Morgunblaðið - 02.07.2013, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚLÍ 2013
Beðið eftir eigandanum Snædís setti ekki upp hundshaus, heldur beið þolinmóð eftir því að eigandinn kláraði spjallið við vinkonu sína sem hún hitti á Laugaveginum í góðviðrinu í gær.
Ómar
Í kosningabarátt-
unni voru gefin loforð
um að bæta kjör ör-
yrkja og eldri borgara
sem hafa mátt þola
umtalsverðar kjara-
skerðingar frá efna-
hagshruninu haustið
2008. Framsóknar-
flokkurinn taldi eitt
brýnasta viðfangsefnið
vera að hækka lífeyris-
greiðslur til aldraðra og öryrkja
vegna kjaraskerðinga og kjaragliðn-
unar sem þeir hafa orðið fyrir á
samdráttartímum. Sjálfstæðisflokk-
urinn ályktaði á landsfundi að sú
kjaraskerðing, sem eldri borgarar
og öryrkjar urðu fyrir 1. júlí 2009,
yrði tafarlaust afturkölluð og að um
forgangsmál væri að ræða.
Ný ríkisstjórn er tekin við og bíð-
ur fólk óþreyjufullt eftir því að fá
kjör sín leiðrétt og bætt enda lang-
þreytt á stöðugum niðurskurði og
hækkun kostnaðar í heilbrigðiskerf-
inu ásamt gegndarlausum verð-
hækkunum á ýmsum nauðsynjum.
Forsætisráðherra tilkynnti að
standa skyldi við gefin loforð. Í
kvöldfréttum RÚV 25. maí sl. sagði
hann að strax á sumarþingi myndu
leiðréttingar á tekjutengingum og
réttindaskerðingum lífeyrisþega
sem tóku gildi 1. júlí 2009 verða að
veruleika. Í fréttum RÚV 27. maí sl.
staðfesti félags- og húsnæðis-
málaráðherra að kjör öryrkja og
eldri borgara yrðu bætt, skerðing-
arnar frá júlí 2009 afnumdar og
bætur hækkaðar á kjörtímabilinu.
Forsætisráðherra lýsti því jafn-
framt yfir að velferðarmálin myndu
njóta forgangs og á
móti yrði sparað ann-
ars staðar í rík-
isrekstrinum.
Aðeins hluti af
skerðingum
leiðréttur
Loks barst tilkynn-
ing frá félags- og hús-
næðismálaráðherra um
frumvarp, lagt fram á
Alþingi 25. júní sl., sem
fæli í sér afturköllun
tveggja skerðinga af
sex sem lífeyrisþegar urðu fyrir 1.
júlí 2009. Um er að ræða verulega
hækkun á frítekjumarki vegna at-
vinnutekna fyrir ellilífeyrisþega og
að lífeyristekjur munu ekki lengur
skerða grunnlífeyri almannatrygg-
inga, sem er mikil réttarbót. Gert er
ráð fyrir að breytingarnar taki gildi
1. júlí nk. og koma til framkvæmda
1. ágúst nk. Því megi lífeyrisþegar
eiga von á breytingum á sínum kjör-
um til batnaðar strax í sumar.
Gagnast fámennum
hópi öryrkja
Ofangreindar leiðréttingar eru já-
kvæðar fyrir þá sem fá leiðréttingar
á sínum kjörum og er full ástæða til
að fagna því. Hins vegar eru það
mikil vonbrigði að einungis tvær af
skerðingunum frá 1. júlí 2009 verði
leiðréttar, sem greinilega eru valdar
m.t.t. þess að þær kosta minnst fyr-
ir ríkissjóð og ekki er gert ráð fyrir
að þær gildi afturvirkt. Samkvæmt
því virðast stjórnvöld ekki ætla að
standa við gefin loforð strax á sum-
arþingi nema að hluta til. Notast er
við smáskammtalækningar sem nýt-
ast ekki þeim sem eru með lágar
tekjur.
