Akureyri - 10.04.2014, Blaðsíða 21

10. apríl 2014 14. tölublað 4. árgangur 21
AÐSEND GREIN DAGUR FANNAR DAGSSON
Heilsugæsla á krossgötum
Heilbrigðisþjónusta er eitt mik-
ilvægasta viðfangsefni stjórnmál-
anna. Er stundum sagt að skipulag
málaflokksins beri stjórnvöldum á
hverjum tíma best vitni en víst er
að flestir vilja standa sig á því sviði
þótt áherslur kunni að vera ólíkar.
Heilbrigðiskerfið er að mestu á
forræði alþingis og ríkis-
stjórnar en á því eru undan-
tekningar. Allt frá árinu
1997 hefur Akureyrarbær
rekið Heilsugæslustöðina á
Akureyri (HAK), fyrst sem
reynslusveitarfélag en síð-
ustu ár samkvæmt þjónustu-
samningi.
Snertifletir heilbrigðis-
þjónustu og félagsþjónustu,
sem er á forræði sveitarfélaga, eru
margir og því hefur margt unnist
við að hafa skipulag og framkvæmd
þessara málaflokka á sömu hendi.
Nefna má samstarf heimaþjónustu
og heimahjúkrunar, sérstakan sam-
ráðsvettvang heilsugæslu og fjöl-
skyldudeildar og innleiðingu PMT
(Parent Management Training) sem
er ætlað að fyrirbyggja alvarlega
hegðunarerfiðleika barna.
Skipulagsbreytingum er oft fyrst
og fremst ætlað að spara peninga
og vissulega var það mark-
miðið að baki yfirfærslunni
á rekstri HAK. Það var hins
vegar ekki eina markmið-
ið því ætlunin var líka að
bæta þjónustuna við bæj-
arbúa. Hvort tveggja hefur
gengið eftir og eru þeir sem
til þekkja sammála um að
reynslan af þessu fyrir-
komulagi sé almennt góð,
þótt gera megi enn betur.
Í ljósi hinnar góðu reynslu er
sérkennilegt að þurfa að upplýsa
að nú eru blikur á lofti. Í sex ár hef-
ur ríkisvaldið hagað fjárframlögum
til starfsemi HAK þannig að halli
hefur verið á rekstrinum upp á 25-
30 milljónir króna ár hvert, samtals
um 160 milljónir króna. Þann halla
hafa Akureyringar borið. Er þar
ekki öll sagan sögð því útreikningar
bæjarins sýna að heilsugæsla á Ak-
ureyri situr ekki við sama borð og
heilsugæsla á höfuðborgarsvæðinu.
Til að svo megi verða þarf ríkið að
hækka framlagið um 85 milljónir
króna á ári.
Þess ber að geta að helstu kostn-
aðarliðir HAK eru laun starfsmanna,
húsaleiga til ríkisins og aðkeyptar
rannsóknir hjá Sjúkrahúsinu á Ak-
ureyri.
Þáverandi ríkisstjórn fór á árinu
2013 af stað með jafnlaunaátak sem
náði ekki til HAK. Af þeim sökum
situr margt starfsfólk HAK ekki
við sama borð og kollegar þeirra
um landið allt. Nauðsynlegt er að
rétta þann launamun af og fjölga
um leið heimilislæknum því fimm til
sex þúsund Akureyringar hafa ekki
fastan heimilislækni.
Undanfarið hafa átt sér stað
þreifingar milli Akureyrarbæjar og
velferðarráðuneytisins um lausn
vandans og framtíð rekstursins.
Ráðuneytið hefur samþykkt að
hækka framlögin um sem nemur
hallanum en, eins og áður sagði, er
það ekki nóg. Tilboðið er því ekki
ásættanlegt.
Ég tel ótvírætt að þetta verkefni,
sem hófst sem tilraun fyrir tæpum
tveimur áratugum, hafi fyrir löngu
sannað ágæti sitt. Auk áðurnefndra
kosta vegna þjónustuþáttanna hef-
ur orðið til þekking og reynsla sem
önnur sveitarfélög horfa til. Sorglegt
væri að sjá þetta fara til spillis.
