki
dálítið hindúiskan blæ á yfirborð-
inu, sem setur á rit hans nokkurs
konar nýjabrum. En andi hans er:
Trú á afarmennið og fótaskinnið
hans, sem alls staðar skin í gcgn.
Og afarmennið hans er ekki stærri
hátign en svo, að það er bara karl-
dýrið af brezku ,,imperialis1a“-teg-
undinni. ,.Hallur“ gamli (Hall Cain)
er andstæðingur hans, cn ekkcrt
meiri. Hónum heppnaðist að hnuþla
nokkrum. örlagaþrungnum og á-
stríðumiklum fyrirmyndar-skaps-
munum úr sögunum okkar, „Völs-
ungu“, og víðar. Á þeim hefur hann
hangið og endurtekið þær fram til
lifs-leiðinda. Þó eru þær hans bezta
og „rómantískasta". Allt lians eigið,
scm hann hefur innan um, er með
engla-svip, trúarbragða- og siðferð-
is-væmilegum. Svona hafa nú báðir
þessir menn ævinlega komið mér
fyrir sjónir, og eins núna í þessum
kvenna-máls kvæðum. Kvæði Kipl-
ings er miklum mun myndarlegar
gert, gagnorðara. x'ösklegra, skáld-
legra — cn ósannara, ósvífnara, ill-
kvittnislegra. Stjórnarlegt jafnrétti
marinanná, karla sem kvenna, hvílir
ekki á jöfnu atgexwi í öllu. Þetta,
scm kallast frelsi, er ekki nema leið,
sem látin er jafn-opin öllurn mann-
anna hæfileikum til að njóta sín og
sjá um sig, en liggja ekki upp á öðr-
um. Það er ónotað fé, sem mennirn-
ir eru að grafa upp. Jafnrétti cr ekki
síður hagur flokksins, sem drottnar,
en hins, sem í lægra haldi lýtur. Svo
rammt kveður að því, að allt, sem
ríkjum x-æður, úrkynjast á endanum.
Efnið í Kiplings kvæði er: Húsbónda
og hrædýra skyldu ber saman um,
að kveneðlið sé diápvægara en karl-
kynið. Slík er móðurnáttúi-a náttúr-
unnar. Maðurinn má vera þræll. en
aldrci þegn konunnar. Auðvitað cr
það laus þýðing, en stefnurétt. En
einmítt — og rökrétt — er nú þessi
eðlilega og eina leiðin að afar-
mennskunni erns og Kipling og hans
nótar halda henni fram, og rekst
kvæðið svo á sjálft sig. Cain gamli
svaraði með tómri tilgangsfræði.
hvað guð hans hafi ætlað, og gerir
með því sinn betri málstað brosleg-
an. Þar að auki er kvæðið tilfinn-
ingalaus vaðalsmælgi, langt um leið-
inlegri en bolarödd Kiplings.
Fyrirgefðu þó ég hafi sagt, hvern-
ig mér fellur við þessa miklu menn.
Það er sagt eins og er, en hvorki af