Harmoníkan - 01.02.1988, Blaðsíða 15

m
Ágúst Pálsson, húsgagnsmiður, síðar arkilekt. Harmonikan hans var ein hin full-
komnasta á landinu um þessar mundir, og hann lék nastum eingöngu klassisk verk.
með harðan, hvítan, háan og horn-
stóran flibba og fínan plushatt á
höfði, og leyndi sér ekki að þar fór
fulltrúi heimsmenningarinnar úr Her-
mundarfellshlaði.
Ágúst átti einnig til lítillæti og ein-
hverntíma var að hann var staddur á
næsta bæ, en þar var til lítil, einföld
harmonika, sem kallast mátti barna-
leikfang, og á hennar tíu nótur og tvo
bassa lék hann eldfjörugan polka,
sem mun hafa verið bernskuminning.
Þann polka nam ég og lék hann síðan
inn á plötu 60 árum síðar og kenndi
hann við Ágúst.
Ágúst varð ekki lengi búsettur á
Fjallabæjum. Hann byggði myndar-
lega baðstofu á Hermundarfelli, en
hvarf svo til Reykjavíkur eftir ein þrjú
ár.
Síðan fór hann til Kaupmanna-
hafnar og tók próf í húsagerðarlist frá
Det kgl. Akademi for de skönne
Kunster, og stundaði húsateikningar í
Reykjavík eftir það til dauðadags og
teiknaði fjölda stórbygginga og hlaut
fjölda viðurkenninga. Kunnust þeirra
bygginga er máski Neskirkja.
Ég kom til hans árið 1931. Þá hafði
hann eignast stóra og glæsilega har-
moniku í nýtískulegu formi. En tón-
listargleði hans var með öllu horfin og
hann fékkst til að leika fyrir mig eitt
verk, með því skilyrði að ég nefndi
slíkt ekki framar. Ég er viss um að
hann var jafnoki þeirra bestu sem ég
hef heyrt í fjölmiðlum seinni ára.
Alveg fram á mín unglingsár bárust
myndskreyttir verðlistar útan úr ver-
öldinni á hvert heimili og stundum
réðust einhverjir ráðleysingjar á að
panta eftir þeim. Mér er minnisstæð-
ur verðlistinn frá Importören í Kaup-
mannahöfn, og mun það fyrirtæki
enn í blóma.
Þar mátti sjá myndir af einföldum
og tvöföldum harmonikum og
draumur minn var árum saman ein
einföld harmonika, sem kostaði sex
krónur og fimmtíu aura. En slíkur
sjóður varð aldrei fyrir hendi i mínu
efnahagslífi.
En lánið var mér oft innanhandar
og frændi minni og jafnaldri á Þór-
shöfn hafði eignast tvöfalda harmon-
iku, semhafði verið vönduð og
þokkaleg að upplagi, en lögð til hliðar
eftir langa og góða þjónustu.
Hann bauð mér hana til kaups og
verðið skyldi vera fimm krónur og sá
höfuðkostur fylgdi sölunni, að hljóð-
færið mátti greiða seint og illa eða
aldrei. Það með hafði ég eignast mitt
fyrsta hljóðfæri og það var ekki látið
ónotað. Þrjú eða fjögur árin eftir
fermingu átti ég athvarf hjá föður-
bróður mínum, Guðjóni á Sævar-
landi. Hann átti þá harmoniku í svip-
uðum gæðaflokki og var einstakur
harmonikuleikari og sparaði ekki
hljóðfærið. Ég reyndi að taka mér
tækni hans til fyrirmyndar og lærði
öll þau lög, sem hann lék.
Það fannst mér mikil viðurkenning
þegar ég hafði spilað einn polka, sem
var erfiður í meðförum, og Guðjón
sagði: „Þetta er nú eina lagið, sem ég
skal viðurkenna, að þú spilar betur en
ég.“
Krómantiskar harmonikur fóru að
koma til sögunnar og bárust meðal
annars til Raufarhafnar með Norð-
mönnum, sem þar höfðu síldarverk-
smiðju og lönduðu þar síld. Þar voru
góðir músikantar og léku eftir eyr-
anu.
Á héraðsmótum í Norður-Þing-
eyjarsýslu léku stundum snillingar
eins og Marinó og Haraldur og svo
komu fram Ormarslónsbræður Jó-
hann og Þorsteinn.
Þeir komust fljólega upp á að leika
eftir nótum.
Þorsteinn varð skammlífur, en
Jóhann, sem er jafnaldri minn, fædd-
ur árið 1911, varð mjög duglegur og
fær harmonikuleikari og er það enn í
dag.
Hann hefur samið danslög og leikið
á plötur og kennt harmonikuleik og
haldið opinbera tónleika, enda þjóð-
kunnur.
Árið 1935 seldi hann mér vandaða
harmoniku, krómantíska með sænsk-
um nótnagripum. Hana átti ég í fjög-
ur eða fimm ár og lék fyrir dansi í
sveitinni og stundum á Þórshöfn,
þegar ekki var völ á öðrum skárri spil-
ara. Framhald í næsta blaði.
15