Fréttablaðið - 15.10.2014, Blaðsíða 14

15. október 2014 MIÐVIKUDAGUR| SKOÐUN | 14
Á undanförnum mánuð-
um hefur mikill árangur
náðst á vinnumarkaði sem
kemur bæði fyrirtækjum
og heimilum til góða. Á
tæpu ári hefur verðbólg-
an hjaðnað hratt og er nú
aðeins 1,8% á ársgrunni.
Undanfarna átta mán-
uði hefur hún verið undir
2,5% verðbólgumarkmiði
Seðlabankans sem er
lengsta samfellda tíma-
bil verðstöðugleika frá
árinu 2003. Þessi hraða hjöðnun
verðbólgu ber árangri síðustu
kjarasamninga glöggt vitni. Þar
lögðu aðilar vinnumarkaðar upp
með að hóflegar launahækkanir
myndu stuðla að lægri verðbólgu
og meiri kaupmáttaraukningu en
ella. Minna gæti orðið meira.
Þetta hefur gengið eftir. Kaup-
máttur launa í september er 4%
hærri en fyrir ári. Á árinu má
ætla að kaupmáttur launa vaxi
um 3,5% sem er einsdæmi á síð-
ustu fimmtán árum að undan-
skyldu ofþensluárinu 2007. Við
erum komin á ákjósanlegan stað
en ákvarðanir aðila vinnumark-
aðar og stjórnvalda á næstu
vikum og mánuðum munu ráða
því hvort árangurinn verði var-
anlegur. Það eru jákvæð merki til
staðar. Til dæmis gera stjórnend-
ur 400 stærstu fyrirtækja lands-
ins ráð fyrir því að verðlag fyrir-
tækja þeirra hækki aðeins um 1%
á næstu 6 mánuðum sem er vel
undir verðbólgumarkmiði Seðla-
bankans.
En varanlegur árangur í bar-
áttunni við verðbólguna verður
ekki tryggður ef hækkun launa-
kostnaðar heldur áfram að vera
tvöfalt til þrefalt meiri en í við-
skiptalöndunum og langt umfram
það sem aukin framleiðni og bætt
frammistaða skapar svig-
rúm fyrir.
Verðbólgunni má í
grófum dráttum skipta
í þrennt; í hækkun inn-
lendra vöru- og þjónustu-
liða, innfluttra vara og
húsnæðiskostnaðar. Inn-
lendu liðirnir vega 44% í
vísitölu neysluverðs, inn-
fluttu vörurnar 34% og
húsnæðisliðurinn 22%. Í
mælingu Hagstofunnar á
verðlagi í september var
tólf mánaða hækkun innlendu
liðanna 2,1%, innflutningsverð
lækkaði um 1,8% en húsnæðis-
liðurinn hækkaði um 6,7%. Með
öðrum orðum hefur styrking
gengis og lækkun innflutnings-
verðs fært verðbólguna undir
verðbólgumarkmiðið.
Ekki er hægt að búast við því
að gengi krónunnar styrkist frek-
ar og leggi lóð á þær vogarskálar
að halda verðlagi niðri og ekkert
lát er á verðhækkunum húsnæðis.
Það er því undir innlendri vöru og
þjónustu komið hvort verðbólg-
an helst undir markmiði, en það
eru einkum þeir liðir sem næmir
eru fyrir launabreytingum hér á
landi. Af þeim sökum er þess ekki
að vænta að verðbólgan verði
undir markmiði Seðlabankans
ef launabreytingar halda áfram
að vera eins miklar og raun ber
vitni.
Betri vinnubrögð
Enn ríkir of mikil óvissa um
verðbólgu á komandi misserum.
Ný peningastefna hefur ekki
verið mótuð, líkt og stefnt var að.
Launahækkanir á vinnumarkaði
eru meiri en ráð var fyrir gert
og samrýmast ekki verðstöðug-
leika til lengri tíma. Síðast en ekki
síst er ekki samstaða milli aðila
vinnumarkaðar og stjórnvalda um
efnahagsstefnuna.
Gamalkunnug hringekja gæti
brátt farið af stað og snúist með
ógnarhraða. Vaxandi viðskipta-
halli sem endar með gengisfalli,
vaxandi verðbólgu og lífskjara-
skerðingu í kjölfarið. Vonir um
áframhaldandi hagvaxtarskeið
á komandi árum geta brostið á
skömmum tíma, verði ekki gripið
í taumana.
Forsenda þess að gerðir verði
kjarasamningar á grundvelli
verðstöðugleika er að traust og
gott samstarf sé á milli stjórn-
valda og aðila vinnumarkaðar.
Þar má margt betur fara og að
óbreyttu stefnir í óefni á vinnu-
markaði í vetur ef ekkert verður
að gert. Sameiginleg sýn á megin-
línur efnahagsstefnunnar er nauð-
synleg forsenda slíks trausts. Það
verður að vera forgangsverkefni
stjórnvalda og aðila vinnumark-
aðar að stilla betur saman strengi.
Við verðum að taka höndum
saman og koma í veg fyrir hörð
átök á vinnumarkaði.
