Fréttablaðið - 19.08.2013, Blaðsíða 12

19. ágúst 2013 MÁNUDAGURSKOÐUN
HALLDÓR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is
VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
FRÁ DEGI
TIL DAGS
Minna að fletta
meira að frétta
F
ÍT
O
N
/
S
ÍA
BESTI FRÉTTA- OG
AFÞREYINGARVEFURINN
Úr umsögn dómnefndar: „Vefurinn býður upp á margskonar
afþreyingu auk gífurlegs úrvals frétta. Vefurinn er léttur og
skemmtilegur auk þess sem einfalt og fljótlegt er að finna
það efni sem leitað er að.“

Algengt er þessi misserin að vísa í hug-
takið fullveldi máli sínu til stuðnings
þegar rætt er um samskipti við erlend
ríki og alþjóðastofnanir. Oft vill þó
gleymast að í hugtakinu felst vald til að
gera samninga við önnur ríki og gerast
aðili að alþjóðastofnunum.
Fyrir níutíu árum, þann 17. ágúst
1923, tæpum fimm árum eftir að Ísland
varð fullvalda, kvað Fasti alþjóðadóm-
stóllinn, fyrirrennari Alþjóðadóm-
stólsins í Haag, upp dóm í hinu svo-
nefnda S.S. Wimbledon-máli. Umfjöllun
dómsins um fullveldishugtakið er fyrir
löngu orðin sígild og oft á tíðum vísað
til hennar í fræðaskrifum sem og af
alþjóðlegum dómstólum. Í málinu þurfti
dómstóllinn að taka afstöðu til spurn-
ingarinnar hvernig ríki gæti verið
fullvalda og á sama tíma skuldbundið
alþjóðalögum með samningum við
önnur ríki. Í stuttu máli, komst dóm-
stóllinn að þeirri niðurstöðu að ríki sem
tekur á sig skuldbindingar með þjóð-
réttarsamningi væri ekki að skerða
fullveldi sitt, heldur að nota það.
Legið fyrir í 90 ár
Dómstóllinn tók skýrt fram að hann
hafnaði, yfirhöfuð, að líta bæri á þjóð-
réttarlegar samningskuldbindingar
ríkis um ákveðnar athafnir eða
athafnaleysi sem skerðingu á fullveldi
þess. Vissulega legðu samningsskuld-
bindingar kvaðir á framkvæmd full-
veldisréttar ríkis, í þeim skilningi að
þær skuldbinda ríki til að framkvæma
þær með ákveðnum hætti. Aftur á móti
væri rétturinn til að taka á sig alþjóð-
legar skuldbindingar einn af eiginleik-
um fullveldis ríkja.
Nú hefur sá skilningur legið fyrir
í níutíu ár að þegar ríki tekur á sig
skuldbindingar af þjóðréttarlegum
toga sé ríkið að nota fullveldið en ekki
afsala sér því. Af einhverjum sökum
virðist þessu ekki mikið flaggað þrátt
fyrir vinsældir hugtaksins í íslenskri
þjóðmálaumræðu. Vonandi að einhver
breyting verði þar á.
Ytra fullveldi
FULLVELDIS-
MÁL
Bjarni Már
Magnússon
doktor í lögum
➜ Í stuttu máli, komst dómstóll-
inn að þeirri niðurstöðu að ríki
sem tekur á sig skuldbindingar
með þjóðréttarsamningi væri ekki
að skerða fullveldi sitt, heldur að
nota það.
N
ú munu um fimm þúsund krakkar fæddir árið
2007 hefja skólagöngu í þessari og næstu viku.
Þessir krakkar munu allir ljúka námi til stúd-
entsprófs nítján ára en ekki tvítug, ef Illugi
Gunnarsson menntamálaráðherra fær nokkru
ráðið um framtíð þessara barna. Reyndar er það svo að nú
þegar geta þau ungmenni sem það vilja klárað stúdentspróf
á þremur árum í stað fjögurra í mörgum framhaldsskólum.
Mikill minnihluti velur að leggja meira á sig og klára námið
fyrr og flest eru fjórtán ár að ljúka námi til stúdentsprófs
hér á landi. Að sögn Illuga er
Ísland eina landið innan OECD
(Efnahags- og framfarastofn-
unar Evrópu) þar sem það
tekur svo langan tíma.
Formaður Félags framhalds-
skólakennara, Aðalheiður
Steingrímsdóttir, telur að
eigi að stytta námstímann um heilt ár þurfi að lengja skóla-
árið ef gæði námsins eigi ekki að skerðast verulega. Eva
Brá Önnudóttir, formaður Sambands íslenskra framhalds-
skólanema, tekur betur í áætlanir menntamálaráðherra og er
ósammála Aðalheiði. Hún hins vegar bendir á að auka þurfi
kennslu í grunnskólum og færa grunnáfanga þangað. Sem
merkir auðvitað að semja þarf við grunnskólakennara og svo
koll af kolli.
