Morgunblaðið - 28.11.2011, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. NÓVEMBER 2011
Segja sís! Það er eflaust óhætt að fullyrða að jólaandinn hafi komið yfir þá sem ekki voru þegar komnir í jólaskapið á snævi þöktum Austurvelli í gær þegar ljósin á Óslóartrénu voru tendruð.
Golli
Hefjum strax
söfnun fyrir Fær-
eyinga. Fárviðri
gekk yfir Fær-
eyjar í nýliðinni
viku og olli veru-
legu tjóni á eign-
um. Ljóst er að
tjón Færeyinga er
umtalsvert. Nú má
segja að sé komið
að okkur Íslend-
ingum að sýna
vinarþel. Fær-
eyingar hafa
ávallt orðið fyrstir
til að bregðast við
þegar hamfarir
hafa herjað á Ís-
lendinga. Minna
má á rausnarlegt
framlag þeirra í
kjölfar hörmung-
anna í Súðavík og
aftur eftir flóðin
hræðilegu á Flat-
eyri, að ógleymdri
hjálparlínunni
sem þeir réttu
okkur við bankahrunið þegar okkur virtust
allar bjargir bannaðar. Færeyingar hafa sýnt
í verki að þeir eru vinir í raun. Nú er komið
að okkur að endurgjalda vinargreiðann.
Í fárviðrinu, sem yfir Færeyjar gekk, var
elliheimili á Suðurey lagt í rúst. Það ætti að
vera okkur Íslendingum létt verk að kosta
endurbyggingu þess. Hefjum söfnun af
myndarskap og sýnum þessari vinaþjóð okk-
ar að við erum vinir hennar.
Söfnum fyrir
Færeyinga
Eftir Hjálmar
Árnason
Hjálmar Árnason
Höfundur er framkvæmdastjóri Keilis.
» Færeyingar
hafa alltaf
rétt okkur
hjálparhönd. Nú
er komið að okk-
ur. Kostum
byggingu elli-
heimilis í stað
þess sem eyði-
lagðist í fárviðr-
inu.
Fyrirsögnin er sótt til Thom-
asar Jeffersons (1743-1826) sem
sagði þetta fyrir tveimur öldum.
Mér var kennt fyrir aldarþriðj-
ungi að engir bankar fái staðist
til lengdar nema starfa í þágu
samfélags síns. Þeir eigi að ann-
ast lánsfjármiðlun, ávaxta sparifé
almennings og veita alvöru at-
vinnufyrirtækjum rekstrarfé og
fjölskyldum íbúðalán. Þeir eigi
líka að annast greiðslumiðlun svo
viðskipti heimila og fyrirtækja
gangi snurðulaust. Í hruninu 2008 var einmitt
lögð áhersla á að endurheimta og varðveita
þetta tvennt: Ríkið ábyrgðist innlán og tryggði
greiðslumiðlun landsins. „Sú hætta er raun-
veruleg, góðir landsmenn, að íslenska þjóð-
arbúið myndi, ef allt færi á versta veg, sogast
með bönkunum inn í brimrótið og afleiðingin
yrði þjóðargjaldþrot,“ sagði Geir H. Haarde
forsætisráðherra í ávarpi sínu til þjóðarinnar
6. október 2008. Lokaorð hans eru enn meitluð
í vitund þjóðarinnar: „Guð blessi Ísland.“
Hann tók hina pólitísku ábyrgð á ákvæðum
neyðarlaganna og tryggði þeim brautargengi.
Vandmeðfarnir milliliðir
Þessi upprifjun minnir okkur á hve hættu-
legt það er ef ekki er farið faglega með banka.
Bankastarfsemi er sérstakt fag, háskólanám
er ágætt til undirbúnings en fleira þarf til.
Starfsþroski fæst með starfsreynslu undir
leiðsögn fagmanna. Þessar vikurnar er efnt til
mótmæla gegn bönkum víða um heim. Ástæð-
an er sú að bankar hafa í seinni tíð ekki starfað
í þágu samfélagsins. Þeir hafa verið misnotaðir
af fáum útvöldum á kostnað fjöldans. Hér er
átt við milligöngu banka um eignatilfærslur,
þ.e. miðlun eigin fjár milli viðskiptavina, sem
engin heimild er fyrir í lögum. Slíkt brýtur
gegn eignarrétti fólks, en hann telst til mann-
réttinda. Eignatilfærslur eiga
það sameiginlegt að byggjast á
forréttindum, vera útvöldum í
hag á kostnað fólksins og nær all-
ar fyrir milligöngu banka.
