Fréttablaðið - 30.03.2015, Page 15

MÁNUDAGUR 30. mars 2015 | SKOÐUN | 15
Í DAG
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
FRÍSKLEGT ÚTLIT.
BMW 2 lína
Active Tourer
www.bmw.is
Hrein
akstursgleði
BMW 2 ACTIVE TOURER ER RÚMGÓÐUR OG NÝSTÁRLEGUR
FJÖLSKYLDUBÍLL MEÐ FRAMHJÓLADRIFI.
BL ehf
Sævarhöfða 2 / 110 Reykjavík
525 8000 / www.bl.is
BMW 2 Active Tourer 218d,
Less emissions. More driving pleasure.
Fyrst hugsar maður: Af hverju
endar íslensk mannréttindabar-
átta alltaf í einhverju þvargi um að
fá að nota nafn sem enginn bann-
ar þér að nota? Fyrst Þorgeir með
þetta óskiljanlega eina s í föður-
nafninu; og núna Jón Gnarr búinn
að fá viðurkennt með ærinni fyrir-
höfn fyrir bandarískum dómstóli
að hann heiti Jón Gnarr en ekki
eitthvað sem enginn kallar hann
nema Hagstofan og forstöðumaður
eineltissviðs Sjálfstæðisflokksins.
Málið er samt ekki alveg einfalt.
Það eru þau aldrei. Það er smá-
vægilegt og þess vegna mikilvægt.
Spurðu ekki Hagstofuna hvað
hún geti gert fyrir þig …
Kannski spurningin ætti heldur
að vera: Af hverju þarf að vera að
standa í þvargi um það hvað maður
vill heita gagnvart Keisaranum,
guði og samfélaginu. Af hverju á
nefnd valinkunnra einstaklinga
að fjalla um það hvað þú heitir á
bréfum Hagstofunnar til þín, og
samþykkja hugmyndir þínar eða
synja þeim? Fólk gefur sér ýmis
nöfn, stundum á svokölluð hliðar-
sjálf og stundum á þá persónu sem
það telur sig einkum vera og vill
sýna umheiminum. Fólk gefur
sér listamannsnöfn án þess að
mannanafnanefnd sjái ástæðu til
að hafa afskipti af því: „Nefndin
hefur fjallað um umsókn þína að
fá að heita MC Gauti en getur því
miður ekki fallist á hana vegna
þess að stafirnir MC samræmast
ekki íslensku beygingarkerfi …“
Hver er í rauninni munurinn?
Ætti ekki heldur að hafa áhyggjur
af opinberum nöfnum fólks – þeim
sem samfélagið þekkir og notar –
en kennitölunöfnum? Af hverju
þurfa nöfn á umslögum frá Hag-
stofunni fremur að samræmast
íslensku beygingarkerfi en nöfn
sem öllum erum töm? Tungumáli
verður ekki stjórnað með lögum
og lagabókstaf. Tungumál er lífið
sjálft, óstýrilátt og streymandi í
ótal farvegum.
Og þegar landið er fullt af fólki
sem kemur með annars konar
nafnavenjur úr fyrri samfélögum
hljóta lög sem takmarka rétt fólks
til ákvarðana um nöfn sín og sinna
að falla um sjálf sig. Nema við vilj-
um aftur neyða það fólk sem hing-
að flyst til að kalla sig Kára og Jar-
þrúði.
Eða snýst þetta að einhverju
leyti um þarfir Hagstofunnar?
Við munum þá tíð þegar Hagstof-
an bannaði of löng nöfn, vegna
þess að það hentaði ekki þáver-
andi tölvukosti stofunnar, eins og
þjóðin þyrfti að laga sig að tölv-
unum en ekki öfugt. Sá hugsunar-
háttur minnir dálítið á umræður
á facebook-vegg Hallgríms Helga-
sonar um daginn þegar hann sýndi
einn af þessum ólystilegu íslensku
ostum sem eru svo linir að þeir
fara í klessu við minnstu snert-
ingu ostaskera; þá urðu ýmsir til
að segja að hann hafi ekki verið
með rétta ostaskerann. Þanka-
gangurinn er með öðrum orðum
sá að manni beri að laga sig að
hroðanum fremur en að mótmæla
honum og krefjast mannsæmandi
varnings.
En það á maður að gera. Maður
á kröfu á því að fá að borða ætan
ost á viðunandi verði. Og maður
á kröfu á því að mega skilgreina
sjálfan sig eins og maður kýs og
koma fram fyrir annað fólk eins
og maður hefur skilgreint sig, svo
fremi sem almennt samkomulag
ríki um að manni sé sjálfrátt.
Vald yfir eigin mannhelgi
Þessi þrá eftir valdi yfir eigin
mannhelgi – eigin áru – eigin
merkingu fyrir öðru fólki – braust
fram í síðustu viku með dæmi-
gerðu alíslensku „æði“ sem geta
verið svo skemmtileg, þegar þús-
undir kvenna beruðu brjóst sín á
eigin forsendum og með frelsið að
gunnfána: frelsi undan markaðs-
væðingu mannslíkamans, frelsi
undan glápmerkingu karlveldisins.
