Morgunblaðið - 02.07.2013, Qupperneq 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚLÍ 2013
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ritstjorn@mbl.is Viðskipti Agnes Bragadóttir, vidskipti@mbl.is Menning Pétur Blöndal menning@mbl.is Íþróttir Víðir
Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Guðrún Hálfdánardóttir, Sunna Ósk Logadóttir netfrett@mbl.is, Smartland Marta María Jónasdóttir, smartland@mbl.is Umræðan | Minningar | Bréf til blaðsins mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Tekist er á um fullveldisrétt á
Svalbarðasvæðinu og jafnræðis-
reglu fyrir norskum dómstólum.
Þýski togarinn Kiel, sem er í eigu
Deutsche Fischfang-Union, var í
september í fyrra tekinn fyrir að
hafa fengið of mikið af ýsu í tveim-
ur hölum þar sem hann var að
veiðum á hefðbundnum þorskmið-
um á svæðinu. Miðað var við regl-
ur sem giltu fyrir aðra en Norð-
menn, Rússa og Grænlendinga.
Útgerð og skipstjóri voru dæmd til
sektar, alls að upphæð rúmlega ein
milljón króna.
LÍÚ vill að fast verði staðið
á rétti Íslands á svæðinu
Í grunninn snýst málið þó ekki
aðeins um nokkur tonn af ýsu
heldur, samkvæmt heimildum
blaðsins, um heimild Norðmanna
til að setja og breyta reglum sem
mismuna þjóðum. Miklir hagsmun-
ir geta verið í húfi og ákvað DFFU
að fara með málið fyrir dómstóla.
Landssamband íslenskra útvegs-
manna hefur í mörg ár hvatt ís-
lensk stjórnvöld til að standa fast á
rétti Íslands á svæðinu.
Í fréttaskýringu í Morgun-
blaðinu fyrir ári var fjallað um full-
veldisréttinn og kom þar fram að
Svalbarði var einskismannsland á
19. öld og þar til margar þjóðir
undirrituðu Svalbarðasáttmálann í
París 9. febrúar 1920.
Noregur fékk þá fullveldisrétt á
Svalbarða en með ýmsum tak-
mörkunum sem helguðust m.a. af
öðrum ákvæðum samningsins á
grundvelli jafnræðisreglunnar.
Takmarkanir þessar gilda jafnt á
Svalbarða sjálfum, innan 12 mílna
landhelginnar, innan 200 mílna
lögsögunnar og á landgrunni Sval-
barða. Þegnar ríkja sem undirrit-
uðu Svalbarðasáttmálann skyldu
t.d. hafa jafnan rétt til atvinnu-
rekstrar, veiða og auðlindanýting-
ar á sjó og landi.
Norðmenn lýstu yfir 200 sjó-
mílna fiskverndarsvæði út frá
Svalbarða árið 1977 á grundvelli
laga um norska efnahagslögsögu
og töldu sig mega úthluta þar fisk-
veiðikvótum með vísan til sögu-
legra veiðiréttinda. Íslensk stjórn-
völd viðurkenndu ekki rétt Noregs
til að stjórna veiðum á svæðinu og
það gerðu raunar ekki önnur ríki
sem hagsmuna áttu að gæta. Ís-
lendingar og fleiri töldu þessi yf-
irráð ekki styðjast við Svalbarða-
samninginn en norsk stjórnvöld
hafa hafnað því að samningurinn,
þ. á m. jafnræðisregla hans, gildi
utan landhelgi Svalbarða, þ.e. í 200
mílna lögsögunni og á land-
grunninu.
Lengi rætt um að Íslendingar
myndu höfða mál
Íslendingar gerðust aðilar að
Svalbarðasamningnum árið 1994
og fengu þar með hlut í rétti aðild-
arríkja sáttmálans. Um miðjan 10.
áratug síðustu aldar var það tals-
vert rætt hér á landi að höfða mál
gegn Norðmönnum fyrir Alþjóða-
dómstólnum í Haag til að skera úr
um rétt þeirra á svæðinu í kring-
um Svalbarða.
Svalbarði Frá Longyearbyen,
helsta þéttbýli Svalbarða.
 Tekist á um fullveldisrétt og jafnræði
 DFFU leitar réttar síns fyrir dómi
Miklir hags-
munir í húfi
við Svalbarða
Þökulagnir - Sólpallasmíði - Hellulagnir ofl.
Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir
aslaug@mbl.is
„Það er aðeins ein vika síðan ég
þurfti að flýja heimili mitt. Þá voru
eldarnir komnir svo nálægt að við
sáum þá greinilega. Það er mjög erf-
ið tilfinning að þurfa að ganga frá
heimili sínu og reyna að ákveða í flýti
hvað á að taka með, vitandi að það
sem skilið er eftir verði hugsanlega
ekki til staðar daginn eftir,“ segir
Eva María Einarsdóttir, íslensk
kona sem býr í Prescott í Arizona,
um skógareldana á svæðinu.
Á sunnudag létust 19 slökkviliðs-
menn frá Prescott í eldunum.
Eva María fékk að snúa aft-
ur heim og nú loga eldarnir
í um 25 mílna fjarlægð.
„Það eru allir gríðarlega
sorgmæddir hér í bænum,
en um leið er fólk duglegt
að rétta fram hjálpar-
hönd,“ segir Eva sem hef-
ur búið í bænum í 24 ár.
