Fréttablaðið - 15.10.2013, Blaðsíða 38

15. október 2013 ÞRIÐJUDAGUR| MENNING | 18
LEIKLIST ★★ ★★★
Sek eftir Hrafnhildi Hagalín
hjá Leikfélagi Akureyrar
LEIKSTJÓRI: INGIBJÖRG HULD HAR-
ALDSDÓTTIR. LEIKARAR: AÐALBJÖRG
ÁRNADÓTTIR, HANNES ÓLI ÁGÚSTSSON,
HILMIR JENSSON,
ÞRÁINN KARLSSON, EMBLA BJÖRK
JÓNSDÓTTIR OG SÆRÚN ELMA JAKOBS-
DÓTTIR. LEIKMYND OG BÚNINGAR:
STELLA ÖNNUDÓTTIR SIGURGEIRS-
DÓTTIR. LÝSING: JÓHANN BJARNI
PÁLMASON. TÓNLIST: ÞORVALDUR ÖRN
DAVÍÐSSON.
Loftið í sal Samkomuhússins á
Akureyri er mettað leikhúsreyk
þegar áhorfendur ganga til sætis,
en á sviði grillir í fáeinar kyrr-
stæðar mannverur í rökkrinu.
Brátt taka þær til máls og fara að
rifja upp sögu sína. Líkast til er þó
fullmikið sagt að þær rifji hana
upp; það sem þær bera á borð fyrir
okkur eru slitur eða brot sem smám
saman raðast upp í stærri mynd,
aldrei þó verulega skýra. Það birt-
ir heldur aldrei til neinna muna á
sviðinu, þokunni léttir aldrei, en í
baksýn sér í formlaust hrófatild-
ur, veggmynd sem er stundum lýst
fagurlega, og mun eiga að tákna
þau hrörlegu híbýli sem fólk þetta
hafðist við í á meðan það lifði hér
í táradalnum, nöturlegt hlutskipti
þess við fátæktarbasl og lánleysi.
Sagan er tekin úr heimildum;
hún gerðist norður á Sléttu, á fyrri
hluta nítjándu aldar, og snýst um
fjölskylduharmleik: hórdómsbrot,
nauðgun, réttarhöld, upplausn fjöl-
skyldu, Brimarhólmsdóm. Sjarmer-
andi en æði varasamur vinnumað-
ur kemur á bæinn, lítið heiðarbýli
svona eins og þau sem Jón Trausti
gerði ódauðleg í bókmenntunum.
Maðurinn er hreinasti graðnagli,
gæddur dýrslegu aðdráttarafli, og
vart að sökum að spyrja hvernig
fer: hann dregur húsmóðurina á
tálar, nauðgar síðan barnungri
dóttur hjónanna, þegar færi gefst.
Yfirvöld eru kölluð til, réttur sett-
ur og að lokum er fólkinu tvístrað,
lífi þess rústað. Þó kemst það aldrei
hvert frá öðru, burt úr sögunni,
heldur sveimar áfram í þokunni
sem nú er eins víst að sé af öðrum
heimi, þoka hugans eða jafnvel
astral planið sjálft. Kannski hefur
því hægt eitthvað við að rekja raun-
ir sínar í listrænum búningi Hrafn-
hildar Hagalín á sviði Leikfélags
Akureyrar.
