Fréttatíminn - 25.04.2014, Blaðsíða 19

sumaríslendingar
Upplifið sól og sumaryl með ekta rjómaís
með kókos, ástaraldin, mangó og súkkUlaðidropum
fellur reður langt frá rótinni“.
Hann er menntamaður en gengur
alveg upp í því að reyna að velgja
menntamönnum undir uggum.“
Ris reðasafnsins
Bókin setur uppgang safnsins í
samhengi við menningarpólitískt
landslag á Íslandi eftir 1991, þegar
nýfrjálshyggjan tekur við og segir
Sigurjón vinsældir safnsins eiga
að einhverju leyti því umhverfi að
þakka. „Á tíunda áratugnum og
fyrstu árin eftir aldamót þá verða
miklar breytingar að mínu mati
á menningarpólitíkinni með til-
liti til siðferðislegs mats og hvað
væri mögulegt eða eftirsóknar-
vert að gera. Það er til dæmis á
þessum sama tíma sem nektar-
staðirnir spretta upp og reðasafnið
er augljóslega hluti af þessu. Og
í því ljósi má alveg segja að þetta
safn sé ákveðið afsprengi þeirrar
menningarpólitíkur.“
Í bókinni bendir Sigurjón á
orðræðuna sem var hér fyrir
hrun og tekur brot úr ræðu Ólafs
Ragnars Grímssonar sem dæmi,
þar sem hann líkti útrásarvíking-
unum við gömlu athafnaskáldin
sem ferðuðust til Noregs og voru í
raun skapandi frumkvöðlar sinna
tíma, með séríslenska hæfileika
sem nýttust utan landsteinanna, í
hinum alþjóðlega heimi. „Pólitík
nýfrjálshyggjunnar lagði mjög ríka
áherslu á að virkja frumkvæði ein-
staklingsins, eða athafnaskálds-
ins, og lagði fram opinbera stefnu
í þeim efnum á sviði menningar-
mála með margvíslegum hætti. Út-
rásarumræðan er til að mynda eitt
afsprengi þessa tímabils, en hún
byggir að mörgu leyti á karllægum
gildum og hampaði þeim sem
einni lyndiseinkunn Íslendinga. Í
kjölfar fjármálahrunsins birtist svo
vel hversu sterk þessi typpamenn-
ing er á Íslandi. Hún réð bókstaf-
lega ríkjum í þessari svokölluðu
útrás þar sem hver karlinn á fætur
öðrum steig fram með mjög fall-
ískar yfirlýsingar. Og síðan eftir
hrunið þá koma þessir útrásarvík-
ingar, fræðimenn og menningar-
vitar fram á sjónarsviðið og lýsa
því yfir að þetta hafi raunverulega
verið tími typpakeppna og nota
þessar líkingar við typpi sem að
einhverju leyti afhjúpa ákveðið
menningarástand sem einmitt
reðasafnið er að mörgu leyti að
takast á við.“
Húmor sem tæki til þekkingar-
sköpunar
Hið íslenzka reðasafn afbyggir í
raun hugmyndina um safn með
því að leika sér að svokölluðum
staðreyndum og úthýsir hug-
myndinni um að vísindaleg þekk-
ing sé óumbreytanleg. Sigurður
Hjartarson stofnaði safnið í þeirri
trú að söfn væru leiðinleg því í
þau vantaði allan leik, ögrun og
húmor. Sigurjón bendir á að sú
aðferð Sigurðar að nota húmor
sem tæki til þekkingarsköpunar sé
líka nýlunda í íslensku menningar-
lífi. „Sigurður hefur frá fyrstu tíð
notað húmor til að koma nýrri
þekkingu og gagnrýni á framfæri
og hefur alltaf lagt mikla áherslu á
það í sýningum og í allri umfjöllun
um safnið. Þessa aðferð hafði hann
þrautreynt í starfi sínu sem kenn-
ari, þar sem hann var að reyna að
miðla þekkingu til nemenda sinna
sem oft á tíðum voru áhugalausir.
Hann lærði af fenginni reynslu að
húmor væri besta leiðin til að vekja
áhuga á lærdómnum og þá aðferð
hefur hann líka notað í safninu.“
Þrátt fyrir að safnið hafi byrjað
sem hálfgerður brandari segir
Sigurjón samt vera alvarlegan
og mjög einlægan undirtón í öllu
starfi Sigurðar. „Hann til dæmis
leggur sig fram við það að ná öll-
um þessum eintökum af typpum,
en safnið er nú komið með eintök
af æxlunarfærum allra karlspen-
dýra á Íslandi.“
Sigurjón Baldur
Hafsteinsson
er dósent í safnafræði við félags-
og mannvísindadeild félagsvís-
indasviðs Háskóla Íslands, en hann
lauk doktorsprófi í mannfræði frá
Temple University í Bandaríkjunum
2008. Sigurjón hefur sinnt kennslu
á háskólastigi allt frá árinu 1995,
við Háskóla Íslands, Templeháskól-
ann í Bandaríkjunum, Listaháskóla
Íslands og Háskólann í Helsinki.
Sigurjón hefur gegnt starfi for-
stöðumanns Menningarmiðstöðvar
Þingeyinga, verið forstöðumaður
Kvikmyndasafns Íslands og Ljós-
myndasafns Reykjavíkur.
Vatnaskil hjá reðasafninu
Sigurður hefur nú afhent Hirti syni sínum
safnið. Það gerði hann við formlega athöfn
þar sem hann gaf Hirti slaufu úr hvalreður-
leðri til að innsigla breytingarnar. Sigurður
er ekki lengur sá hluti af safninu sem hann
var og Hjörtur er farinn að setja sitt mark á
nýja safnið við Laugaveg. Það má því segja
að nú séu ákveðin tímamót hjá safninu
því þar að auki hefur brandarinn sem átti
meðal annars að ögra fræðasamfélaginu
nú verið krufinn í fræðibók. „Það var mikið
skrifað um það á sínum tíma að þetta safn
væri óttaleg vitleysa en kannski þegar upp
er staðið er sú ákvörðun að veita reðasafn-
inu svigrúm til starfa kannski eitt af því
gáfulegasta sem Íslendingar hafa gert.“
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is Á safninu er að finna typpi af öllum karlspendýrum landsins.
viðtal 19 Helgin 25.-27. apríl 2014