Morgunblaðið - 20.03.2014, Blaðsíða 20

FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Þriggja ríkja makrílsamningier fagnað í Færeyjum ogtalað er um fiskveiðisamn-ing í heimsklassa. Þar í
landi telja menn að verðmæti afurða
geti hækkað úr 16 milljörðum í fyrra
í yfir 32 milljarða í ár. Nágrönnum í
vestri gremst hins vegar að þeir
skuli skildir eftir ásamt Íslendingum
og þar er spurt hvort Grænlending-
ar eigi að sætta sig við að hafa tapað
í makrílstríðinu.
Í Færeyjum talar þingmaður-
inn Jákup Mikkelsen um „makríl-
semju í heimsklassa“ og eins og Dav-
íð hafi sigrað Golíat hafi Færeyingar
lagt Evrópusambandið. Sjávar-
útvegsráðherrann Jacob Vester-
gaard hafi staðið eins og „drangur í
brimi“ og tekist hafi að gera samn-
ing um 12,6% hlutdeild, en hún var
5% árið 2010 þegar Færeyingar
sögðu sig frá samningi við Noreg og
ESB.
Með þriggja ríkja samningnum
eykst verðmæti makrílafurða Fær-
eyinga um 800 milljónir danskra
króna eða sem nemur yfir 16 millj-
örðum íslenskra króna, að mati
Hans Ellefsen, sem var ráðgjafi fær-
eysku samninganefndarinnar í við-
ræðunum. Rætt var við hann nýlega
í færeyska blaðinu Sosialurin og þar
kemur fram að í fyrra fluttu Fær-
eyingar út makríl fyrir 16 milljarða
íslenskra króna.
Aukið svigrúm til veiða
Þá var markaðurinn í löndum
ESB lokaður Færeyingum síðari
hluta ársins, en hann gefur venju-
lega hæst verð fyrir afurðirnar. Í
reikningsdæminu miðar Ellefsen við
að ESB láti af refsiaðgerðum gagn-
vart Færeyjum. Með samningnum
geti Færeyingar veitt verulegan
hluta aflans í lögsögu Noregs og
ESB eða um 65%, sem gefi þeim
svigrúm til veiða í lengri tíma á árinu
og möguleika á meiri gæðum mak-
ríls. Að auki sé kvóti Færeyinga á
þessu ári 156 þúsund tonn sam-
kvæmt samningnum, en einhliða
kvóti síðasta árs var 150 þúsund t.
Að öllu þessu samanlögðu geti
heildarverðmæti makrílafurða fært
færeyska þjóðarbúinu yfir 32 millj-
arða ísl. króna. Í dæminu er ekki
fjallað um síldina og hvort Fær-
eyingar verði að gefa eftir þar til að
losna undan refsiaðgerðum.
Ellefsen harmar að Ísland sé
ekki aðili að samkomulaginu og segir
að tíminn verði að leiða í ljós hvort
ákvörðun Færeyinga hafi áhrif á tví-
hliða viðræður þjóðanna. Ávinningur
af makrílsamningi sé hins vegar
mikill fyrir Færeyjar. Fimm ára
samingur ríkjanna þriggja tryggi
ákveðið öryggi, en öðru máli gegni
um Ísland og Grænland. Ellefsen
nefnir að ef göngumynstur makríls
breytist á ný sé ekki óhugsandi að
ESB, Noregur og Færeyjar veiði all-
an kvótann, en Ísland og Grænland
fái ekki aðgang að makrílveiðum í
NA-Atlantshafi.
Í tvíhliða makrílsamningi Fær-
eyja og Noregs kemur fram að
strandríki sem ekki eru aðilar að
þriggja ríkja samkomulaginu fái
ekki aðgang til að veiða makríl í fær-
eyskri eða norskri lögsögu. Óháð
þessu geta Færeyjar og Noregur
heimilað kvótaskipti til annarra
strandríkja sem eru innan við 5% af
hlut þjóðarinnar af heildaraflamarki.