Staðreyndin er sú að ef frum-
varpið fer óbreytt í gegnum þingið
mun einungis mjög fámennur hópur
örorkulífeyrisþega njóta þess, því
ekki er um að ræða hækkun á fjár-
hæðum einstakra bótaflokka heldur
minni tekjutengingar hjá þeim sem
hafa einhverjar aðrar tekjur en
bætur almannatrygginga. Hækkun
á frítekjumarki á launatekjum varð-
ar eingöngu ellilífeyrisþega og af-
nám skerðinga á grunnlífeyri vegna
lífeyrissjóðstekna nær einungis til
fámenns hóps öryrkja. Sú forgangs-
röðun vekur furðu að leiðréttingar á
kjörum sem byrjað er á ná ekki til
þeirra sem þurfa að framfleyta sér á
lágum bótum og hafa litlar eða eng-
ar aðrar tekjur. Þessi hópur á erf-
iðast með að ná endum saman en
mun ekki fá leiðréttingar á sínum
kjörum strax að loknu sumarþingi
og mikil óvissa ríkir hvenær þeir
megi vænta þess.
Aðgerðaáætlun
nauðsynleg
Í 28. gr. sáttmála Sameinuðu
þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks,
sem Ísland undirritaði 2007, við-
urkenna aðildarríkin rétt fatlaðs
fólks til viðunandi lífskjara og til sí-
fellt batnandi lífsskilyrða. Þá hefur
eftirlitsnefnd Sameinuðu þjóðanna,
með samningi um efnahagsleg, fé-
lagsleg og menningarleg réttindi,
lýst því yfir að þegar efnahagserf-
iðleikar steðja að þurfi stjórnvöld að
lágmarka skaðann og gera ná-
kvæma áætlun um hvenær og
hvernig skerðingar skuli ganga til
baka. Alþingi fullgilti samninginn
árið 1979. Þrátt fyrir það hafa
stjórnvöld ekki sett fram tímasetta
áætlun um hvernig niðurskurður
hjá öryrkjum og eldri borgurum
verði bættur.
Brýnt að hækka bætur
Brýnast er að hækka bætur al-
mannatrygginga verulega sem kem-
ur öllum lífeyrisþegum til góða. Frá
janúar 2009 til janúar 2013 hafa þær
hvorki náð að halda í við verðlags-
hækkanir, almenna launaþróun né
hækkun lægstu launa og er mun-
urinn umtalsverður. Þessi þróun
leiddi til þess að meðaltekjur ör-
yrkja hækkuðu einungis um 4,7%
(4,1% eftir skatt), á meðan launa-
vísitala hækkaði um 23,5% og
neysluvísitala um 20,5% (sjá mynd).
Þá þarf að hækka ýmis tekjuviðmið
og frítekjumörk sem hafa verið
fryst frá 2009 og valdið því m.a. að
sífellt færri fá ákveðna uppbót-
arflokka og þær litlu hækkanir á
bótum sem hafa verið hafa ekki skil-
að sér til allra.
Falskar vonir?
Margir öryrkjar gera ráð fyrir
því að bætur þeirra hækki strax í
sumar, enda hefur fréttaflutningur
gefið tilefni til þess að ætla það.
Fjölmargir öryrkjar hringja dag-
lega til Öryrkjabandalagsins til að
fá upplýsingar um hversu mikið
bætur þeirra muni hækka. Því mið-
ur er fátt um svör þar sem bætur
hjá meirihluta þeirra munu ekki
breytast og stjórnvöld hafa ekki
upplýst um hvernig og hvenær kjör
þeirra lífeyrisþega sem fá ekki
kjarabætur 1. ágúst nk. verða leið-
rétt.
ÖBÍ hvetur stjórnvöld til að
standa við gefin loforð og leiðrétta
kjör lífeyrisþega verulega og það
tafarlaust.
Eftir Lilju
Þorgeirsdóttur » Staðreyndin er sú að
ef frumvarpið fer
óbreytt í gegnum þingið
mun einungis mjög fá-
mennur hópur örorku-
lífeyrisþega njóta þess.
Lilja Þorgeirsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Öryrkjabandalags Íslands.
Loforð stjórnvalda
Heimildir: Tafla frá TR: Greining á 11.086 örorkulífeyrisþegum 2009-2013 meðaltekjur, útreikn-
ingar Talnakönnunar. Miðað við janúar ár hvert. Paraður samanburður.
Hækkun meðalheildartekna öryrkja janúar 2009 til janúar 2013.