Það hlýtur að vera sameigin-
legt markmið okkar allra að við-
halda þeim góða árangri sem
náðst hefur á undanförnum miss-
erum. Áframhaldandi uppbygging
kaupmáttar á grundvelli verðstöð-
ugleika er besta leiðin til að bæta
lífskjör hér á landi. Þar verða
allir að axla ábyrgð.
Ávinningur fyrirtækja og heimila
Sérhver maður sem býr
á Íslandi eða dvelur hér
á ákveðnu tímabili vegna
vinnu sinnar eða náms
hefur rétt til þess að auð-
kenna sig. Og raunar er það
svo að um þessi réttindi er
fjallað í íslenskum stjórn-
sýslulögum, þar sem þau
eru nefnd kennitala.
Ef um ferðamenn er að
ræða, geta þeir vísað til
vegabréfs síns eða ökuskír-
teinis ef þeir þurfa að auðkenna sig
af einhverri ástæðu. Auðkenningin
snýst um mannréttindi, er grund-
vallaratriði og ómissandi í athöfn-
um daglegs lífs.
Utan kerfisins
En þetta eru ekki sjálfssögð rétt-
indi eins og fólk sem sækir um
alþjóðlega vernd hérlendis, eða
svokallaðir „hælisleitendur“, veit
svo vel. Auðvitað fær fólk á flótta
kennitölu. Það er utan kerfisins á
Íslandi. Þegar slík manneskja er
svo heppin að öðlast dvalarleyfi
hérlendis til bráðabirgða og vinnu
fær hún fyrst gefna út kennitölu,
sem samt er bara til bráðabirgða.
Reglugerð um útlendingalög kveð-
ur á að „Umsækjandi (um hæli)
skal afhenda með umsókninni
vegabréf eða önnur ferðaskilríki
sem hann hefur í fórum sínum“
(88 gr. 1. mgr.) en: „Umsækj-
andi um hæli […] skal eins fljótt
og verða má eftir komu til lands-
ins, fá í hendur skráningarskír-
teini hælisumsækjanda …“ (92 gr.
1. mgr.)
Það er hins vegar ekki alltaf
farið eftir hinu síðarnefnda. Stað-
reyndin er sú að fólk á flótta verður
að afhenda Útlendingastofnun skjöl
sem það hefur með sér, en fær ekk-
ert skírteini um hæli. Næstum eng-
inn sem dvelur í Fit hosteli hefur
skírteini sem auðkennir hann, þó
að viðkomandi hafi verið hérlendis
hálft ár eða jafnvel lengur.
Þetta getur skapað margvís-
leg vandræði, jafnt stór sem smá.
Það getur verið vesen að fara inn
á skemmtistað ef maður getur ekki
framvísað skírteini. Einnig er mér
minnisstætt þegar strákur frá Afr-
íku lenti í bílslysi og kalla þurfti á
sjúkrabíl. Þá kom í ljós að enginn
gat staðfest hver hann var eða hvar
hann bjó. Sem betur fer var slysið
ekki alvarlegt en það gæti gerst í
dag eða á morgun. Hver á að bera
ábyrgð á slíku tilfelli?
Auðkennisleysi fólks á flótta er
ekkert nýtt mál. Við áhugafólk um
flóttafólk höfum margsinnis bent
Útlendingastofnun á vandamálið og
krafist útbóta. Það tók ár þar til allir
fengu skírteini. Við vorum ánægð í
bili en núna, nokkrum árum seinna
hef ég tekið eftir að flest flóttafólk
sem ég þekki hefur ekki fengið skír-
teini aftur.
Hvað er svona erfitt við að það
gefa út auðkennisskírteini fyrir
fólk á flótta á Íslandi sem staðfest-
ir hvert það er (a.m.k. segist vera)?
Eða eru réttindi fólks á flótta svo
ómerkileg að það megi ekki einu
sinni auðkenna sig sem manneskju,
sem sjálfa sig. Ég óska þess að allir
umsækjendur um alþjóðlega vernd
fái auðkennisskíreini fljótt og vel
eins og reglugerðin kveður á um.
Auðkennisrétturinn
➜ Það verður að vera for-
gangsverkefni stjórnvalda
og aðila vinnumarkaðar að
stilla betur saman strengi.
Við verðum að taka höndum
saman og koma í veg fyrir
hörð átök á vinnumarkaði.
➜Auðkennisleysi
fólks á fl ótta er ekkert
nýtt mál. Við áhuga-
fólk um fl óttafólk
höfum margsinnis
bent Útlendinga-
stofnun á vandamálið
og krafi st úrbóta.
FJÁRMÁL
Þorsteinn
Víglundsson
framkvæmdastjóri
SA
HÆLISLEITENDUR
Toshiki Toma
prestur innfl ytjenda
Kolabrautin er á
fjórðu hæð Hörpu
Borðapantanir
+354 519 9700
info@kolabrautin.is
www.kolabrautin.is
antipasti
Parmaskinka á glóðuðu brauði
með geitaostasósu og klettakáli
secondi
Spaghetti með humar, chili og hvítlauk
dolci
Tíramísú
6.900 kr.
Þó að nú sé farið að kólna eru
kokkarnir okkar eru enn með glóð í hjarta
og bjóða upp á þriggja rétta seðil
til að fagna því.