Um langt árabil hefur verið
uppi pólitísk krafa um sparnað í
heilbrigðiskerfinu. Ég hef þá trú að
mest hagræðing náist með því að efla
heilsugæsluna. Öflug heilsugæsla
skilar sér margfalt til samfélagsins,
t.d. í formi færri og styttri innlagna
á sjúkrahús og minni þörf fyrir sér-
fræðiþjónustu.
Framtíð heilsugæslunnar á Akur-
eyri kann að ráðast á næstunni. Fé-
lagsmálaráð Akureyrar er eindregið
þeirrar skoðunar að bærinn eigi að
sinna rekstrinum áfram enda sýnir
reynslan að það er bæjarbúum í hag.
Það er einlæg trú mín að heilbrigðis-
ráðherra sé sama sinnis en verkefn-
inu var ýtt úr vör í bæjarstjóratíð
hans á Akureyri.
Ég skora á ráðherra, ríkisstjórn
og alþingismenn að taka höndum
saman og tryggja að það góða starf
sem unnið hefur verið á Heilsugæsl-
unni á Akureyri geti haldið áfram,
eflst og dafnað.
Höfundur er formaður
Félagsmálaráðs Akureyrar
AÐSEND GREIN LILJA RAFNEY MAGNÚSDÓTTIR
Frumvarp um lögbindingu lágmarkslauna
Ég er fyrsti flutningsmaður frum-
varps um lögbindingu lágmarks-
launa sem lagt var fram á Alþingi á
dögunum. Steingrímur J. Sigfússon
alþingismaður VG og Birgitta Jóns-
dóttir alþingismaður Pírata eru með-
flutningsmenn þingmálsins.
Verði frumvarpið að lög-
um mun upphæð lægstu
launa verða bundin í lög-
um og fylgir þróun neyslu-
og framfærslukostnaðar í
landinu með tengingu við
neysluviðmið velferðarráðu-
neytisins, en þau byggjast
á mælingum á neyslu Ís-
lendinga og ráðstöfun fjár
til helstu útgjaldaflokka einstaklinga
og heimila. Sá eiginleiki neysluvið-
miðs, að sýna raunveruleg útgjöld
vegna framfærslu, er vel til þess fall-
inn að mæla breytingar á framfær-
slukostnaði í landinu. Tengsl milli
neysluviðmiðs og lægstu launa ættu
því að tryggja að lágmarkslaunin
fylgi verðlagsþróun.
Vinnumálastofnun er ætlað að
hafa eftirlit með því að lögunum
sé framfylgt og fær í þeim tilgangi
aðgang að launaútreikningum at-
vinnurekenda.
Margt hefur verkalýðshreyfingin
vel gert en umbóta er þó þörf
Enda þótt verkalýðshreyfingin
hafi gert margt vel á undanförnum
árum verður ekki fram hjá því litið
að lægstu laun sem heimilt er að
greiða hér á landi eru allt
of lág og í raun alls ekki
sæmandi í okkar þjóðfélagi
sem telst vel efnum búið á
heimsvísu. Frumvarp okk-
ar þremenninganna miðar
vissulega að því að hækka
lægstu launin og tryggja
þau en því er alls ekki stefnt
gegn hlutverki verkalýðsfé-
laga sem munu hér eftir sem
hingað til gegna meginhlutverki í
baráttunni fyrir bættum haga al-
mennings og vera helsti málsvari
launafólks í samskiptum þess við
atvinnurekendur.
Frumvarpi um lögbindingu lág-
markslauna er ekki ætlað að fara
fram með yfirboð, heldur taka mið af
raunsæjum grunni og ráðstöfunun-
um er ætlað að falla að því félagslega
stuðningskerfi sem hér er í landi svo
sem vaxtabótum, húsaleigubótum,
barnabótum og þrepaskiptu skatt-
kerfi.
