Harmoníkan - 01.10.1997, Qupperneq 11

Ormarslónsbrœður. Jóhann er til vinstri á myndinni með Royal Standard harmoníkuna, fjög-
urra kóra sem Haraldur Olafsson í Fálkanum pantaði 1932 og hann spilaði á í útvarpið eins
og sagt er frá í viðtalinu. Þorsteinn Pétur er hœgra megin einnig með Royal Standard harm-
oníku fjögurra kóra sem smíðuð var í Ameríku en keypt hjá Karli M. Iversen í Oslo. Haraldur
pantaði Itana 1937. Myndin er tekin skömmu fyrir tónleikaferð þeirra brœðra 1938.
skipstjórann og aðra menn. Skipstjórinn
tók ruddalega á móti mér og skipaði mér
í land, sagðist ekki vera með neitt far-
þegaskip og æpti bara „pill væk”. Eg
snérist þarna fram og til baka óskaplega
raunamæddur á bryggjusporðinum. Þá
veifaði mér kokkurinn, sem ég kannaðist
við, og kallaði til mín að koma um borð.
Ég sagði skipstjórann nýverið búinn að
reka mig frá borði. Þá kallaði hann:
„Heyrðu, varst það ekki þú sem spilaðir
fyrir okkur á böllunum á Raufarhöfn í
fyrra?”. Hann fékk raunasögu mína og að
ég þyrfti nauðsynlega að komast til
Reykjavíkur. Við förum klukkan sjö
sagði kokkurinn, þú kemur bara með,
verður í kojunni minni og vertu fljótur
um borð, ertu ekki með harmoníkuna
með?
Áður en ég vissi af var ég orðinn
laumufarþegi en ítrekaði við kokkinn að
skipstjórinn hefði rekið mig frá borði fyr-
ir skammri stundu. Ef fljótt er yfir sögu
farið fór þetta þannig að ég var fenginn
til að korna úr fylgsninu og spila fyrir
skipshöfnina, þar með talið skipstjórann.
Mér var tekið sem aufúsugesti af honum
og öðrum, og rúmlega það. Ferðin til
Reykjavíkur gekk því á besta veg en sýn-
ir kannski hvað veður geta skipast fljótt í
lofti á tilviljanakenndan hátt.
Ormarslónsbræður
Þorsteinn Pétur bróðir minn las ekki
nótur fyrstu skiptin þegar við byrjuðum
að halda tónleika. Hann lærði eftir eyr-
anu þá rödd sem hann lék eftir mér. Ég
varð að æfa þá rödd fyrst með honum og
síðan mína. Þetta var gífurleg vinna, tvö-
föld vinna, ég sá að þessu varð að breyta,
Þorsteinn yrði að læra nótur annars gæti
þetta ekki gengið. Hann byrjaði að læra
nóturnar en gafst upp fljótlega og hætti í
nærfellt ár.
Ég var búinn að fá frá Noregi sendan
Chinka Bazara marsinn eftir Ragnar
Sundquist og var að æfa hann þegar Þor-
steinn kemur af tófuveiðum og heyrir til
mín. Þorsteinn varð svo hrifinn af laginu
og segir við mig með mórauða tófu í
hendinni. Heyrðu Jóhann, ég sé að þetta
er rétt hjá þér, ég verð að halda áfram
með nóturnar. Þorsteinn Pétur stóð við
orð sín, hellti sér í nótnalesturinn og náði
góðu valdi á honum og harmoníkunni.
Hann samdi líka mikið af lögum, góðum
lögum en skrifaði þau aldrei, komst
aldrei inn á þá braut. Aðeins eitt lag lifir
enn, en það skrifaði ég niður eftir að hafa
látið hann spila það fyrir mig. Það er vals
sem heitir Silfurhringur. Þarna sést hve
nótnalærdómur skiptir miklu.
Fyrir mér átti eftir að liggja að kenna á
harmoníku við Tónlistarskólann á Rauf-
arhöfn í ein átta ár. Það gerðist þannig að
ég fór suður til að spila inn fyrir útvarpið
ein fimm lög. Þegar ég er að koma út úr
stúdfóinu mæti ég Margréti Bóasdóttur
óperusöngkonu sem var á leið inn í stúd-
íóið. Við lentum svo saman í útvarps-
þætti eftir einhvern tíma. Hún hringdi til
mín frá Raufarhöfn skömmu seinna og
sagðist ætla að stofna tónlistarskóla þar,
spurði mig hvort ég vildi kenna með sér.
Ég svaraði neitandi, sagðist hvorki hafa
kennararéttindi né vera lærður tónlistar-
maður. Hún kvað ekki öllu skipta þessi
réttindi en kvaðst vita til að ég kenndi
svolítið heima. Ég maldaði í móinn,
sagðist óttast ráðamenn tónlistarmála en
Margrét herti tökin og sagði sig stórvanta
með sér einn mann í það minnsta til að
öðlast leyfi fyrir stofnun tónlistarskóla á
Raufarhöfn. Þá lét ég til leiðast. Ég vildi
umfram allt styðja að stofnaður myndi
tónlistarskóli þarna. Margrét fékk leyfið
og nú var að standa sig sem harmoníku-
kennari.
Nemendurna vantaði ekki frekar en
fyrr á árum, ég get nefnt til gamans að
fyrsti nemandi minn við skólann var Ein-
ar Guðmundsson frá Akureyri sem átti þá
heima á Raufarhöfn. Ég vil líka geta þess
að nokkrir nú landsþekktir harmoníku-
leikarar voru hjá mér við heimanám
löngu fyrir tilkomu skólans .m.a. Karl
Jónatansson, þá 15 ára gamall og Jón
Hrólfsson. Ágúst Pétursson sem allir
þekkja nam einnig hjá mér á árum áður.
Hann sagði þá skrítlu að þegar hann
stundaði nám úti í Noregi við mublu-
smíðar og hafði kynnst norskum harm-
oníkuspilurum og leikið með þeim, allt
hefði gengið upp á augabragði því það
sem hann nam hjá mér gagnaðist full-
komlega í Noregi. Hann sagði við mig
nokkrum árum áður en hann dó hve mik-
ils virði hefði verið að fá tilsögn mína á
harmoníku, sennilega aldrei lært neitt
annars eða hugsanlega engin lög samið
án kennslu minnar heldur. Veturinn áður
lærði Ágúst hjá bróður mínum Þorsteini
Pétri. Hann kenndi nokkuð á tímabili.
Mest kenndi ég eftir norskri kennslubók
sem sagt er frá annars staðar í viðtalinu.
Lagasmíðar
Mörg laga minna eru gerð eftir að ég
hætti búskap og hafa menn þóst finna í
þeim sterk tengsl við náttúruna. Það er
alveg rétt enda bera þau mörg nöfn sem
tengd eru lífinu með náttúrunni. Ég sem
þannig að nafn kemur upp í hugann, síð-
an skapa ég laglínuna út frá því.
Nokkur lög Jóhanns komu út á hljóm-
plötunni Harmoníkan hljómar fyrir
nokkrum árum. Listamennirnir þrír sem
spila á plötunni leika einleik. Auk Jó-
hanns eru þeir Bjarki Árnason og Garðar
Olgeirsson á annarri hlið plötunnar. Plata
þessi er löngu uppseld. Lög Jóhanns á
plötunni eru eftirtalin: Hófadynur (mars),
11