SunnudagsMogginn - 26.02.2012, Síða 18

18 26. febrúar 2012
Blóðið rennur í stríðum straum-um í Sýrlandi. Frá því að upp-reisn hófst í landinu gegn stjórnBashirs al-Assads forseta er talið
að tæplega átta þúsund manns hafi látið
lífið. Uppreisnarmenn lýsa því hvernig
stjórnarherinn gengur markvisst fram til
að kveða andspyrnuna niður. Assad virð-
ist staðráðinn í að sitja sem fastast og er
tilbúinn að beita hvaða meðulum sem er
til þess. Assad fer að ráðum Machiavellis.
Hann sækist ekki eftir lýðhylli, heldur
stjórnar í krafti óttans.
Skammvinnar vonir um nýja tíma
Þegar Assad komst til valda vöknuðu von-
ir um að nýir tímar væru í vændum í Sýr-
landi. Bashir var annar sonur Hafezar al-
Assads. Upphaflega átti elsti sonurinn,
Basil, að taka við völdum í landinu, en
hann lést þegar bíll hans fór út af á leiðinni
út á flugvöllinn í Damaskus árið 1994 og
þá var ljóst að Bashir yrði arftaki föður
síns. Bashir fæddist árið 1965. Hann lærði
læknisfræði og árið 1991 fór hann til Lond-
on til að sérhæfa sig í augnlækningum.
Bashir var kallaður heim þegar bróðir
hans dó og þegar faðir hans lést árið 2000
tók hann við völdum.
Bashir al-Assad byrjaði á því að innleiða
umbætur í viðskiptalífinu. Hann opnaði
Sýrland fyrir erlendum fjárfestum og lét
nokkra pólitíska fanga lausa, en hið aukna
frelsi í viðskiptum náði ekki til stjórnmál-
anna.
Brátt fóru ráðandi öfl hins vegar að ótt-
ast um ítök sín undir stjórn hins nýja leið-
toga. Um 2005 má segja að vorið í Damas-
kus hafi verið á enda. Sagt er að sömu öfl
hvetji nú forsetann til að brjóta andstöð-
una við sig á bak aftur með hervaldi, en
forsetinn hefur ekki látið sitt eftir liggja.
Hann kallar stjórnarandstöðuna ræn-
ingjagengi og hryðjuverkamenn og þver-
tekur fyrir að sveitir sínar brjóti mann-
réttindi.
Umheimurinn hefur fordæmt fram-
göngu stjórnarhersins, en litlar líkur eru
þó á því að gripið verði til aðgerða líkt og
gert var í Líbíu. Bæði Kínverjar og Rússar
eru andvígir slíkum aðgerðum og hafa
beitt valdi sínu í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna í samræmi við það. Sýrland er
eini bandamaður Rússa sem eftir er í Mið-
Asuturlöndum síðan í kalda stríðinu.
Stuðningur Rússa helgast ekki síst af því
að þeir eru með flotastöð í Tartus, sem
veitir þeim aðgang að höfn í Miðjarðarhaf-
inu. Þessum ítökum vilja þeir ekki sleppa.
Íranar heita stuðningi
Sýrlendingum hefur verið hótað með
refsiaðgerðum, en þeir eiga bandamenn,
sem munu gera vestrænum ríkjum erfitt
fyrir að láta slíkar aðgerðir hrífa. Ísraelska
blaðið Haaretz birti frétt um tölvupósta,
sem gengið hafa milli sýrlenskra og ír-
anskra stjórnvalda. Þar lofa Íranar því að
kaupa vörur af Sýrlendingum fyrir að
minnsta kosti milljarð dollara. Þess utan
kveðast þeir reiðubúnir til að kaupa af
þeim 150 þúsund tunnur af olíu á dag.
Fyrir utan Íran njóta Sýrlendingar stuðn-
ings Íraks og Líbanons. Ástæðan er ein-
föld. Súnnítar eru í meirihluta í Sýrlandi,
en sítar stjórna landinu, líkt og í Íran og
Írak. Að sama skapi má skýra stuðning
ríkja á borð við Sádi-Arabíu við uppreisn-
armenn til þess að þeir eru að upplagi
súnnítar.
Sá stuðningur, sem hér er rakinn, á sinn
þátt í því að Assad lítur sennilega svo á að
hann geti haldið völdum. Harkan gæti
hins vegar átt sér aðrar rætur.
