Harmoníkan - 01.10.1997, Page 9

Tónlistarmaðurinn að Ormarslóni
Jóhann Óskar Jósefsson
Loks komum við að Orm-
arslóni seinni part dags eftir að
hafa ekið Öxarfjarðarlieiði í
svartaþoku svo að vart sá nema
örfáa metra frá bílnum. Þvíkom-
um við nokkuð seinna á leiðar-
enda en œtlunin hafði verið. Það
ríkti eftirvœnting að hitta ein-
livern þekktasta harmoníkuleik-
ara þessa lands, lagasmið, bónda
og veiðimann sem alls ekki hefur
fengið þá umfjöllun sem honum
ber sem frumherji, tónskáld og
harmon íku leikari.
Ekki er lengur stundaður búskapur að
Ormarslóni en Jóhann er þar enn þótt
hann sé orðinn áttatíu og fimm ára gam-
all. Jóhann er nú einbúi eins og við köll-
um það. Af hverju að setjast að á elli-
stofnun ef hreyfigetan er þokkaleg, geð-
heilsan fín og vinahópurinn stór? Ekki
treysti ég mér til að skilgreina hugarheim
hins fullorðna manns sem verður nauð-
ugur viljugur að hverfa á braut þar sem
ræturnar liggja allt frá bernsku.
Jóhann tók á móti okkur úti á hlaði og
bauð til stofu. Jóhann er lágur vexti,
grannur, léttur á fæti og glaðlegur. Stofan
er hlýleg með gömlum húsgögnum,
prýdd fjölda mynda. Mest áberandi er
mynd af harmoníkusnillingnum Toralf
Tollefsen og önnur af Jóni Sigurðssyni
forseta. Þær fá sérstakan heiðurssess hátt
HAGLEIKSMAÐURIIMN,
Jóhann Jósefsson er fæddur 20. des-
ember 1911 í Ormarslóni. Foreldrar hans
voru Halldóra Þorgrímsdóttir og Jósep
Kristjánsson bæði bændur sem bjuggu
alla sína tíð í Ormarslóni. Faðir hans
lærði til húsabyggingameistara á Akur-
eyri áður en hann kvæntist og fluttist í
Ormarslón. Eftir það vann hann mikið
við húsabyggingar á Raufarhöfn með bú-
inu en hélt jafnframt vinnumann heima.
Jóhann á þrjú systkini. Elstur þeirra var
séra Hólmgrímur, þá Kristjana Sigríður,
síðan Jóhann og að lokum Þorsteinn Pét-
ur. Nokkur regla er á fæðingum systkin-
anna þar sem í öllum tilfellum liðu um
þrjú ár á milli fæðinga þeirra. Jóhann er
Mogens Ellegard Special harmoníkan með
melodíska bassanum er stórt og mikið hljóð-
fœri sem Jóhann hefur miklar mœtur á.
á miðjum vegg. Vinir og vandamenn fá
líka sitt veggpláss í stofunni. I einu horn-
inu er hljóðupptökutæki og orgel. Mynd-
bandsspólur eru líka til staðar því Jóhann
tekur sitthvað upp af einkatónleikum sín-
um ef svo ber undir.
Ormarslóns er fyrst getið sem bújarðar
árið 1270. Jörðin er í Þistilfirði, nyrsti
bær í Svalbarðshreppi vestan við Súlur.
Ormarsá markar mót Þistilfjarðar og
Melrakkasléttu. Jóhann hefur alið allan
BÓINDINN, TÓNSKÁLDIÐ,
ógiftur og barnlaus. Sambýliskona hans
um átta ára skeið var Ellen Ludvigsen frá
Danmörku.
En hvað kveikti tónlistaráhuga Jó-
hanns og sér í lagi áhuga á harm-
oníkunni?
Jóhann segir frá:
Sennilega er það tvennt sem stuðlaði
að því. Þegar móðir mín var í Kvenna-
skólanum á Akureyri, þá um tvítugt, spil-
aði frænka hennar á einfalda harmoníku.
Hún fór þá að prófa að spila á harmoníku
hennar. Eftir nokkrar vikur var hún farin
að geta spilað svolítið. Þá kom frændi
hennar sem bjó í Eyjafirðinum og heyrði
hana spila. Honum leist svo vel á spila-
sinn aldur á Ormarslóni sem er hin
ágætasta bújörð en nú eru hljóð búskap-
arins þögnuð. Eftir lifir ómur harm-
oníkunnar sem berst um bæinn þegar
hinn aldni snillingur tekur hana sér í fang
til að stytta sér stundir og halda sér í æf-
ingu.
Eins og sagt er í byrjun erum við kom-
in til landsþekkts harmoníkuleikara.
Hann gerði sér fært að afla sér allrar
þeirrar menntunar sem völ var á eftir
ýmsum krókaleiðum, og má undan-
bragðalaust teljast vel mentaður á því
sviði, tækni sem tónlistalega séð. Jóhann
fór hér á árum áður með bróður sínum
Þorsteini Pétri um landið í tónleikaferðir
(Ormarslónsbræður). Á efnisskránni voru
ekki venjulegir gömludansar, nei, heldur
ýmis verk eftir Wagner, Strauss, Verdi og
Schubert. Þeir bræður fóru í fyrstu tón-
leikaferðina 1938 og svo aftur eftir nokk-
urt hlé 1945. Móttökurnar voru framar
öllum vonum og þeir spiluðu víða. Mikil
vinna fór í æfingar og allar útsetningar
pantaðar að utan. Báðir voru smeykir að
fara út í þetta og bjuggust ekki við neinni
aðsókn. Fyrsta tónleikahaldið á Siglufirði
afsannaði þá kenningu með öllu. Yfirleitt
var alltaf húsfyllir. Þá er Jóhann ekki
óþekktur fyrir tónsmíðar sínar er hafa
mjög sérstakt yfirbragð. Þær bera keim af
sterkum tengslum höfundar við náttúr-
una. Við skulum koma okkur þægilega
fyrir meðan við fræðumst sem kostur er
um einn mesta frumkvöðul harmoníku-
tónlistar hér á landi.
mennskuna að hann bauð henni harm-
oníku að gjöf. Hann sagði að hljóðfæri
fengjust í verslun Frissa Þorgríms og hún
skyldi bara koma og velja sér harmoníku.
Allar voru einfaldar, ekkert annað fékkst
þá hérlendis. Þá sagðist frænka mömmu
þekkja Norðmann í plássinu, og hún
treysti honum best til að velja harmoník-
una. Þessi þrenning mamma, frændinn
og Norðmaðurinn héldu svo í verslunina.
Til voru átta gerðir, sú ódýrasta kostaði
tvær krónur en sú dýrasta átta. Frændinn
úr Eyjafirði vildi kaupa þá dýrustu en
Norðmaðurinn sagði þá harmoníku vera
lakari en hinar, hún væri bara skrautið. Á
endanum var valin harmoníka á þrjár
9