Fréttablaðið - 09.03.2013, Page 32

9. mars 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 32
28%
Framsóknarflokkurinn er á mikilli siglingu þessa dagana og mælist hátt í skoðanakönnunum. Þetta eru aðrar kosningarnar sem Sigmundur Davíð Gunnlaugsson leiðir flokk-inn í gegnum. Hann varð formað-
ur 18. janúar 2009, þegar mikil endurnýjun
varð í forystu flokksins. Óhætt er að segja að
hann hafi átt glæsta innkomu í stjórnmálin.
Þeir eru ekki margir sem hafa orðið formenn
eftir jafn stuttan starfsferil í flokki.
Flokksþing Framsóknarflokksins fór fram
í febrúar og þar voru línurnar lagðar fyrir
kosningabaráttuna. Tvö mál ber þar hæst;
skuldaleiðréttingu og afnám verðtrygging-
ar. Fréttablaðið sett-
ist niður með
Sigmundi
og fræddist um stefnuna í þessum stærstu
málum.
240 milljarðar afskrifaðir
Sigmundur Davíð segir að flokkurinn hafi
frá minnihlutastjórninni í febrúar 2009 lagt
mikla áherslu á leiðréttingu skulda og rætt
um 20 prósent í því samhengi. Því miður
hafi tækifærin til þess ekki verið nýtt og
aðstæður nú séu flóknari og málin erfiðari í
útfærslu. En hvað mun þetta kosta?
„Málið er orðið mun flóknara núna og
nauðsynlegt er að meta hvert og eitt tilvik
fyrir sig. Það þarf þó að gera eftir algildum
eða almennum reglum og við teljum mikil-
vægt að allir sitji við sama borð. Augljóslega
mun þó þurfa að huga að því hvenær lán var
tekið. Það er ekki hægt að ráðast í jafn mikla
leiðréttingu láns sem tekið var í síðasta mán-
uði og á því sem tekið var 2006.
Við teljum óhjákvæmilegt að ráðast í þess-
ar aðgerðir því eins og staðan er núna er nán-
ast heil kynslóð á Íslandi eignalaus og með
neikvætt eigið fé. Það er mjög hættu-
legt ástand fyrir samfélag, bæði
félagslega og efnahagslega, því
þessar kynslóðir eru þær sem
viðhalda þurfa vextinum.
Því segjum við að það sé á
endanum dýrara að bregðast
ekki við vandanum heldur en
að gera það. Það er nokkuð
á reiki um hvaða tölur er að
ræða en verðtryggð fasteigna-
lán eru í kringum 1.200 millj-
arða króna. Ef við notum 20
prósentin sem viðmið, þó að
það sé ekki endilega niðurneglt,
erum við að tala um 240 millj-
arða króna.
Það er hins vegar ekki
þar með sagt að þessir 240
milljarðar séu eitthvað sem komi
til greiðslu í einu lagi. Ávinn-
ingurinn af leiðréttingu skulda
getur farið að skila sér áður en
kostnaðurinn fellur allur til,“
segir Sigmundur og ítrekar að
sá kostnaður eigi að lenda á þeim
sem hafi hagnast á hruninu.
Einhver kostnaður
Framsóknarflokkurinn leggur til
að á meðal leiða sem farnar verði sé
að veita þeim sem greiði af fasteigna-
lánum afslátt af tekjuskatti. En
geturðu upplýst kjósendur
um hvað þessar leiðir
muni þýða fyrir
ríkissjóð í
minnkandi tekjum eða útgjöldum?
„Ég get sagt að þetta kunni að þýða að ein-
hver langtímakostnaður lendi á ríkissjóði,
þó ekki væri nema vegna flækjustigsins sem
komið er í þetta. Sá langtímakostnaður verð-
ur hins vegar, áður en hann fellur til, veginn
upp af efnahagslegum ávinningi.“
Samningsvilji kröfuhafa
Sigmundur Davíð segir að til að hægt sé
að fara í þessa skuldaleiðréttingu þurfi að
semja við kröfuhafa föllnu bankanna. Lík-
lega séu um 90 prósent krafnanna í eigu vog-
unarsjóða sem keypt hafi kröfurnar af upp-
haflegum lánveitnedum.
„Þeir sem keyptu kröfur tiltölulega
snemma, eins og við reyndar töldum að
ríkið ætti að gera, hafa hagnast verulega
á þeim. Þá spyrja menn: Er það ekki bara
þeirra hagnaður, er nokkur flötur á að skipta
honum með þeim sem töpuðu á hruninu?