Alavítar og súnnítar
Alavítar eru grein á meiði síta og leifar
uppreisnar sem fór um heim múslíma fyr-
ir þúsund árum. Alavítar trúa því eins og
sítar að kalífarnir þrír hafi á sínum tíma
rænt frænda Múhameðs spámanns og
tengdason, Ali, arfleifð sinni. Þeir fundu
sér griðastað til fjalla líkt og hinir kristnu
maronítar frá Líbanon þar sem þeir yrðu
öruggir fyrir ofsóknum súnníta. Flestir
alavítar tilheyra fjórum ættbálkum og Ha-
fez al-Assad er af einum þeirra, Kalbiya.
Hafez al-Assad fæddist árið 1930 inn í fá-
tæka fjölskyldu í þorpinu Qardaha. Hann
var fyrstur til að brjótast til mennta í fjöl-
skyldunni.
Metnaður hans var mikill. Hann gekk í
Baath-flokkinn, sem komst til valda í Sýr-
landi árið 1963, þegar hann var 16 ára. 22
ára gekk hann í herinn og var orðinn
hershöfðingi 12 árum síðar. Hann kleif
einnig metorðastigann í pólitíkinni og
varð varnarmálaráðherra. Árið 1971 frem-
ur hann valdarán og verður forseti.
Skömmu eftir að Hafez al-Assad komst
til valda hófst tilraun múslímska bræðra-
lagsins til að steypa stjórn hans. Í bræðra-
laginu voru múslímskir bókstafs-
trúarmenn af meiði súnníta og þeir fóru
fram með launmorðum og sprengju-
tilræðum. 1982 ákvað Assad að kveða and-
spyrnuna niður í eitt skipti fyrir öll og fól
Rifaat bróður sínum verkefnið. Borgin
Hama var eitt helsta vígi andspyrnunnar
og orrustan um hana var blóðug. Sveitir
Rifaats mættu mótspyrnu og ákvað hann
þá að beita öllum sínum mætti. Uppgjörið
stóð í nokkrar vikur. Í skýrslu Amnesty
International árið eftir sagði að 10 til 25
þúsund manns hefðu fallið, flestir
óbreyttir borgarar.
Hama-reglurnar
Bandaríski blaðamaðurinn Thomas L.
Friedman fjallar um fjöldamorðin í bók-
inni From Beirut to Jerusalem og talar þar
um Hama-reglurnar. Það fyrsta sem
bedúínar lærðu í eyðimörkinni væri að
ætluðu þeir að verjast yfirgangi mættu
þeir aldrei sýna minnsta veikleikamerki.
Til að lifa af þyrfti að koma þeim boðum
afdráttarlaust til skila að hver sá sem gerði
á þinn hlut fengi það margfalt til baka.
Friedman segir dæmisögu af bedúína,
sem þjófar stálu af kalkúni. Hann sagði
sonum sínum að þeir væru í mikilli hættu
því að kalkúninum hefði verið stolið, en
þeir hlógu og spurðu hvers vegna hann
þyrfti kalkún. Hann sagði að það skipti
ekki máli heldur hitt, að kalkúninum
hefði verið stolið og þeir þyrftu að fá hann
aftur. Nokkrum vikum síðar var kam-
eldýri mannsins stolið. Synirnir spurðu
hvað væri til bragðs og hann sagði að þeir
þyrftu að ná í kalkúninn. Nokkru síðar var
hesti gamla mannsins stolið og enn komu
synirnir og fengu sama svarið. Að lokum
var dóttur hans nauðgað. Bedúíninn fór til
sona sinna og sagði: „Þetta er allt út af kal-
kúninum. Þegar þeir sáu að þeir gátu tekið
kalkúninn minn glötuðum við öllu.“
„Hama var kalkúninn hans Assads,“
segir Friedman og bætir við að það átti
ekki að fara á milli mála hvað gerst hefði í
borginni. Til vitnis um það rifjar hann upp
frásögn líbansks kaupsýslumanns af sam-
tali vinar síns við Rifaat Assad. „Mér skilst
að þið hafið drepið sjö þúsund manns
þarna,“ sagði vinurinn. Í stað þess að
Völd
og auður
í skjóli
ógnar
Bashir al-Assad Sýrlandsforseti
sýnir ekki á sér neitt fararsnið
þrátt fyrir andspyrnu, mótmæli
og blóðsúthellingar. Í rúm 40 ár
hefur fjölskylda hans stjórnað
landinu í krafti óttans og rakað til
sín völdum og auði.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Sýrland
Damaskus
Homs
Hama
Aleppo
TYRKLAND
ÍRAK
SÁDÍ-ARABÍA
JÓRDANÍA
ÍS
RA
EL
Bashir al-Assad Sýrlandsforseti.