Alþýðuhelgin - 26.11.1949, Blaðsíða 14

334
ALÞÝÐUHELGIN
Jón Sveinsson á Sfrjúgi.
Jón Sveinsson írá Strjúgi í Langa-
dal, kallaður Strjúgs-Jón, reri vorið
1825 suður í Keflavík, sem hann var
vanur. Fór hann nú í hákarlalegu á
áttæring við níunda mann. Fengu
þeir mikið veður á landsunnan og
rak þá til hafs. Lögðust þeir þá við
stjóra í rokinu, og lét Jón róa fram
á öllum árum. Höfðu þeir ærið erf-
iði og rak þá mjög. Kom þá að þeim
6. maí kaupfar að utan. Var á því
kaupmaður sá, er Sass hét, og ætl-
aði til Reykjavíkur. Og er hann sá
hina íslenzku menn svo nauðlega
stadda 11 mílur undan landi, vildi
hann bjarga þeim. Lét hann koma
festum í áttæringinn og draga að
kaupskipinu, kallaði og bað íslend-
inga að koma upp. Gerðu þeir svo,
þótt erfitt gengi vegna sjóaróigu.
Hrökk einn út, er hann vildi komast
í stigann, og drukknaði, Jóhann Er-
lendsson frá Reykjum í Hjaltadal,
bróðir Páis prests á Brúarlandi. Sass
spurði þá, hvort sá, er út hrökk,
hefði. kvæntur verið, en er því var
neitað, sagði hann: „Látum hann þá
fara.“ Ætluðu menn að hann hefði
fremur viljað freista að bjarga hon-
um, ef hann hefði átt konu og börn,
þótt lítil eða engin sýndust líkindi
til þess. En er allir menn vovu upp
komnir nema Strjúgs-Jón, tók hann
skrínu sína og' vildi koma henni upp
á undan sér. Var í henni nesti hans
og nokkuð af péningum, sumir
sögðu nær 70 rd., en aðrir miklu
minna. Sass vildi eigi taka við
skrínunni; var það og allóhægt. Jón
ætlaði þá eigi að fara upp. Greip
kaupmaður þá öxi og lézt mundi
höggva strenginn, er hélt áttæringn-
um, með þeim ummælum, að skrín-
an mætti fara. Þorði Jón þá eigi
annað en koma. Kaupmaður ætlaði
með fyrstu að hafa áttæringinn á
eftir, en mcð því hann hefti mjög
ganginn, hjó haríri hann fvá sér, en
veitti íslendingum góða hjúkrun og
flutti þá til Reykjavíkur. Áttæring-
inn rak löngu síðar á" Akranesi, en
skrínu Jóns að fám dögum liðnum í
Keflavík, þar sem Jón reri út. Færöi
Sltagfirðingur einn honum hana mcð
lieilu og höldnu inn í Reykjavík, og
gaf Jun homuu 24 skildinga í fund-
arlaun og flutningskaup. Má af því
marka rausn Jóns.
Strjúgs-Jón þótti ærið okursamur
og átti rnikla peninga. Bar þá svo
til, að Jón nokkur Ólafsson brauzt
inn í lokaðan bæ hans og tók úr bað-
stofu kistil með öllu, er í var, rúmum
50 rd., og nokkra aðra muni. Var
fyrir þetta höfðað mál gegn honum,
og hann dæmdur af undirrétti til
kaghýðingar og ævilangrar þrælk-
unar.
Oftar en áður er talið glettust
þjófar við Strjúgs-Jón. Eina nótt,
þegar hann var í veri, var brotin
upp skemma hans og stolið þaðan
peningum og öðru. Var sá stuldur
eignaður Glímu-Bjarna, Pálma Jóng-
syni, er þá var bóndi á Sólheimum,
og Holtastaða-Jóhanni. Hélt Blönd-
al sýslumaður prófþing mörg. Bár-
ust miklar líkur á þá, en engin fékkst
vissa, og engin meðkenning, en máls-
kostnaður var þeim dæmdur.