Samningurinn skaðlegur
grænlenskum hagsmunum
Henrik Leth, formaður nefndar
um sjávarútveg og útflutning innan
samtaka grænlenskra atvinnurek-
enda, segir að þriggja ríkja samn-
ingur ESB, Noregs og Færeyja sé
beinlínis skaðlegur grænlenskum
fiskveiðihagsmunum. Með því að
setja inn í samninginn ákvæði um að
skip frá aðilunum þremur megi ekki
veiða makríl við Grænland sé komið í
veg fyrir að afkastagetan sé aukin
umfram það sem til staðar er í
Grænlandi.
Á þetta verði ekki litið öðru vísi
en sem tilraun til að koma í veg fyrir
að Grænlendingar geti þróað eigin
sjávarútveg. Slík aðgerð sé ekki í
neinu samræmi við fagurgala á fund-
um danska ríkjasambandsins og í
tengslum við svokölluð meðlima-
verkefni innan Evrópusambandsins.
Ætla sér að tvöfalda
verðmæti makrílsins
Morgunblaðið/Golli
Fánum prýtt Skálabergið var á sínum tíma smíðað fyrir Færeyinga. Brim
keypti skipið frá Argentínu, en það verður gert út frá Grænlandi.
20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MARS 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Meirihlutinn íborgar-stjórn, sem
æ oftar er farinn að
standa saman af
fulltrúum Besta
flokksins, Samfylk-
ingarinnar og
Vinstri grænna, átti
stórleiki á borgarstjórnarfundi í
vikunni.
Stórleikirnir voru að minnsta
kosti tveir. Annars vegar tók
meirihlutinn upp á því að álykta
um utanríkismál, sem ásamt
ýmsu öðru sem kemur borgar-
málum ekkert við er farið að
taka furðu mikinn tíma borgar-
fulltrúa meirihlutans og borgar-
stjóra sem fyrir vikið hafa ekki
tíma til að sinna störfum sínum
með kunnum afleiðingum víða
um borgina.
Meirihluti borgarinnar skor-
aði á Alþingi að setja framhald
aðlögunarviðræðnanna í þjóðar-
atkvæðagreiðslu þó að vitað sé
að hvorki ríkisstjórn, þing né
þjóð hafi áhuga á aðild að ESB.
Meirihlutinn hefur hins vegar
ekki gert neitt með þann mikla
stuðning sem borgarbúar hafa
sýnt við að halda flugvellinum í
Vatnsmýrinni. Þvert á móti fer
meirihlutinn gegn eindregnum
vilja borgarbúa og skipuleggur
flugvöllinn í burtu og hyggst
hefjast þegar handa um að flytja
hann í áföngum. Enginn áhugi er
á því hjá meirihlutanum að halda
atkvæðagreiðslu meðal borgar-
búa um hvort þeir vilja hafa flug-
völlinn þar sem hann er eða ekki,
enda vita samfylkingarflokk-
arnir og VG svarið.
Hinn stórleikur meirihlutans
var að hafna því endanlega að
fleiri fái að sjá niðurstöður
PISA-könnunar á árangri nem-
enda eftir skólum. Kjartan
Magnússon, borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins,
hefur beitt sér fyrir
því að leyndinni
yrði létt af þessum
upplýsingum og
flutti tillögu um að
aflétta henni að
hluta með því að
stjórnir foreldra-
félaga grunnskólanna fengju
sundurgreindar upplýsingar.
Lagt var til að stigið yrði svo
hógvært skref í þeirri von að
meirihlutinn fengist til að sam-
þykkja það, en allt kom fyrir
ekki. Upplýsingarnar skyldu
áfram vera algert trúnaðarmál
og mættu alls ekki koma fyrir
sjónir þeirra sem ættu mestra
hagsmuna að gæta, þ.e. foreldra
grunnskólabarna.