Sú hugmynd að maður eigi sjálf-
ur að ráða yfir sér – og þar með
því hvaða nafni maður nefnist
gagnvart sjálfum sér, öðru fólki
og samfélaginu í heild – þetta er
grundvallarhugmynd. Vissulega
getur nafnið manns verið sam-
vinnuverkefni – stundum heilt
þorp sem tekur þátt í því – og ekki
alltaf jafn indæl nöfnin sem fólk
situr uppi með í viðurnefnalandinu
Íslandi. Ekki hefur löggjafinn séð
ástæðu til að láta slíkt til sín taka,
enda vandséð hvernig því verði við
komið.
Aðrar hefðir hafa verið líf-
seigar hér á landi – til dæmis að
kenna sig við staði og bæi: Bólu-
Hjálmar … Sigríður Einars frá
Munaðarnesi … Davíð frá Fagra-
skógi. Allt hefur þetta lifað ein-
hvern veginn í þessum hálfgerða
hrærigraut sem mannleg tilvera
getur orðið þegar hún verður
sem indælust og býr við hæfilegt
afskiptaleysi af hálfu hins opin-
bera. Þar með er ekki sagt að
samfélagsleg ábyrgð skipti engu
máli; eða að samfélagið beri ekki
ábyrgð á velfarnaði einstakra
þegna. Samfélagið þarf hins
vegar ekki að hafa vit fyrir ein-
staklingunum nema í undantekn-
ingartilvikum.
Eftir stendur þá einkum tvennt:
að löggjafinn hafi, af menningar-
legum og sögulegum ástæðum,
tekið að sér að vernda ævafornt
mannanafnakerfi Íslendinga, að
kenna sig við föður eða móður; og
þetta viðkvæma kerfi sé í hættu
og geti horfið með öllu á nokkrum
mannsöldrum. Og svo hitt: Að það
geti verið börnum erfitt að alast
upp með nöfnum þar sem þörf for-
eldranna til að tjá sig gengur út í
öfgar, og þau þurfi að vernda. Hið
síðarnefnda er fyrst og fremst
barnaverndarmál og ætti eigin-
lega að vera hluti af ungbarna-
eftirlitinu þegar gætt er að því að
sómasamlega sé búið að barninu,
að það fái ekki of skrípaleg nöfn;
það er í rauninni ekki málfræðileg
spurning heldur siðferðileg.
Hitt atriðið er erfiðara. En sé
svo komið að eina vernd tungu-
máls og menningararfs séu laga-
þvingunarúrræði – þá er sú menn-
ing feig. Sjálfur er ég ekki viss um
að sá góði siður að kenna sig við
foreldra muni hverfa sjálfkrafa,
jafnvel þótt Jón fái að heita Gnarr.
Hvað felst í nafni?
Og þegar landið er
fullt af fólki sem
kemur með annars konar
nafnavenjur úr fyrri sam-
félögum hljóta lög sem
takmarka rétt fólks til
ákvarðana um nöfn sín
og sinna að falla um sjálf
sig. Nema við viljum aftur
neyða það fólk sem hingað
flyst til að kalla sig Kára og
Jarþrúði.
AF NETINU
Alveg kýrskýrt
Þótt menn hafi á ein-
hverjum tímapunkti
keypt kvóta til nýt-
ingar var seljandinn
ekki aðili sem hafði
rétt eða umboð til að
selja hann til frambúðar.
Auðvitað hljóta kaupendurnir
að hafa gert sér grein fyrir því. Það
stendur í lögum um fiskveiðar að
nytjastofnar á Íslandsmiðum séu
sameign þjóðarinnar.
Þetta er alveg kýrskýrt og það
eru engar líkur á að þessu verði
breytt. Mikill meirihluti þjóðar-
innar er þessarar skoðunar– stjórn-
málamenn sem reyna að einka-
væða fiskistofnana til frambúðar
munu ekki hafa erindi sem erfiði.
Í kosningu um tillögur stjórnlaga-
ráðs greiddu 74 prósent atkvæði
með því að náttúruauðlindir sem
eru ekki í einkaeigu verði lýstar
þjóðareign. Skoðanakannanir hafa
sýnt svipaðar niðurstöður.
Egill Helgason á eyjan.is
Einn maður í
feðraveldinu
Það hefur ekki frá því
að ég man eftir mér
verið amast við því að
konur stunduðu sólböð
berbrjósta ef þær vilja
í sundlaugum á Íslandi.
Það er ekki bannað og þykir ekki
ósiðlegt að gefa börnum brjóst á
almannafæri á Íslandi. Ég man eftir
einni frétt um það að konu hafi verið
bannað að gefa brjóst á veitingastað
hér á landi. Einn stjörnugalinn
veitingamaður. Það var nú allt
„feðraveldið“, hið íslenska Kabúl, sem
nýfemínistar leita að með logandi
ljósi. Það er ekkert stigma í kringum
ber brjóst kvenna á Íslandi.
Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir á
kvennabladid.is
2
9
-0
3
-2
0
1
5
2
2
:2
7
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
4
5
0
-3
A
A
0
1
4
5
0
-3
9
6
4
1
4
5
0
-3
8
2
8
1
4
5
0
-3
6
E
C
2
8
0
X
4
0
0
1
B

F
B
0
6
4
s
C
M
Y
K