Skessuhorn - 25.07.2007, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚLÍ
Hjón in á Glit stöð um, Sig ur jón Valdi mars son og Auð ur Ei ríks dótt ir.
Í á gúst byrj un ætla forn leifa fræð­
ing ar frá Forn leifa stofn un Ís lands
ses. að fara til rann sókna í Öxn ey
í mynni Hvamms fjarð ar. Guð rún
Alda Gísla dótt ir, Garð ar Guð­
munds son, Osc ar Aldred, Uggi
Æv ars son og Ad olf Frið riks son
munu dvelja um viku tíma í eyj unni,
skrá forn leif ar og grafa könn un ar­
skurði í því augna miði að rann saka
eyja menn ingu þá sem þrif ist hef ur
um ald ir við Breiða fjörð. Þetta er
fyrsta skref ið í rann sókn um á svæð­
inu því á hugi er fyr ir því að gera
ít ar legri rann sókn sem stæði yfir
næst kom andi ár. Ferða mála fé lag
Dala­ og Reyk hóla hrepps styrkti
Forn leifa stofn un til að svæð is skrá
Dala byggð síð ast lið inn vet ur og
mun að al skrán ing Dala byggð ar,
eða vett vangs vinna hefj ast í Öxn ey
núna í á gúst og halda á fram næstu
sum ur.
Öxn ey er önn ur stærsta eyj­
an und an Skóg ar strönd og henni
fylgja ná lægt hund rað eyj ar, hólm­
ar og sker. Svo skammt er á milli
Öxn eyj ar og Brokeyj ar í mynni
Hvamms fjarð ar, að þar má kalla á
milli. Í sum ar er fyr ir hug að að grafa
könn un ar skurði í tóft ir Ei ríks staða
en þar á Ei rík ur rauði að hafa búið
áður en hann fór til Græn lands.
Þá á einnig að skrá forn leif ar í eyj­
unni og skoða ak ur minj ar, minj­
ar um korn rækt í Öxn ey sjálfri og
í svo nefnd um Bygg hólma sem er
skammt norð an Öxn eyj ar.
Nýj ar að ferð ir
Forn leif ar og mann vist ar leif ar
hafa ekki ver ið rann sak að ar kerf­
is bund ið í Hvamms fjarð ar eyj um.
Vest ari eyj ar, s.s. Flat ey og Bjarn­
eyj ar, hafa ver ið rann sak að ar af
forn leifa fræð ing um og einnig
skoð aði forn fræð ing ur inn Sig urð ur
Vig fús son mann vist ar merki í Svefn­
eyj um og Her gils ey fyr ir alda mót in
1900. Heild stæð og kerf is bund in
þekk ing er lýt ur að því hvern ig sér­
stæð nátt úra eyj anna flétt ast sam an
við menn ingu þá sem virð ist hafa
blómstr að í Hvamms fjarð ar eyj um í
aldarað ir er því ekki til stað ar.
Mark mið og að ferð ir rann­
sókn anna í Öxn ey eru fjöl þætt og
er stefnt að því að upp skera yf ir­
grips mikla þekk ingu á lands­ og
sjáv ar hátt um í Hvamms firði.
Venju bundn um forn leifa fræði­
leg um að ferð um við upp gröft og
forn leifa skrán ingu verð ur beitt að
við bætt um ný stár legri að ferð um.
Reynt verð ur að skilja byggð ar­
sögu út frá öðr um þátt um, t.d. með
því að taka við töl við stað kunn ugt
fólk um upp lif un þess og reynslu af
nátt úr unni, bæði úr eyj un um og í
landi. Með því má grennsl ast fyr ir
um sjálfs mynd eyja búa og ekki síð­
ur í mynd þeirra í aug um ann arra,
fólks í landi. Þannig er mögu leiki á
að spegla þá stað bundnu þekk ingu
og við horf sem koma út úr við töl­
un um og varpa þannig ljósi á fyrri
tíma.
Not ast við búkoll ur
Venju leg forn leifa skrán ing fel­
ur í sér svo nefnda svæð is skrán ingu
forn leifa og að al skrán ingu. Í svæð­
is skrán ingu er leit að í öll um hugs­
an leg um rit heim ild um, hvort held­
ur sem er í jarða bók um, búkoll um,
ör nefna skrám eða æviminn ing um
svo eitt hvað sé nefnt, eft ir gögn um
sem varpa ljósi á upp haf og gerð
við kom andi byggð ar lags. Hvái ein­
hver yfir búkoll un um þá er það
heiti sem forn leifa fræð ing ar nota
yfir byggða sögu. Við að al skrán­
ingu fara forn leifa fræð ing ar á vett­
vang og skrá forn minj ar; mæla upp
tóft ir, stað setja í lands hnita kerfi,
teikna upp, taka ljós mynd ir og
rita um hverf is lýs ingu. Við frá gang
skrán ing ar skýrslu er rit að ur byggð­
ar sögu kafli og forn leif ar flokk að ar
eft ir hlut verki og gildi. Með því
fæst hug mynd um lifn að ar hætti
fólks á til teknu svæði í for tíð inni og
er fróð legt að bera þær nið ur stöð­
ur sam an við forn leifa fræði leg ar
skrán ing ar nið ur stöð ur ann ars stað­
ar af land inu. Stuðst er við því líka
forn leifa skrán ing í stjórn sýslu al­
mennt á Ís landi, ekki síst við skipu­
lags vinnu sveit ar fé laga.
