Morgunblaðið - 07.01.2013, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. JANÚAR 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Athyglisverthefur veriðað fylgjast
með hvernig
stjórnarliðar hafa
brugðist við um-
fjöllun forseta Ís-
lands um áform þeirra um nýja
stjórnarskrá lýðveldisins. For-
setinn gagnrýndi mjög þau
drög að nýrri stjórnarskrá sem
ríkisstjórnin reynir að þvinga
umræðulítið í gegnum þingið
og fjallaði einkum efnislega um
þá vankanta sem hann telur á
tillögunum.
Nú er tæp vika liðin frá því
að forseti flutti ávarp sitt og
helstu viðbrögð stjórnarliða
eru að segja ekkert efnislegt
um gagnrýni forsetans. For-
sætisráðherra víkur sér undan
því að ræða gagnrýni forseta
með því að henni sé óheimilt að
tjá sig um það sem gerist á rík-
isráðsfundum.
Hafi leyndin átt við, sem
efast má um í þessu tilviki enda
tæpast eðlilegt að hafa leynd
um umræður eða bókanir af
þessu tagi, er augljóst að engin
leynd getur verið um það sem
þegar hefur verið upplýst um.
Hitt er svo annað og enn
augljósara að engin leynd
hvíldi yfir efni nýársávarps
forseta og ætla verður að þau
rök sem hann færði fram á rík-
isráðsfundi degi fyrr hafi verið
á sömu lund og í ávarpinu. For-
sætisráðherra væri því í lófa
lagið að fjalla efnislega um
gagnrýnina, en kýs að gera það
ekki, sem verður að við-
urkenna að er rökrétt fram-
hald af starfi hennar að þessu
máli og fleirum.
Leyndarhyggjan og pukrið
verður fyrir valinu
sé þess kostur og
efnislegar umræð-
ur um stjórnar-
skrána er nokkuð
sem forsætis-
ráðherra hefur
ekki enn tekið þátt í þó að hún
ætlist til þess að þingið sam-
þykki frumvarp að nýrri
stjórnarskrá innan fárra vikna.
En þó að þögnin sé helsta
svar stjórnarliða við orðum
forseta, auk þess sem sett er af
stað umfjöllun til að dreifa at-
hyglinni um hvort forseti hafi
mátt upplýsa um bókun sína á
ríkisráðsfundi, koma viðbrögð
stjórnarliða einnig fram með
öðrum hætti.
Björn Valur Gíslason, þing-
maður VG og helsti talsmaður
formanns flokksins, bregst við
gagnrýni forseta með því að
kalla hann „forsetabjána“ og
telur sig sjálfsagt með því hafa
haft hann undir í rökræðunni.
Af ömurlegum viðbrögðum
stjórnarliða við gagnrýni á
frumvarp að nýrri stjórn-
arskrá er augljóst að þeir telja
þær hugmyndir sem þar er að
finna ekki þola nokkra um-
ræðu. Væri allt með felldu,
hugmyndirnar góðar, vel unn-
ar og vel rökstuddar, tækju
stjórnarliðar því vitaskuld
fagnandi að fá tækifæri til að
skýra sjónarmið sín í málinu og
leiðrétta þann misskilning sem
gagnrýnin hlyti þá að byggjast
á. Vandinn er hins vegar sá að
verið er að reyna að keyra í
gegn án umræðu vanbúna og
vanhugsaða stjórnarskrá. Slíkt
plagg, sem þolir ekki efnislega
umræðu, getur aldrei orðið
grunnur að nýrri stjórnarskrá.
Stjórnarliðar gera
allt til að forðast
efnislegar umræður
um frumvarp sitt}
Þögn og skætingur
Á sama tíma ogVinstri græn-
ir og Samfylkingin
halda áfram aðlög-
un Íslands að Evr-
ópusambandinu
berast af því frétt-
ir að aðstæður al-
mennings í Evrópu hafi ekki
verið verri í áratugi.
Yves Daccord, fram-
kvæmdastjóri Alþjóðaráðs
Rauða krossins, varaði í lið-
inni viku við vaxandi fátækt í
Suður- og Austur-Evrópu og
að hjálparstofnanir þurfi að
fara að beina sjónum í auknum
mæli að Evrópu.
Framkvæmdastjóri Rauða
krossins hér á landi, Kristján
Sturluson, tekur í sama streng
og segir að félög Rauða kross-
ins í Evrópu þurfi nú að fara
að sinna verkefnum heima fyr-
ir meira en áður
hafi verið.
Íslendingar búa
við ágætar að-
stæður til að vinna
sig út úr erfiðleik-
unum, ekki síst ef
stjórnvöld standa
ekki í vegi fyrir athafnasemi,
framkvæmdum og framförum.