Niðurstöður samræmdra
prófa hafa árum saman verið
opnar almenningi og þykir sjálf-
sagt mál. Meirihluti borgar-
stjórnar er þrátt fyrir þetta
þeirrar skoðunar að foreldrar
megi alls ekki fá upplýsingar um
hvernig skólar barna þeirra
standa sig og hvort pottur er
brotinn einhvers staðar í grunn-
skólakerfi borgarinnar.
Enn hefur ekki verið útskýrt
með nokkrum skynsamlegum
rökum hvers vegna PISA-
niðurstöðurnar verða að vera
slíkt leyndarmál. Hvað er það
sem gæti komið í ljós yrðu þær
birtar almenningi? Hvað er verið
að fela?
Væri ekki ráð, fyrst borgar-
stjórnarmeirihlutinn er jafn
áhugasamur um atkvæða-
greiðslur og fram hefur komið,
að hann láti kjósa um það sam-
hliða kosningu um flugvöllinn
hvort fólk vill að leyndinni af
PISA-könnununum sé aflétt?
Mætti ekki gera það samhliða
borgarstjórnarkosningunum í
vor?
Hvernig færu kosn-
ingar um flugvöllinn
og um afléttingu
leyndar um PISA-
niðurstöður?}
Vill ekki meirihlutinn
spyrja borgarbúa?
Það hefur sýntsig, og kom
ekki á óvart, að við-
leitni þingmeirihlut-
ans til að taka mikið
tillit til minnihlut-
ans, leyfa honum til
dæmis að ræða
fundarstjórn forseta endalaust
og taka til umræðu alls kyns und-
arleg afbrigði af þeirri einföldu
tillögu að draga til baka umsókn
um aðild að Evrópusambandinu,
hefur engu skilað. Þvert á móti
hefur sá litli minnihluti á þingi og
annars staðar í þjóðfélaginu sem
vill aðild að Evrópusambandinu
forherst í baráttunni við þá miklu
tillitssemi sem honum er sýnd.
Þetta kom ekki á óvart vegna
þess að þetta er aðeins end-
urtekning á því sem áður hefur
gerst þegar reynt er að friða
þennan hóp og sýna sjón-
armiðum hans of mikinn skilning
á kostnað hins stóra meirihluta
sem vill standa utan
Evrópusambands-
ins.
Þessi forherðing
sýndi sig til að
mynda í fyrirspurn
Árna Páls Árnason-
ar til Bjarna Bene-
diktssonar á þinginu í fyrradag.
Árni Páll, líkt og aðrir talsmenn
ESB-rétttrúnaðarins, mun aldrei
sætta sig við að meirihlutinn fái
að ráða í þessu máli og að málið
sé afgreitt á eðlilegan hátt í
þinginu. Þetta er nú orðið svo
augljóst að meirihlutinn hlýtur
að fara að átta sig á að tilgangs-
laust er að reyna að friða þá sem
ætla sér með öllum ráðum að fá
sitt fram og gefa ekkert fyrir
meirihlutavilja Alþingis. Þegar
staðan er orðin þessi er ekkert
annað að gera fyrir meirihlutann
en að afgreiða málið svo sómi sé
að fyrir þing og þjóð – og hefja
svo vinnu við önnur mál.
Tilgangslaust er að
reyna að koma til
móts við ákafa
aðildarsinna}
Forhertur minnihluti
F
jölmiðlar hafa gert gjaldtöku við
Geysi góð skil og einhverjir
þeirra skima sérstaklega eftir
óánægðum ferðamönnum og er
það í takt við það fréttamat að
neikvæð frétt sé venjulega verulega safaríkari
en sú jákvæða. Óánægja ferðamanna með
gjaldtöku virðist þó ekki sérlega mikil, þannig
að fjölmiðlar hafa ekki haft ýkja mikið upp úr
leit sinni.