Viðhorf til hækkunar lægstu
launa og launajöfnuðar
Ósjaldan heyrast háværar raddir
gegn hækkunum lægstu launa frá
atvinnulífinu einnig frá ríkinu og nú
síðast frá Seðlabanka Íslands þegar
launafólk á almenna vinnumark-
aðnum gerði kröfu til sérstakrar
hækkunar á lægstu laun. Láglauna-
fólki virðist öllum öðrum fremur
ætlað að bera ábyrgð á verðbólgu/
þenslu og annari efnahagslegri
óáran of því heyrist einatt hljóð úr
horni ef krafist er hærri launa þeim
til handa.
Samanburður launa innan laun-
þegahreyfingarinnar hefur verið
ákveðinn dragbítur á verulega
hækkun lægstu launa. Nauðsynlegt
er að horfast í augu við það.
Þrátt fyrir það að hlutfall Ís-
lendinga undir lágtekjumörkum sé
verulega lægra en innan ESB þá er
enn mikið verk að vinna hjá aðilum
vinnumarkaðarins við að ná launum
upp miðað við raunframfærslu fólks,
þar sem allir þættir eru teknir inn í
myndina þó án neinna lúxusviðmiða.
Vinnumarkaðurinn glímir enn
við mikinn kynbundinn launamun
og benda má á bág kjör t.d. erlends
verkafólks, umönnunarstétta og al-
menns verkafólks í landinu. Verka-
konur voru t.d. með lægstu laun
fullvinnandi launamanna hér á landi
árið 2012. Lögbundin lágmarkslaun
gætu stuðlað að breytingum á þessu.
Lágmarkslaun gegn félagslegum
undirboðum
Þeim fullyrðingum hefur verið
haldið á lofti að lögbinding lág-
markslauna veiktu verkalýðshreyf-
inguna og að þeirra væri ekki þörf
þar sem sterk verkalýðshreyfing
starfar. Ég tel þessa staðhæfingu
vera barns síns tíma og veruleikinn
er sá að í 21 ríki af 28 ríkjum ESB
eru lögbundin lágmarkslaun og í
Þýskalandi sem er fjölmennasta ríki
ESB er stefnt að lögbindingu lág-
markslauna 1. janúar 2015. Vinstri
menn settu þá kröfu fram og börð-
ust fyrir henni. Helsta ástæða þess
að lögbinding lágmarkslauna þykir
nauðsynleg eru svonefnd félagsleg
undirboð sem fylgja flutningum
vinnandi fólks milli ólíkra hagsvæða.
Fólk sem býr við lág laun í heima-
landi sínu er líklegt til að sætta sig
við rýrari kjör en almennt eru í boði
á efnaðri svæðum og verður þetta til
þess að lækka lægstu launin. Ýmsar
vísbendingar eru um að hér á landi
sé einmitt sótt hart að lægri enda
launaskalans.
Í Kanada og í Bandaríkjunum
eru lögbundin lágmarkslaun og enn
fremur í fjölda annara ríkja sem telj-
ast hafa þróað efnahagskerfi og hefur
útbreiðslan aukist frá síðustu alda-
mótum og ein skýringin á því er talin
vera vaxandi undirboð á vinnumark-
aði í kjölfar aukins flæðis vinnuafls
á milli ríkja.
Þróun undanfarinna ára og ára-
tuga sýnir að þörfin fyrir lögbindingu
lágmarkslauna er vissulega til staðar
í nútímasamfélagi. Lögbindingunni
er ekki ætlað að veikja kjarabarátt-
una heldur þvert á móti að bregðast
við aðkallandi vandamáli og verða
hvatning til þess að ná fram betri
árangri til handa launafólki.
Samfélagið ber ábyrgð á því fólki
sem býr við lökust kjörin og því er
það líka á ábyrgð löggjafans ekki
síður en aðila vinnumarkaðarins að
fólki séu tryggð mannsæmandi kjör.
Höfundur er alþingismaður VG í
Norðvesturkjördæmi.
DAGUR FANNAR
DAGSSON
LILJA RAFNEY
MAGNÚSDÓTTIR
HEILSUGÆSLA Á AKUREYRI situr ekki við
sama borð og heilsugæsla á höfuðborgar-
svæðinu að sögn formanns Félagsmála-
ráðs Akureyrar