SunnudagsMogginn - 11.12.2011, Page 25

11. desember 2011 25
Þjóðverjar eru nákvæmir menn og rannsaka allt milli himins og jarð-ar. Þýskir vísindamenn hafa rannsakað jólin meira og betur en flestiraðrir, enda má segja að Þjóðverjar hafi „fundið upp“ jólin eins og við
höldum þau í dag. Meðal niðurstaðna þýsku vísindamannanna var að um 80%
aðspurðra mundu ekki hvað þeir höfðu fengið í jólagjöf á liðnum jólum. Nið-
urstöðunnar urðu enn dapurlegri þegar spurt var hver hefði gefið hverja gjöf,
yfir 90% aðspurðra mundu það ekki. Það sem verra var, hátt í 50% aðspurðra
höfðu lítil sem engin not fyrir flestar jólagjafirnar sem þeir höfðu fengið. Þá
kom í ljós í rannsókn þessari að flestir gáfu svipað dýra gjöf og þeir fengu,
kostaði gjöfin 100 evrur þá gaf viðkomandi til baka gjöf sem einnig kostaði um
100 evrur.
Í æsku minni voru gefnar nytsamar gjafir, oft föt en stundum þó leikföng,
það var þó sjaldnar. Ég minnist
þess að ein jólin fékk móðir mín
Hoover ryksugu í jólagjöf og var
alsæl. Nú dytti engum eiginmanni
að gefa konu sinni ryksugu í jóla-
gjöf. Það má segja að fatnaður sé
nytsöm jólagjöf en þá er afar mik-
ilvægt að góðar upplýsingar séu
fyrir hendi um fatasmekk þess
sem gjöfina á að fá. Fyrir nokkru
var fjallað um í sjónvarpinu fata-
gjafir til Rauðakrossins. Í fréttinni
kom fram flest öll fötin voru lítið
sem ekkert notuð og nokkuð var um að alveg ný föt bærust söfnuninni. Hátt í
5000 Íslendingar hafa brugðið sér til Boston fyrir þessi jól til að skemmta sér
og auðvitað að versla. Tollurinn á Keflavíkurflugvelli segir að mestur hluti
þess varnings sem keyptur er í Boston sé fatnaður. Hvað skyldu mörg prósent
af þessum fatnaði enda í fatagámum Rauðakrossins? Það felst sem sagt tals-
verð áhætta í því að gefa tískuvarning í jólagjöf, öruggast er að gefa náttföt,
nærföt og sokka en það þykir nú ekki smart í dag. Eftir á að hyggja hefur mað-
ur alltaf not fyrir nærföt. Stundum gefa ungir karlmenn elskunni sinni falleg
nærföt, en í þeim efnum verður þó að fara varlega, nærfötin mega ekki vera of
djörf, allavega ef öll fjölskyldan, þar á meðal amma, er saman komin við jóla-
tréð þegar pakkarnir eru teknir upp. En skyldi þetta ekkert hafa breyst í
kreppuni? Gefur fólk ekki núna frekar nytsamar jólagjafir? Að sögn kaup-
manna virðist svo ekki vera, við erum að því leyti lík Þjóðverjum sem gefa
hver öðrum mjög svipaðar gjafir jól eftir jól. Í Frakklandi og raunar víða tíðk-
ast að gefa flösku af víni eða matvöru í jólagjöf, oft eitthvað ljúffengt sem við-
komandi hefur gert sjálfur, paté, konfekt eða sultu. Matvæli eru svo sann-
arlega nytsamar jólagjafir. Ég veit um nokkra veiðimenn sem gefa villibráð og
skyld matvæli í jólagjafir, reyktan og grafinn lax, heitreykta gæsabringu eða
grafinn hreindýravöðva. Þetta eru vinsælar jólagjafir og nytsamar. Auðvitað
má gefa ýmis önnur matvæli í jólagjöf og skemmtilegast er auðvitað þá að gefa
eitthvað sem maður hefur gert sjálfur. Á síðum Morgunblaðsins mátti lesa
fyrir nokkrum dögum að jólagjöfin í ár væri spjaldtölva, það getur svo sem
verið en varla eru það margir sem gefa svo dýrar jólagjafir. Jólagjöfin í ár er
hér á landi og víðast hvar annarstaðar í hinum vestræna heimi tæki til afþrey-
ingar, tölvuleikir, myndavélar, gsm símar og ýmiss annar rafrænn varningur.
En ein er sú gjöf sem aldrei bregst, er nytsöm og veitir afþreyingu og það er
bókin. Það hefur lengi verið siður að gefa bækur í jólagjafir hér á landi, það er
góður siður sem við skulum halda í heiðri. Látum bókina vera jólagjöfina ár.