Jú, það er í fyrsta lagi réttlætanlegt og í
öðru lagi framkvæmanlegt. Þeir sem keyptu
kröfur bankanna á hrakvirði vissu að hverju
þeir gengu. Þeir sérhæfa sig í svona við-
skiptum og vissu að þeir keyptu kröfur á
gjaldþrota fyrirtæki í landi sem um tíma
hafði verið verið kallað gjaldþrota, og í
gjaldeyrishöftum. Þau meinuðu þeim að
ná fjárfestingunni til baka án þess að ein-
hverjar breytingar yrðu á fyrirkomulaginu.“
Lausn Framsóknarflokksins á þessu er
að gefa kröfuhöfum kost á að taka þátt í því
að byggja upp íslenskt samfélag og eiga þá
hlutdeild í aukinni verðmætasköpun. Að
öðrum kosti geti þeir staðið frammi fyrir
íþyngjandi aðgerðum, sem þó séu réttlætan-
legar.
„Í slíkum viðræðum þurfa menn bæði að
hafa gulrót og kylfu. Það þarf að skapa hvata
en menn þurfa líka að standa frammi fyrir
því að ef þeir séu ekki tilbúnir til að spila
með verði það þeim ekki til hagsbóta. Eins
og lögin eru núna í stakk búin á að greiða úr
þrotabúum íslenskra fyrirtækja í íslenskum
krónum. Seðlabankinn gæti því í raun inn-
kallað gjaldeyrinn, í krafti gjaldeyrishaft-
anna, og greitt út í íslenskum krónum sem
menn sætu þá fastir með hér.“
Þessi stefna gerir ráð fyrir samningsvilja
kröfuhafanna?
„Hún byggir annaðhvort á vilja þeirra
eða því að ríkið nýti sér fullveldisrétt sinn,
til dæmis með því að greiða út í íslenskum
krónum eða sérstakri skattlagningu.“
En óttist þið ekki að það muni hafa áhrif
á framtíðarkröfuhafa Íslands? Ríkissjóður
mun þurfa að fjármagna sig í framtíðinni.
„Ég held að menn þurfi ekki að hafa mikl-
ar áhyggjur af því. Menn gera sér grein
fyrir því að í þeim aðstæðum sem Ísland er
í núna þarf að beita óhefðbundnum leiðum.
Ísland sker sig ekki lengur úr og við
höfum fordæmi frá fjölmörgum Evr-
ópuríkjum þar sem verið er að fara
óhefðbundnar leiðir. Menn skilja að
þarna er fyrst og fremst um að ræða
vogunarsjóði sem sérhæfa sig í að
fjárfesta í óvissunni.“
Þarna er þó líka um að ræða
lánastofnanir sem lánuðu bönk-
unum í góðri trú. Kemur þetta
ekki niður á þeim?
„Jú, þetta getur haft áhrif á
einhverja sem hafa þegar tapað,
en ekki grætt. Hagur þeirra
hefur hins vegar vænkast
vegna þess að neyðarlögin
verja eignir þeirra. Þó að
tapið sé stórt er þó búið
að verja hag þeirra svo
mikið að eðlilegt er að
þeir taki þátt í að koma
til móts við hina hliðina,
það er að segja skulda-
hliðina.“
Verðtryggingin afnumin
Framsóknarflokkurinn vill stofna nefnd sér-
fræðinga sem leiti leiða til að afnema verð-
trygginguna. Sigmundur Davíð segir í sjálfu
sér ekki flókið að afnema hana. Nefndin
verði að skoða heildarmyndina því verð-
tryggingin haldist í hendur við margt annað.
„Margir hafa bent á að verðtryggingin sé
ekki vandamálið heldur verðbólgan. Auð-
vitað þarf, samhliða afnáminu, að haga hag-
stjórn þannig að haldið sé aftur af verðbólg-
unni. Einn af göllum verðtryggingarinnar er
hins vegar að síðan hún var sett hefur efna-
hagslífið lagað sig svo að henni að verðtrygg-
ingin er farin að ýta undir verðbólguna.
Menn hafa til dæmis verið hvað eftir
annað að reyna að hafa áhrif á verðbólgu
með stýrivöxtum Seðlabankans. Engu máli
skiptir hvort þeir eru færðir upp eða niður,
samhengið við verðbólguna birtist ekki. Það
er vegna þess að áhrifin hafa verið tekin úr
sambandi við verðtrygginguna með því að
hafa í raun annan gjaldmiðil á lánum. Afnám
verðtryggingarinnar er því hluti af því að
vinna á verðbólguvandanum.“
Peningar eru ekki verðmæti
Tökum einfalt dæmi. Ef ég lána þér fyrir
bjór vil ég geta keypt mér bjór fyrir þann
pening sem þú borgar mér til baka. Ég vil að
virði peninganna sé það sama þegar þú end-
urgreiðir mér lánið. Hvernig tryggið þið það
ef verðtryggingin er afnumin?
„Þessi rök eru gild svo langt sem þau ná.
Það má segja að 30 milljóna fasteignalán í
dag sé ekki jafn hátt og 30 milljóna fast-
eignalán fyrir fimm árum, þar sem verð-
mæti hverrar krónu sé minna.
Það sem vantar hins vegar í þennan rök-
stuðning er að peningar eru ekki eiginleg
verðmæti. Peningar eru, rétt eins og aðrar
eignir, hlutir sem geta sveiflast að verðmæti.