Hér á landi miðluðu bankar
verðbólgugróða á árum áður,
undir handleiðslu stjórnvalda.
Bankar voru látnir borga einka-
væðingu sína sjálfir með því að
lána hver annars kaupendum í
kross. Bankar veittu og héldu
gengislánum að fólki til kaupa á
hlutabréfum í bóluástandinu og
færðu þannig hreina eign heim-
ilanna til erlendra kröfuhafa. Bankar greiddu
sjálftökumönnum ofurlaun og veltu kostn-
aðinum yfir á viðskiptamenn sína. Bankar
veittu lán, sem fyrirséð var að töpuðust, út á
innantóm eignarhaldsfélög og ríkissjóður bar
tapið. Bankar lánuðu og lána enn út á skuld-
settar yfirtökur, sem felast í því að láta hin
keyptu fyrirtæki borga sig sjálf, svo forrétt-
indafólk komist yfir verðmætan rekstur fyrir
ekkert.
Allar þessar spilaborgir banka og gæðinga
þeirra eru á áhættu og kostnað fjöldans. Mis-
skipting auðs og félagsleg átök leiða beint af
þessu. Augljóst er að við getum ekki öll lifað á
því að féfletta hvert annað. Nú fer sala fyr-
irtækja úr afskriftarpottum banka í vöxt og
það glampar á gljáfægt silfurfatið. Það er
knýjandi nauðsyn í okkar samfélagi einmitt
núna, að þessi mál séu rædd opinberlega og
opinskátt. Nota þarf tjáningarfrelsið til varnar
mannréttindum þeirra sem verða fyrir barðinu
á þeim sem misnota banka í auðgunarskyni.
Véla verkfræðingar?
Þegar stærðfræðiþekking og hömlulaus
græðgi fara saman verður til „fjármálaverk-
fræði“. Ekkert vantaði upp á háskólagráður
þeirra sem hafnir voru til vegs og virðingar í
íslenskum bönkum fyrir hrun. Það vantaði
hins vegar upp á fagmennsku og starfsþroska.
Það vantaði skilning á því hvaða hlutverki
bankar mega gegna í samfélaginu, sem hefur
ekkert með háskólapróf að gera. Nú eru svo-
nefndir „vogunarsjóðir“, háborgir fjár-
málaverkfræðinnar, taldir eiga meirihlutann í
bæði Íslandsbanka og Arion banka. Reiknar
fólk með að þeir séu fulltrúar gamalla og góðra
gilda? Halda menn að þeim sé sem eigendum
umhugað um velferð og farsæld í íslensku
samfélagi? Nei, þeir ætla sér bara að hesthúsa
gróða. Þeir vita að þeir komast senn úr landi
með feng sinn og ætla sér að raka sem mestu
til sín fram að þeim tíma.
Bankaflón
Einn yfirmanna minna á fyrstu árum í
banka átti til orðið „bankaflón“ handa þeim
sem unnu í banka og kunnu ekki sitt fag. Á
þeim árum voru líka til siðblindir einstaklingar
sem leituðust við að snúa fé út úr bönkum. Þeir
leituðu bankaflónin uppi og höfðu nokkurn ár-
angur, þó fjármálaverkfræði væri þá óþekkt.
Hinir siðblindu höfðu á þeim tíma ekki áttað
sig á að besta leiðin til að ræna banka er að
eiga hann. Bankaræningjar samtímans hafa
nú náð góðum tökum á þessu og eru búnir að
koma kapítalismanum niður á annað hnéð víða
um lönd. Djúp og langvarandi kreppa blasir
við á Vesturlöndum, beinlínis af því að neyt-
endur hafa verið féflettir og keyrðir í þrot með
lánsfé.
Bankastofnanir eru hættulegri
mannréttindum okkar en óvígur her
Eftir Ragnar Önundarson » Ástæða er til að bankinn
upplýsi landsmenn um það
af hverju sömu einstaklingum
eru ítrekað færðir milljarðar á
silfurfati.
Höfundur er viðskiptafræðingur
og fyrrv. bankamaður.
Ragnar Önundarson