Góðar gjafir
’
Tollurinn á Keflavík-
urflugvelli segir að
mestur hluti þess
varnings sem keyptur er í
Boston sé fatnaður. Hvað
skyldu mörg prósent af
þessum fatnaði enda í fata-
gámum Rauðakrossins?
Jól
Sigmar B. Hauksson
Það er góður siður að gefa bók í jólagjöf.
Morgunblaðið/Ómar
einni heimild, sem ókunnugum kann
reyndar að virðast marktæk en er það
ekki. Sú heimild er frásögn austur-
þýsks kontórista af samtali við Einar
Olgeirsson frá árinu 1972. Einar var þá
um sjötugsaldur og horfinn úr fremstu
víglínu íslenskra stjórnmála fyrir fimm
árum.
Hann var sem áður sagði eindreginn
talsmaður þess að Alþýðubandalagið
tæki upp álíka samskipti við Komm-
únistaflokk Sovétríkjanna og Sósíal-
istaflokkurinn hafði áður haft. Til skýr-
ingar á nafnalistanum sem Þjóðverjinn
skrifaði niður má helst láta sér detta í
hug að Einar hafi í þessum efnum gert
sér vonir um þennan og hinn sem
sýndu honum vinsemd og töluðu hlý-
lega við gamla leiðtogann.
Um viðhorf Garðars Sigurðssonar og
Svövu Jakobsdóttur þarf ekki að fara
mörgum orðum. Sú fullyrðing að þau
hafi verið talsmenn flokkslegra sam-
skipta við Kremlverja er ekki annað en
hreinasta firra. Sjálfur þekkti ég pólitísk
viðhorf þeirra beggja vel úr löngu sam-
starfi í stjórnmálum.
Um Svavar Gestsson gerði Einar sér
snemma mjög háar vonir, taldi hann
leiðtogaefni og kom honum rétt liðlega
tvítugum til náms í marxískum fræðum
í Austur-Berlín, haustið 1967. Áður
hafði Svavar starfað um sinn hjá Al-
þýðubandalaginu og verið blaðamaður
við Þjóðviljann. Þegar Svavar hóf nám í
Berlín varð honum mjög fljótlega ljóst
að hann ætti þangað lítið erindi og læri-
feður hans þar áttuðu sig á því að þessi
ungi maður hafði allt aðrar pólitískar
hugmyndir en til var ætlast hjá þeim
sem stýrðu kennslu í félagsvísindum
undir alltsjáandi auga STASI. Dvöl Svav-
ars í Austur-Berlín varð því stutt, að-
eins sex mánuðir.
Hann var æ síðan einn af okkur sem
stóðum vörð um samþykktina góðu frá
1968 um bann við öllum flokkslegum
samskiptum við Kremlverja og hina
innrásarflokkana. Þeirri samþykkt tókst
aldrei að hnekkja því að meirihluti okk-
ar innan Alþýðubandalagsins var jafnan
traustur þó að einstaka menn úr for-
ystusveit flokksins væru annarrar skoð-
unar.
Hannes Hólmsteinn lætur þess getið í
bók sinni að Svavar hafi farið sem ráð-
herra til Moskvu árið 1981 en nefnir
ekki að íslenskir ráðherrar úr öðrum
flokkum en Alþýðubandalaginu fóru
ærið oft í slíkar embættisferðir til Sov-
étríkjanna, þar á meðal Geir Hall-
grímsson, forsætisráðherra og formaður
Sjálfstæðisflokksins. Þessi ferð Svavars
árið 1981 segir því alls ekki neitt um af-
stöðu hans til flokkslegra samskipta við
Kommúnistaflokk Sovétríkjanna. Hafi
einhverjir vakið máls á slíku umræðu-
efni þar eystra hafa svör hans verið skýr
og í samræmi við stefnu Alþýðu-
bandalagsins.
Ég hef áður boðið áhugamönnum um
hollustu Þjóðviljans við Sovétríkin að
leita með logandi ljósi í ritstjórn-
arskrifum blaðsins frá minni ritstjóratíð,
1972–1978 og 1980–1983, og reyna að
finna þar þó ekki væri nema eina línu
til marks um stuðning við stjórnarherr-
ana í Kreml eða aðra valdaflokka sem
stóðu að innrásinni í Tékkóslóvakíu
1968. Mér er ekki kunnugt um að
nokkur slík lína hafi fundist og skora
því nú á Hannes Hólmstein og hjálparlið
hans að fara í enn eina slíka eftirleit og
gera svo opinbera grein fyrir niðurstöð-
unum. Tekið skal fram að hér er ég ekki
aðeins að tala um mín eigin skrif heldur
einnig skrif ritstjóranna Árna Berg-
manns og Svavars Gestssonar en allir
höfðum við verið í Sósíalistaflokknum.