Aðalgallinn við þetta verk Hrafn-
hildar er sá að það skortir mark-
vissa byggingu, eitthvert innra
burðarvirki sem heldur því saman
– og heldur okkur áhorfendunum
við efnið. Þó að tilvist persónanna
sé stefnulaus og myndin af harm-
leik þeirra máð og slitin, merkir
það ekki að höfundur geti leyft sér
að endurskapa það stefnuleysi ein-
faldlega á sviðinu. Öðru nær: kjósi
hann ekki að styðjast við „línu-
lega“ frásögn – sem mér skilst að
sumt leikhúsfólk hér á landi álíti
mjög gamaldags – verður hann að
finna aðra listræna leið, rétt eins
og leikskáld á borð við Samuel
Beckett eða Jon Fosse hafa gert á
sínum leikvöllum, sem manni varð
hér stundum hugsað til. Það dugir
ekki að leggja persónum til skáld-
legt orðfæri, ljóðrænt og á köfl-
um kjarnyrt gamalt sveitamál, og
láta þær síðan tala eða öllu heldur
kallast á, án nokkurrar tilbreyt-
ingar, út í tómið; meira þarf til að
fá okkur til að una heila klukku-
stund í félagsskap þeirra í leikhúsi.
Nokkrir dagar geta verið langur
tími í pólitík, er stundum sagt; á
sama hátt getur einn klukkutími
orðið óhemju langur í leikhúsinu.
Og þessi klukkutími var óneitan-
lega orðinn býsna langur, um það
er lauk.
Leikendur og leikstjóri eru ekki
öfundsverðir af því að eiga að blása
einhvers konar lífi í þennan ein-
kennilega texta, enda varð þeim
lítt ágengt við það. Textameðferð-
in varð hástemmd og eintóna, eink-
um hjá þeim Aðalbjörgu Árnadótt-
ur og Hannesi Óla Sigurðssyni sem
hvað mest mæðir á í hlutverkum
hjónanna; það var helst að Þráni
Karlssyni tækist af margreyndri
kunnáttu að ljá orðum sínum lif-
andi blæ. Hjá Aðalbjörgu gætti
greinilegrar raddþreytu strax í
upphafi, sem er út af fyrir sig skilj-
anlegt eftir að hafa þurft að nánast
hrópa þetta út í loftið vikum saman;
Hannes Óli átti hins vegar til að
höggva setningarnar mjög undar-
lega í sundur, svo að um kæk virt-
ist orðið að ræða hjá honum, heldur
óskemmtilegan. Við hvoru tveggja
hefði leikstjóri þurft að bregðast
með einhverjum hætti. Aðalbjörg
þyrfti þó trúlega að leita til radd-
þjálfa með sitt vandamál.
Með ásjálegri ljósahönnun í sam-
spili við myndræna litun og teikn-
ingu, baksvið og stöður leikfólks-
ins, tókst hér vissulega að seiða
fram fallegan dularblæ á sviðinu.
Mér kæmi þó mjög á óvart hafi ég
verið einn áhorfenda um að freist-
ast til að leggja saman loðin tvö,
þegar á leið, og reyna að einbeita
mér að því að hlusta á textann. Á
sviðinu var hvort eð er ekkert að
gerast sem maður þurfti að fylgj-
ast með; þetta hefði eins getað verið
útvarpsleikrit. Eða miðilsfundur –
með slitróttu sambandi.
Að lokum ein spurning: er ekki
svolítið skrýtið að vera með báru-
járn í baksviðsmyndinni? Bárujárn
kom hér ekki til sögunnar fyrr en á
ofanverðri nítjándu öld, löngu eftir
að þessi saga gerðist. En sjálfsagt
er smásmygli að vera að fara fram
á slíka nákvæmni við leikmynda-
teiknarann. Jón Viðar Jónsson
NIÐURSTAÐA: Doðalegur leikur um
ástir og örlög í íslenskum sveitabæ á
nítjándu öld sem nær aldrei að hrífa
eða vekja áhuga.
Drungi á astralplaninu SEK „Aðal-gallinn við þetta verk
Hrafnhildar
er sá að
það skortir
markvissa
byggingu,
eitthvert
innra burðar-
virki sem
heldur því
saman,“
segir Jón
Viðar.
Láttu hjartað ráða
„Himneskir lífrænir gosdrykkir úr fyrsta okks
hráefni og allir í fjölskyldunni nna eitthvað
við sitt hæ.“
MENNING