Erlendir ferðamenn hér á landi virðast líkj-
ast íslenskum ferðamönnum í útlöndum að því
leyti að flestir fagna þeir öllu sem þeir fá
ókeypis en setja ekkert sérstaklega fyrir sig
að borga smáaur fyrir að skoða vinsæla ferða-
mannastaði. En þar sem það leynist örlítill
Scrooge í manneskjunni, og kannski sér-
staklega þegar hún er á ferðalagi í útlöndum,
þá eru ekki allir ferðamenn sem sjá ástæðu til að skoða
svæði sem þarf að borga sig inn á. Menn spara sér þá
þann pening, þótt um litla upphæð sé að ræða. Er það al-
veg jafn eðlilegt og það að stór hópur kjósi að borga sig
inn á svæði til að skoða náttúruperlur.
Nú er ljóst að ýmsir hafa þá prinsippafstöðu að það
eigi alls ekki að taka gjald af fólki sem vill skoða náttúru-
perlur. Það sé sjálfsagður réttur fólks að skoða náttúr-
una að vild og beinlínis rangt að láta það borga fyrir að-
gang að henni. Hugsunin er: Þetta er Gullfossinn minn –
Geysir er hluti af mér – ég vil ekki að náttúra landsins
míns sé gerð að ómerkilegri söluvöru.
Það er fjarska auðvelt að hafa skilning á
þessu ögn rómantíska sjónarmiði sem hljóm-
ar svo göfuglega. Staðreyndin er hins vegar
sú að ágangur ferðamanna á helstu ferða-
mannastöðum landsins hefur í of langan tíma
verið að skaða og eyðileggja náttúruna á
þann hátt að ekki verður við unað. Það er fal-
leg hugmynd að hundruð þúsunda ferða-
manna geti ár hvert sprangað hamingjusöm
um hina sífögru íslensku náttúru sér að
kostnaðarlausu, en þegar horft er yfir svæðið
sem þarf að þola þennan átroðning þá er sýn-
in ekki jafnfögur. Það þarf nefnilega að taka
til eftir ferðamennina – og eins og svo margt
annað í þessum heimi þá kostar það peninga.
Það er ekki ósanngjarnt heldur hreinlega
sjálfsagt og eðlilegt að fólk borgi hóflegt
gjald ætli það sér að skoða helstu ferða-
mannastaði og náttúruperlur og jafnsjálfsagt er að það
fjármagn sem fæst vegna gjaldtökunnar renni til upp-
byggingar á þessum svæðum.
Gjaldtaka á ferðamannasvæðum er ekki ein af hinum
viðbjóðslegu birtingarmyndum kapítalismans heldur
skynsamleg aðgerð. Útfærsluna þarf svo að ræða vand-
lega. Hugmyndin um einn allsherjar ferðamannapassa
um landið kann að hljóma eins og heppileg lausn en ekki
er víst að svo sé. Sitthvað í sambandi við slíkan ferða-
mannapassa hljómar eins og afar vond tegund af mið-
stýringu. Núverandi stjórnvöld vilja vonandi ekki kenna
sig við slíkt. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Borgað fyrir náttúruna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Framundan eru tvíhliða viðræður Íslands við Færeyjar og Grænland.
Fundurinn með Færeyingum hefur ekki verið tímasettur en gildandi
samningur tekur til margra þátta. Nefna má gagnkvæm réttindi til veiða
á norsk-íslenskri síld og kolmunna. Ákveðin heimild Íslendinga er til
veiða á makríl og Hjaltlandseyjasíld vegna meðafla við síldveiðar. Færey-
ingum er heimilt að veiða 5.600 t. af bolfiski á línu og handfæri í íslenskri
lögsögu og þeir mega veiða ákveðna hlutdeild af loðnukvótanum við Ís-
land. Ákveðið er að fundurinn með Grænlendingum verði í næstu viku og
verður m.a. fjallað um samstarf, sameiginlega stofna og rannsóknir.
Tvíhliða viðræður framundan
SAMNINGAR ÍSLANDS VIÐ FÆREYJAR OG GRÆNLAND