Þegar einn lánar öðrum verða báðir aðilar
samnings að taka áhættu af þeim sveiflum í
verðmæti. Eins og þetta er núna er áhættan
aðeins hjá lántakanum. Hann þarf alltaf að
borga jafn mikinn bjór til baka, eða hvaða
viðmiðun við notum, þannig að áhættan, sem
hlýtur að þurfa að skiptast á milli manna
þegar þeir gera samning, liggur eingöngu
öðru megin. Kostnaðurinn við sveiflujöfnun
má ekki bara lenda á lántakanum.“
Óttumst ekki vaxtahækkun
En óttist þið ekki að lánveitendur tryggi hag
sinn með því einfaldlega að hækka vexti?
„Við höfðum áhyggjur af því í byrjun en ég
fellst á þau rök að svo eigi ekki að vera. Við
afnám verðtryggingar geta markaðslögmálin
farið að virka með fjármagn eins og annað.
Menn þurfa að hafa þau kjör á fjármagni
þegar þeir lána það út að fólk vilji kaupa, það
er að segja að taka lán. Ef vextir eru með
þeim hætti að menn sjái sér ekki hag í að
taka lánið, þá auðvitað taka menn það ekki.“
Sigmundur segir óskiljanlegt hve vextir á
verðtryggðum lánum séu háir. Verðtrygging-
in tryggi að lánveitandi fái allt sitt til baka en
engu að síður bætist við háir vextir. Glöggt
hafi komið í ljós að markaðslögmálin gildi
ekki á lánamarkaði þegar bankarnir hækk-
uðu vexti sína á húsnæðislánin til að draga
úr fasteignabólunni.
„Þrátt fyrir það dró ekki úr lántöku sem
neinu nam. Ástæðan fyrir því var að mark-
aðslögmálin virkuðu ekki, fasteignabólan
hélt áfram að blása út. Fólk hugsaði aðeins
um hvað það þurfti að borga fyrstu mán-
uðina. Heildarkostnaðurinn við lánið var
ekki það sem réð ákvörðuninni.
Þegar verðtryggingin er ekki til staðar til
að rugla þessa mynd, þá sjá menn heildar-
kostnaðinn og geta tekið ákvörðun út frá því.
Við teljum því að þetta verði gegnsærra og
jafni stöðu samningsaðilanna, lánveitandans
og lántakans.“
2013
Einfalt að afnema verðtryggingu
Leiðrétting skulda og afnám verðtryggingar eru stóru mál Framsóknarflokksins fyrir kosningarnar. Flokkurinn nýtur góðs
fylgis í könnunum og er í uppsveiflu. Fréttablaðið fór yfir þessi mál með Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni formanni.
➜ Fylgi Framsóknarflokksins í formannstíð Sigmundar
25%
20%
15%
10%
5%
22
.01
.09
27
.02
.09
11
.03
.09
25
.03
.09
07
.04
.09
14
.04
.09
25
.04
.09
Ko
sni
ng
ar
28
.07
.09
15
.10
.09
07
.01
.10
18
.03
.10
23
.09
.10
19
.01
.11
24
.02
.11
05
- 0
6.0
4.1
1
08
.09
.11
07
- 0
8.1
2.2
01
1
08
- 0
9.2
.20
12
11
- 1
2.4
.20
12
23
- 2
4.5
.20
12
16
- 1
7.1
.20
13
30
- 3
1.1
.20
13
27
- 2
8.2
.20
13
20
- 2
2.0
4.0
9
treysta
Sigmundi
Davíð best til að leiða
ríkisstjórn, samkvæmt
könnun Fréttablaðsins og
Stöðvar 2 sem gerð var í
lok febrúar. Hann nýtur
mests stuðnings allra
stjórnmálamanna til þess.
16.8% 16.8%
15.8%
12.4% 12.3%
14.8% 14.1%
14.6%
9.9%
9.4%
6.8%7.5%
7.3%
11.3% 11.8% 11.9%
26.1%
11.7%
13.7%
13.8%13.3%
12.5%
ÞRJÚ MÁL SEM EKKI
VERÐUR KVIKAÐ
FRÁ ÞEGAR KEMUR
AÐ RÍKISSTJÓRNAR-
SAMSTARFI
Málefni heimilanna
„Við stöndum fast á þeim.
Ekki bara af því að það er
rétt heldur er það óhjá-
kvæmilegt til að byggja
upp íslenskt efnahagslíf.“
Atvinnuuppbygging
„Við þurfum framtíðarsýn
og stöðugleika í anda
þjóðarsáttar. Einfalda
verður skattkerfið.“
ESB
„Við erum ekki
á leið í Evrópu-
sambandið.“
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
26,1% Framsóknarflokkurinn nýtur
stuðnings 26,1 prósents kjósenda samkvæmt
könnun Fréttablaðsins. Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson segir málefni heimilanna vera
stóru málin í kosningabaráttunni.
1
2
3
20.8%
13.5%
Kolbeinn Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is