Íslendingar sitja ekki uppi
með vanda Evrópusambands-
ins og evrunnar og þurfa – enn
sem komið er að minnsta kosti
– ekki að leggja fram fé til að
standa undir mistökum stjórn-
málamanna Evrópusambands-
ins.
Mikilvægt er að taka strax í
taumana til að mistök ís-
lenskra stjórnmálamanna
verði ekki til þess að vandi
ESB leggist á íslenska skatt-
greiðendur.
Íslendingar verða að
gæta sín á að auð-
lindir þeirra og
atorka verði ekki
flutt til Brussel}
Vaxandi fátækt innan ESB
Þ
að eru viðbrigði fyrir fólk sem ekki
er vant pólitískum skotgröfum að
taka sæti á Alþingi. Ragna Árna-
dóttir lýsti því nýverið fyrir mér
sem „hálfgerðu sjokki“ er hún tók
við sem dómsmálaráðherra 1. febrúar árið
2009, en óhætt er að segja að þá hafi ríkt
upplausnarástand í þjóðfélaginu.
„Ég myndi lýsa tilfinningunni sem mót-
sagnakenndri,“ bætti hún við.„Annarsvegar
fylgir því mikil ábyrgðarkennd að taka þátt í
störfum Alþingis og virðing fyrir löggjaf-
arsamkundunni, en síðan verður maður hálf-
fúll yfir því hvernig umræður fara fram, að
þær einkennist stundum af virðingarleysi og
ókurteisi. Ég viðurkenni að þetta olli mér
vonbrigðum. Af hverju þarf þetta að vera
svona?“
Ragna er helst á því að þingmenn þurfi að skrifa und-
ir trúnaðarsamning gagnvart hver öðrum, þar sem þeir
gangist inn á að tala saman, bera virðingu fyrir önd-
verðum sjónarmiðum og hlusta. „Í því felst ekki und-
anlátssemi og eftirgjöf. Það er gamaldags viðhorf að
menn þurfi að öskra hver upp í annan til að sýnast
sterkir. Það afhjúpar vondan málstað að grípa til slíkra
örþrifaráða.“
En það virðist lenska hjá valdhöfum að reka fólk
áfram á gömlum kreddum, að það megi ekki gefa eftir
og helst þurfi að berja í púltið til að einhver hlusti. Um-
fram allt megi alls ekki skipta um skoðun. „Ef maður er
mjúkmáll en ákveðinn, ber það vott um veik-
lyndi?“ spyr hún. „Ég fæ ekki séð það.“
Þeir sem réttlæta átakastjórnmálin vísa
gjarnan til undanlátssemi Chamberlains og
þvermóðsku Churchills. En hversu mörg
dæmi skyldu vera í stjórnmálasögunni um
leiðtogann sem fer sáttaleiðina frekar en að
blása til styrjaldar, án þess að það rati í
sögubækur einfaldlega af því góð tíðindi
þykja sjaldnast fréttnæm og ógnin raunger-
ist ekki. Og víst er um það að Churchill naut
sín síður á friðartímum en í stríðinu.
En það er engin þversögn að fara sátta-
veginn og standa engu að síður við sannfær-
ingu sína. Í því felst virðing fyrir öndverðum
sjónarmiðum að taka þau alvarlega og fara
gegn þeim af fullum málefnalegum þunga.
Um leið uppsker maður virðingu pólitískra
andstæðinga. „Það er augljós eftirspurn hjá almenningi
eftir málefnalegri umræðu og kurteislegri,“ sagði Ólafur
Þ. Harðarson í samtali sem ég átti við hann af sama til-
efni á dögunum.
„Stjórnmál snúast um að leysa ágreining. Spurningin
er bara hvort við gerum það með sæmilega siðuðum
hætti eða upphrópunum og skrækjum. Það er misskiln-
ingur að tali menn saman á skynsamlegan og málefna-
legan hátt, þá séu þeir að grafa allan ágreining. Það er
eðlilegasti hlutur í heimi og grundvallaratriði í stjórn-
málum að það sé ágreiningur. Og menn eiga að koma
honum vendilega til skila.“ pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Þarf þetta að vera svona?
Pistill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Hideaki komst að sannleik-anum um uppruna sinnfyrir tilviljun. Í lækn-isnámi sínu var hann að
taka blóðprufur meðlima úr fjöl-
skyldu sinni þegar hann áttaði sig á
að pabbi hans var ekki líffræðilegur
faðir hans. Kato, sem nú er 39 ára
gamall og starfar sem læknir, taldi að
móðir sín hefði haldið framhjá. Þegar
faðir hans var á ferðalagi spurði hann
móður sína. Í ljós kom að hún hafði
ekki stigið hliðarspor, heldur væri
líffræðilegur faðir hans nafnlaus sæð-
isgjafi og þau hefðu leynt hann ófrjó-
semi föður hans.