Gullið frá Moskvu
Eitt af því sem Hannes ræðir í bók sinni
eru fjárframlög frá Moskvu til Sósíal-
istaflokksins. Ekkert nýtt kemur þó
fram hjá honum um þau efni nema
margvíslegar órökstuddar dylgjur.
Fyrir nærri tuttugu árum var skjala-
safn Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
opnað fræðimönnum til rannsókna. Þá
kom í ljós, sem áður hafði verið dulið,
að Einar Olgeirsson hafði sem formaður
Sósíalistaflokksins tekið við verulegum
fjármunum úr hendi Rússa. Um þessi
fjárframlög vissu á sínum tíma aðeins
alveg örfáir menn. Vönduð samnorræn
rannsókn sagnfræðinga og annarra
fræðimanna á þess konar framlögum til
flokka á Norðurlöndum á árunum 1950–
1990 leiddi í ljós að Einar veitti viðtöku
170.000 dollurum alls, og kom fyrsti
skammturinn 1955 en sá síðasti 1966
(sjá töflu á bls. 291 í bókinni Guldet fra
Moskva sem út var gefin árið 2001), allt
úr sjóðnum sem notaður var til slíks í
Moskvu.
Þetta rakti ég allt, lið fyrir lið, í grein
minni „Hvað varð um peningana frá
Moskvu?“ sem birtist í Morgunblaðinu
3. nóvember 2006. En þar er líka að
finna mjög merkilegar upplýsingar sem
Hannes Hólmsteinn stingur undir stól.
Árið 1962 hafði Einar tekið við 95.000
dollurum frá Moskvu og í samtali við
sovéska sendiherrann í Reykjavík þá um
vorið greindi hann frá því að allir þeir
fjármunir hefðu runnið til Máls og
menningar (sjá Jón Ólafsson, Guldet fra
Moskva, bls. 200–201), það er að segja í
stórhýsið á Laugavegi 18 sem þá var enn
í byggingu. Frá þessu greinir sendiherr-
ann í bréfi til yfirboðara sinna í Moskvu
og þarf ekki frekari vitna við.
Í sama samtali við sendiherrann bað
Einar um 75.000 dollara í viðbót og
sagði Mál og menningu enn vera í mikl-
um fjárhagsvandræðum. Sú upphæð
barst í þrennu lagi á árunum 1963, 1965
og 1966 (sjá Guldet fra Moskva 2001,
291) og má ætla að allt það fé hafi líka
runnið til sömu húsbyggingar því ekki
varð við það vart í rekstri Þjóðviljans
eða Sósíalistaflokksins. Rök fyrir því að
svo hafi verið eru líka þau að Kristinn
E. Andrésson, forstjóri Máls og menn-
ingar, fékk síðar, einn Íslendinga, bein-
ar greiðslur úr sama sjóði án milligöngu
Einars Olgeirssonar, – allt til Máls og
menningar – og einnig stuðning við út-
gáfu rita sem stjórnvöld í Moskvu töldu
brýnt að koma hér á framfæri (Guldet
fra Moskva 2001, 291 og 293). Þeir
170.000 dollarar frá Moskvu sem Einar
Olgeirsson veitti móttöku jafngilda á
núverandi gengi 20,4 milljónum króna
en sé fjárhæðin umreiknuð eftir gengi
krónunnar á afhendingartíma pening-
anna og þróun byggingarvísitölu verður
hún mun hærri eða liðlega sex tíundu
hlutar af fasteignamati þessa fimm hæða
stórhýsis eins og það er nú. Full ástæða
er því til að gera ráð fyrir að pening-
arnir að austan hafi nægt til að greiða
mjög verulegan hluta af bygging-
arkostnaði hússins og vaxtakostnaði á
byggingartíma.
Því miður er ekki hægt að útiloka
með öllu að lítill hluti af hinu óhreina fé
frá árunum 1963–1966 hafi runnið til
Þjóðviljans. Hitt er engu að síður mjög
athyglisvert að við ítarlegar skjalarann-
sóknir í Moskvu hefur ekkert komið í
ljós sem staðfesti það ef frá er talin ein
pappírssending frá Póllandi um 1950.
Myndirnar sem við blasa af Máli og
menningu annars vegar og Þjóðviljanum
hins vegar eru því gjörólíkar.
Dylgjur Hannesar Hólmsteins um að
rekstur Þjóðviljans og starfsemi Sósíal-
istaflokksins hafi verið kostuð af Rúss-
um eru því staðlausir stafir.
Höfundur er fyrrverandi ritstjóri Þjóðviljans
og þar áður framkvæmdastjóri Sósíal-
istaflokksins.