Vissulega verður að viðurkennast að þetta er allt saman
snúið og vanda þarf verulega til verka. Íslendinga útskrifast
elstir allra innan OECD úr háskólum. Við erum fjórum árum
lengur í námi en þær þjóðir sem við helst viljum miða okkur
við. Íslendingar eru komnir yfir þrítugt þegar námi lýkur
loks og fólk kemur út á vinnumarkaðinn.
Ástæðurnar fyrir því að Ísland er í tossabekk hvað þetta
varðar eru flóknar og engin ein patentlausn í boði. Það er
að mörgu að huga en auðvitað er sjálfsagt að byrja á því að
stytta tímann sem við eyðum í framhaldsskólum. Á Íslandi
er brottfall nemenda úr framhaldsskólum með því hæsta í
Evrópu. Það er talið að um fimmtán hundruð krakkar hætti
í framhaldsskóla á hverju ári. Við getum rétt ímyndað okkur
hvaða áhrif það hefur á fjölskyldur þessara ungmenna
og ungmennin sjálf. Það er engin eftirspurn lengur eftir
þessum krökkum í vinnu. Fyrir tuttugu og þrjátíu árum var
ástandið á Íslandi allt annað og mikill skortur á ungu fólki
til að taka stutta en skarpa spretti á vinnumarkaði. Fram-
haldsskólakerfið okkar varð til í því samfélagi og hið svo-
kallaða íslenska droppát átti gott athvarf í fiskvinnslu eða
byggingarvinnu. Nú bíður hins vegar útskúfun og félagsleg
einangrun, sem getur haft skelfileg áhrif til framtíðar.
Nám á Íslandi stendur á tímamótum og hefur gert lengi.
Það er gott að heyra að kraftur er í nýjum menntamála-
ráðherra og hann vill taka til hendinni. Mikilvægt er að sú
vinna sé unnin í góðu samstarfi við kennara og nemendur
en það er einnig mikilvægt að báðir hópar geri sér fulla
grein fyrir því að núverandi staða er óverjandi. Okkar kerfi
er ekki gott og skilur ekki bara fólk út undan heldur skilar
þeim, sem þó lifa af brottfallið, of seint út í lífið. Þessu
verðum við að breyta.
Nám til stúdentsprófs taki þrjú ár:
Ísland í tossabekk
Mikael
Torfason
mikael@frettabladid.is
Með góðum vilja
Gunnar Bragi Sveinsson hefur verið í
sviðsljósinu um helgina eftir að hann
lét þau orð falla að það væri nú
bara alls ekkert víst að haldin yrði
þjóðaratkvæðagreiðsla um framhald
aðildarviðræðna við Evrópusambandið
– aðildarviðræðna sem eru nú stopp
þrátt fyrir að þær hafi verið sam-
þykktar af meirihluta þings. Þetta
kom þeim nokkuð á óvart sem
höfðu lesið stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar, þar sem segir
að viðræðurnar verði ekki hafnar
aftur fyrr en að afstaðinni þjóðar-
atkvæðagreiðslu um málið. Með
góðum vilja má svo sem túlka
slíka klausu þannig að ekkert
loforð hafi verið gefið um
atkvæðagreiðsluna– en þannig
skildu hana hins vegar fæstir.
Marklaust plagg
Þetta leiðir hugann að ummælum
Brynjars Níelssonar, þingmanns Sjálf-
stæðisflokksins, á framboðsfundi hjá
Reykjavíkurborg í vor. Þar sagði hann
þetta: „Það verður hugsanlega sett eitt-
hvað mjög loðið í stjórnarsáttmálann
um þetta, notað eitthvað af einhverju
einhvern tímann, ef þar að kemur. Það
verður bara marklaust plagg.“ Brynjar
var reyndar að tala um almenna
skuldaniðurfærslu, en það skyldi
þó ekki vera að hann hafi haft
rétt fyrir sér um gildi stjórnarsátt-
mála?
Harðlínu-
kjarninn
Össur Skarp-
héðinsson
tjáði sig um
málið í hádegisfréttum Stöðvar 2 í gær.
Í máli hans kom fram að honum virtist
sem „harðlínukjarni“ í ríkisstjórninni,
samsettur úr Gunnari Braga og Sigurði
Inga Jóhannssyni, væri einangraður
innan stjórnarinnar í afstöðu sinni til
hugsanlegrar þjóðaratkvæðagreiðslu.
Hann sagðist síðan sjá „glitta“ í átök í
stjórnarliðinu um málið. Varla er það
ofmælt hjá honum. Og það er rík
ástæða til að leggja við hlustir
þegar Össur ræðir um ágreining
í ríkisstjórn. Þetta er nefnilega
ekki í fyrsta sinn sem hann
sér „glitta“ í átök um Evrópu-
sambandið á þeim vettvangi.
Sjálfur hefur hann, sem
utanríkisráðherra, þurft að
eiga við „harðlínukjarna“ í
stjórnarliði.
stigur@frettabladid.is