„Mér fannst eins og helmingurinn
af mér hefði hrunið,“ sagði hann við
fréttastofuna AFP. „Ég spurði sjálf-
an mig: Eru minningar úr barnæsku
um fjölskylduna brosandi á strönd-
inni bara blekking?“
Löngun Katos til að vita meira
strandaði hins vegar á foreldrum
hans og réttleysi. Í Japan eru engin
lög til að heimila aðgang að upplýs-
ingum um erfðafræðilegan uppruna.
Margir lenda í tilvistarkreppu þegar
þeir átta sig á því að þeir hafa orðið til
með gjafasæði eða -eggi og ganga
sumir svo langt að krefjast þess að
slíkt verði einfaldlega bannað. AFP
vitnar í 33 ára gamla konu, sem er rit-
stjóri hjá forlagi í Tókýó. Hún segir
að þegar hún komst að því fyrir tíu
árum að faðir hennar væri ekki líf-
fræðilega skyldur henni hafi hún orð-
ið fyrir áfalli og flosnað upp úr há-
skóla. „Ég vona að þetta verði
bannað,“ segir hún um nafnlausa
gjafa. „Af hverju nægir ekki ættleið-
ing? Fyrir mér er þessi tækni leið til
að þykjast vera með „venjulega fjöl-
skyldu“, til að fela ófrjósemi í sam-
félagi þar sem enn er mikill þrýst-
ingur á að ganga í hjónaband og
eignast börn.“
Fjöldi para, sem ekki geta eignast
börn, hefur látið draum sinn rætast
með því að fá egg eða sæði á undan-
förnum áratugum. Þessi lausn getur
fært mikla hamingju, en þegar börnin
eldast vilja þau fá svör um uppruna
sinn. Í Kanada höfðaði Olivia Pratten
mál til þess að komast að erfðafræði-
legum uppruna sínum. 2011 dæmdi
hæstiréttur í Bresku Kólumbíu að
tryggja ætti börnum í héraðinu, sem
getin eru með gjafasæði eða -eggi, að-
gang að upplýsingum um nöfn líf-
fræðilegra foreldra sinna. Dómnum
var snúið við á næsta dómstigi í nóv-
ember í fyrra, en Pratten á eitt dóm-
stig eftir kjósi hún að áfrýja.
Þá óttast margir, sem getnir eru
með gjafasæði eða -eggi, að hefja
samband við hálfsystkini án þess að
hafa hugmynd um það. Sá ótti er
ekki með öllu ástæðulaus. Sú hefð
hefur komist á að einn gjafi skuli
geta í mesta lagi verið foreldri 20
barna. Í Danmörku er hámarkið 25
börn. Í Bandaríkjunum og Kanada
eru hins vegar engin lög um þetta og
meiri eftirspurn er eftir sæði sumra
gjafa en annarra. Kvikmyndagerð-
armaðurinn Barry Stevens hefur
notað reynslu sína í heimildar-
myndir. Hann fæddist í Bretlandi og
var „gjafasæðisbarn“. Faðir hans
mun hafa feðrað á milli 500 og 1.000
börn þá þrjá áratugi, sem hann vann
með sæðisbönkum. Hann á systkini í
Kanada, Bandaríkjunum, Evrópu og
víðar. Í Kanada og Bandaríkjunum
eru ekki nákvæmar tölur um fjölda
barna, sem getin hafa verið með sæði
hvers gjafa.
Áhyggjur vegna þess að einn gjafi
eignist mörg börn snúast ekki bara
um möguleikann á samræði hálf-
systkina. Gjafinn gæti einnig borið
leynda erfðagalla, sem valda sjúk-
dómum, sem fyrir vikið yrðu algeng-
ari í samfélaginu en ella.
Gjafasæðisbörn
heimta rétt sinn
AFP
Sálarstríð Japanski læknirinn Hideakis Kato getur ekki fundið föður sinn
því að hann gaf sæði sitt. Hér sýnir hann gervifrjóvgun í viðtali við AFP.
Þingsályktunartillaga um rétt
barna til að vita um uppruna
sinn var lögð fram á Alþingi í
haust og var Siv Friðleifsdóttir
fyrsti flutningsmaður.
Í greinargerð með tillögunni
segir að með því að leyfa nafn-
leynd kynfrumugjafa sé „brotið
á rétti einstaklings sem getinn
er með þessum hætti“. Mikið
sálarstríð og erfiðleikar geti
fylgt því að vera synjað um upp-
lýsingar um uppruna sinn. Í
ályktuninni er innanríkis-
ráðherra falið að undirbúa laga-
breytingu fyrir 1. október.
Vilja tryggja
rétt barnsins
LEYND Á ÍSLANDI