Öðru sinni var skemma Jóns rof-
in og stolið þaðan mörgu, mat og
peningum nokkrum, en svo hafði
Jón þá dulda, að þjófum gafst aldrei
kostur á að ná meginsjóði iians. Um
hann kvað Níels Jónsson skáldi:
Góz sitt ekki geymir strjált
gamli Jón á Strjúgi,
holl er þjófum hreiðurálft
halurinn mauradi-júgi.
Nokkru síðar gekk Jón um kvöld
evinda sinna skammt frá bæ sínum.
HIupu þá að honum tveir menn tor-
kenndir, greip annar til hans og
færði hann á kaf í Strjúgsíæk og
kváðust þeir mundu skera hann ofan
í lækinn, ef hann segði þeirn cigi til
pcninga sinna. Hann hræddist og
kvað þá innsiglaða hjá Arnljóti á
Gunnsteinsstöðum. Slepptu þeir
honum þá.
En nú bar það til við Stafnsrétt
um haustið, að lyklar Jóns hurfu úr
malpoka undan höfðalagi hans, cn
öndverðan vetur stóðu lyklarnir í
skemmulás hans heima á Strjúgi, cr
á fætur vav komið. Iföíðu þar orðið
hvörf mikil i þriðju sinn eg mútti
kalla skemmuna hroðna. Voru kistur
og aðrar hirzlur stungnar upp, og
ógjörla vissi Jón, hve mikið hann
hefði misst. Hafði hann um þetta
grunaðan Bjarna Sveinsson dóttur-
mann sinn, enda þótti Bjarna slæ-
lega af hendi greiddur heimarunund-
ur Sigríðar konu sinnar. Líklegur
þótti og Jóni til samverknaðar viö
Bjarna í þessu sem öðru Sveinn
bróðir hans, er honum var jafnan
mjög fylgisamur.
Bjarni Strjúgsmágur eggjaði
jafnan Jón karl tengdaföður sinn að
hefja þjófaleit, er frá honum var
stolið, svo hið sanna kæmist upp og
hann yrði eigi ranglega grunaður.
Kvað hann Jóhann Jónsson, er þá
hafði flutt sig til Holtastaða og
margir síðan kölluðu Holtastaða-Jó-
hann, mundi að valdur, því þeir voru
óvinir miklir. Kom svo, að Jón fékk
menn til leitar, og var Bjarni fyrir
þeim. Lejtuðu þeir hjá Jóhanni, því
grunur lá á, að hann til forna hefði
stolið frá Jóni. Þóttist Bjarni grípa
fóla nokkurn úr taðhlaða þar, en Jó-
hann synjaði þess þverlega. Sýndist
og líklégt, að Bjarni hefði komið
þessu þangað. Fóru þeir Bjarni síð-
an heim með fólann og kenndi Jón
þar eign sína. Var þá sent til sýslu-
manns og stefnt mönnum til próf-
þings. Þar kom Jóhann, og áttust
þeir Bjarni orðakast við. Bauðst Jó-
hann til að sanna, að Bjarni hefði
stolið lyklum Jóns við Stafnsrétt,
nefndi til tvo menn, Gvönd Brands-
son og' Gísla frá Björnólfsstöðum, er
séð hefðu. Og er þeir voru stefndir
að sanna sögu Jóhanns, voru þeir
grunaðir um missögli. Varð úr þcssu
þræta mikil og vafningar, en ekkert
sannaðist. Lagði sýslumaður það til,
að menn mættu óstcfndir á Hlíðar-
þingi, og nefndi til Eyjólf Jónasson,
cr þá var í Selhaga. Bjarni kvað und-
arlegt, að sýslumaður vildi kalla til
vitnis þann mann, er svo mikið ill-
mcnni væri, að einskis mundi svíf-
ast, ef svo bæri undir. Sýslumaður
kvað óvíst, hver mest illmenni væri,
ef hið sanna kæmist upp. Mcðan á
þingi þessu stóð, kom kvenmaður að
Selhaga um kvöld og reið hesti
Strjúgs-Bjarna. Spurði hún að Eyj-
ólfi og vildi finna hann. Bar hún
honum kveðju Bjarna, fékk honum
sþcsiu og sagði, að hann bciddi hann
að bera sér cigi mótvitni. Eyjóifur
tók við, reið siöau til Gunnsteins-