Félagsbréf - 01.01.1955, Blaðsíða 19

FÉLAGSBRÉF
9
sjálfsafneitunar og þroskaðrar lífs- og mannþekkingar yfir Val-
gerði húsfreyju í sögunni Drengur góður, og frú Herdís, sem ég
hef áður minnzt á, er heillandi í sínu kvenlega raunsæi og sinni
fórnfúsu bragðvísi. Sigga Gunna stendur fastmeitluð fyrir sjón-
um okkar, nöturleg og harmræn, og Védís gamla er stórbrotin,
þar sem höfundurinn sýnir okkur hana á krossi lífslangrar bar-
áttu við ástríður, mannvonzku og sjálfsásökun. Læknirinn, sem
vindur sér fannbarinn inn úr hríðinni og veðurógninni í hinni
frægu sögu, Stökkið, Bardal, sem horfir á hina tóbakseitruðu
flugu, Freysteinn í Fjallskógum, sem lifað hefur á vonlausri von,
maðurinn úr Lónunum í sinni sálarkvöl og sinni furðulegu auð-
mýkt, Bjarni gamli með silfurbúna svipuna reidda um öxl, og
Jakob í Jakobsbúð í kví af kvenfélagskonum, segjandi við sinn
hollvin og frelsara: „Þú komst mátulega, Sigfús minn blessaður!
Pú“ — allar þessar mjög svo ólíku persónur og fjölmargar fleiri
sjáum við ljóslifandi. En ennþá betur en persónurnar munum við
samt heildarblæ sagnanna. Persónurnar þokast frá okkur, þegar
stundir líða frá seinustu kynnum, en áhrifavald heildarinnar lifir
í okkur, heldur áfram að orka á okkur, er svo sem orðið þáttur í
okkar eigin lífsreynslu. Þetta minnir mig á það, sem skáldið segir
í sögunni Bréf úr myrkri:
„Ég reið út dalinn að austanverðu og fór yfir margar þverár,
litlar og strangar, sem runnu í aðalána. Það lét oft hátt í þeim,
svo að niðurinn í aðalánni heyrðist ekki, en þegar ég var kominn
nokkra faðma frá þeim, þögnuðu þær. En niðurinn í aðalánni
keyrðist stöðugt.“
Það er ekki niðurinn frá þveránum, örlagafallvötnum einstakra
persóna, sem fylgir okkur lengst eftir lestur sagnanna, heldur
úynur aðalárinnar, lífsins miklu og straumþungu móðu.
Áhrifamagn sagna Þóris Bergssonar verður að allmiklu leyti
til fyrir þá ærnu kunnáttu og tækni, sem hann hefur til að bera
sem rithöfundur. Við skulum líta fljótlega á nokkrar sögur.
Það er þá fyrst Sigga Gunna. Hin hlýja skrifstofa, þar sem
skíðlogar í ofninum og skrifstofuþjónarnir sitja iðjulausir og
^hyggjulausir að loknum haustönnum, með hinn þýlynda og sér-
góða Árna bóka sem æðsta mann. Úti rok, regn og krapi til skiptis,