Tvö börn hennar, 12 og 16
ára, búa hjá henni. Mik-
ill reykur er í bænum
og að sögn Evu skiptir
vindáttin öllu máli um það hvernig
eldurinn muni þróast. „Ég hef mikl-
ar áhyggjur, það getur allt breyst á
örskotsstund.“
Bjóða húsaskjól
Eva María er hárgreiðslumeistari
í bænum. „Það sem snerti mig einna
mest var að kærasti viðskiptavinar
míns lést í eldinum. Hann var 30 ára
gamall. Það er ósanngjarnt þegar
ungt fólk er tekið í burtu með þess-
um hætti,“ segir Eva, sem hefur opn-
að heimili sitt fyrir fjölskyldur í
neyð. „Fólk er duglegt við að bjóða
þeim húsaskjól sem hafa misst heim-
ili sín í eldunum eða hafa þurft að
flýja.“ Talið er að um 250 heimili hafi
nú þegar brunnið. Margir sem hafa
misst heimili sín dvelja í skólum,
kirkjum og hótelum í Prescott.
„Það er einnig mikil hætta af dá-
dýrum, villisvínum og öðrum villtum
dýrum í bænum sem hlaupa yfir vegi
þar sem þau eru að flýja eldinn. Fólk
þarf að hafa varann á við akstur á
götunum hérna,“ segir Eva María.
Stranglega hefur verið bannað að
kveikja eld utandyra. Ekki má t.d.
kveikja á eldspýtu, kerti eða grilli.
Þurfti að flýja heimili
sitt vegna skógarelda
 19 slökkviliðsmenn létust við slökkviliðsstörf í Arizona
María Margrét Jóhannsdóttir
mariamargret@mbl.is
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson for-
sætisráðherra og Bjarni Benedikts-
son fjármálaráðherra hafa óskað eft-
ir því á fundi með oddvitum
stjórnarandstöðuflokkanna að sam-
komudegi nýs þings í haust verði
frestað en samkvæmt þingskapalög-
um ætti þing að koma saman 10.
september. „Við höfum opnað á um-
ræður um það og það hefur mætt
ágætum skilningi hjá öðrum flokk-
um,“ segir Bjarni Benediktsson. „Nú
þegar þingsetningardagur hefur
færst fram þá er tími til að leggja
fram fjárlagafrumvarpið knappari
en áður. Þar að auki mun í haust taka
gildi ný regla sem kveður á um að
ríkisstjórninni beri líka skylda til að
koma með tekjuöflunarfrumvörp á
sama tíma og fjárlagafrumvarpið er
lagt fram en fram að þessu hafa þau
alltaf verið mun seinna á ferðinni.
Þegar þessir þættir fara saman við
kosningaár og þegar þingað hefur
verið um sumarið þá er ljóst að menn
lenda í tímaþröng hvað þetta varð-
ar.“
Menn tregir til samstarfs
„Já, það hefur verið rætt við okkur
og við munum taka það til athugun-
ar,“ segir Árni Páll Árnason, þing-
maður Samfylkingarinnar. „Ég neita
því ekki að maður er tregur til þess
að verða við þeirri beiðni þar sem
maður ætlast til þess að ríkisstjórnin
ráði við það að gera fjárlög á réttum
tíma í samræmi við lagaákvæði. Sér-
staklega í ljósi þess að undanfarið
hefur mikil áhersla verið lögð á það
að bæta vinnubrögð við gerð fjár-
laga.“
Ögmundi Jónassyni, þingmanni
VG, virðist lítast verr á hugmyndina,
miðað við orð hans á Alþingi í gær-
kvöldi: „Við erum að tala um það, að
með þeim pennastrikum sem við er-
um að verða vitni að núna er verið að
skerða á næstu mánuðum tekjur rík-
issjóðs um 12 milljarða króna. Og
síðan heyrist það fljúga fyrir hér í
þinginu, að menn séu að tala um það í
alvöru að fresta þinginu í haust
vegna þess að ríkisstjórnin kunni að
þurfa meiri tíma til að ganga frá fjár-
lögum. Það er ekki að undra ef
vinnubrögðin eru þessi.“
Vilja fresta haustþingi
 Segja knappan tíma til fjárlagagerðar  Breyta þarf
þingskapalögum  Árni Páll tregur til að verða við beiðninni
Slökkviliðsmenn berjast enn við
gríðarlega skógarelda í Arizona-
ríki, en talið er að um 3.200
hektarar hafi brunnið.
Bætt hefur í vind á svæðinu
sem gerir baráttu við eldinn enn
erfiðari. Í gær voru um 400
slökkviliðsmenn að störfum við
að slökkva eldinn og hafði þeim
fjölgað um helming frá því á
sunnudag.
Um 250 heimili í bænum
Yarnell hafa brunnið.
Slökkviðliðsmennirnir 19
sem létust voru í sérsveit
slökkviliðsins gegn skógar-
eldum. Aðeins einn úr
teyminu lifði af. Yngsti
slökkviliðsmaðurinn
sem lést var 21 árs
gamall.
Vindur eflir
eldinn meira
250 HEIMILI BRUNNIN
AFP
Eldar Íslensk kona sem býr í Prescott í Arizona þurfti að flýja heimili sitt í síðustu viku en býður nú fólki húsaskjól
sem misst hafa heimili sín. Yfir bænum er mikill reykur og er eldurinn nú í um 25 mílna fjarlægð frá Prescott.