Eyj ur hentug ir
rann sók ar stað ir
Ekk ert er því að van bún aði til
að hefja að al skrán ingu á vett vangi
og, eins og fyrr seg ir, beita fyr ir sig
ýms um að ferð um til að auka við
þekk ing una. Sök um þess hve eyj ur
eru vel af mark að ar, og til þess að
gera litl ar, er hægt að beita að ferð­
um sem yf ir leitt er erfitt að koma
við. Hægt er að leggja út hnita kerfi
og ganga kerf is bund ið eft ir því og
reyna þannig að finna mann vist ar­
merki og þætti í lands lag inu sem
hvergi er get ið í rit heim ild um.
Einnig er hægt að bora með reglu­
legu milli bili í svörð inn með þar
til gerð um jarð vegs bor til að finna
mann vist ar lög og vís bend ing ar um
jarð vegs þykkt og gjósku lög. Eins
er við ráð an legt verk að kort leggja
eyj arn ar land fræði lega með gervi­
tungla stað setn ing ar tækni og setja
þau gögn inn í tölvu for rit og út búa
með þeim hætti kort af rann sókn­
ar svæð inu sem fell ur beint inn í
lands hnita kerf ið. Kvik mynda töku­
vél verða not uð til að fanga lands­
hætti, rann sókn ar ferl ið sjálft og
inn legg stað kunn ugs fólks ef svo
ber und ir. Einnig er á hugi á, þeg ar
fram líða stund ir, að setja upp sýn­
ingu í hér aði með kynn ing ar efni
um rann sókn ina.
Forn leifa sjóð ur og Baug ur styrkja
rann sókn ina auk Ferða mála fé lag
Dala­ og Reyk hóla hrepps.
kóp
Við lif um á tækniöld þar sem
hlut irn ir þurfa helst að ger ast hratt
og snurðu laust. Fyr ir helg ina var
sett ur upp fyrsti staf ræni fram köll­
un ar sjálf sali ljós mynda á Vest ur­
landi í versl un inni Mód el á Akra­
nesi. Versl un in hef ur um ára bil ver­
ið um boðs að ili Fram köll un ar þjón­
ustu Vest ur lands í Borg ar nesi og
verð ur það á fram þrátt fyr ir þessa
nýj ung. Í þess um nýja mynda sjálf­
sala get ur fólk hins veg ar feng ið
hrað þjón ustu og af greitt sig sjálft
á nokkrum mín út um. Við skipta­
vin ur inn kem ur með minniskort ið
úr mynda vél inni sinni, geisla disk
eða minnis lykla á stað inn og get ur
prent að þær út á há gæða papp ír í
stærð inni 10*15 cm. Einnig er hægt
að taka í vél ina mynd ir úr far sím­
um sem marg ir hverj ir geta tek ið
ljós mynd ir í býsna góðri upp lausn.
„ Þetta er hrein við bót ar þjón usta hér
á Akra nesi sem við skipta vin ir okk ar
munu von andi taka feg ins hendi.
Sam bæri leg ar staf ræn ar fram köll­
un ar vél ar þekkj ast víða er lend is en
nú er dreif ing þeirra að fara af stað
hér á landi,“ sagði Guðni Tryggva­
son kaup mað ur í Mód el í sam tali
við Skessu horn.
mm
Forn leifa rann sókn ir í Öxn ey
Uggi Æv ars son, Guð rún Alda Gísla dótt ir
og Garð ar Gísla son, forn leifa fræð ing ar.
Öxn ey í mynni Hvamms fjarð ar.
Fram köll un ar sjálf­
sali kom inn í Mód el
Guðni og Sig rún dótt ir hans að æfa sig á nýju vél ina.
Sig ur jón á Glit stöð um sjö tug ur
Fjöl marg ir lögðu leið
sína í Mun að ar nes síð­
ast lið inn sunnu dag til
að sam gleðj ast með Sig­
ur jóni Valdi mars syni
bónda á Glit stöð um
sem í til efni af sjö tugs
af mæli sínu bauð vin um
og vanda mönn um til
kaffi sam sæt is. Var glatt
á hjalla og ekki skemmdi
fyr ir stemn ing unni að
veðr ið var ein stak lega
gott. Sig ur jón, sem er
Rang æ ing ur, al inn upp á
Hreiðri í Holt um, hef ur
haft fasta bú setu í Borg­
ar firð in um síð an árið
1966. Það ár rugl uðu þau sam an
reit um sín um, Auð ur Ei ríks dótt ir
og Sig ur jón er þau hófu bú skap á
föð ur leifð henn ar að Glit stöð um.
Þar hafa þau átt heima síð an, en
dótt ir þeirra Guð rún og sam býl is­
mað ur henn ar Eið ur Óla son hafa
nú tek ið við bú rekstr in um.
Árin sín í Borg ar firði hef ur Sig­
ur jón, á milli anna við bú skap inn,
nýtt til að sinna ýms um fé lags mál­
um og þeim trún að ar störf um sem
sveit ung arn ir hafa kos ið hann til.
Hann varð hrepps stjóri Norð ur­
ár dals hrepps árið 1977 og gegndi
því starfi fram að sam ein ingu árið
1994. Upp úr því var starf hrepps­
stjóra lagt nið ur í þeim sveit ar fé lög­
um þar sem sýslu mað ur sat. Í stjórn
veiði fé lags Norð ur ár var hann kos­
inn árið 1989 og hef ur gegnt for­
mennsku þar síð an. Sagði hann í
sam tali við Skessu horn að það hefði
ekki ver ið gott að koma nýr inn í
stjórn og taka strax við for mennsku,
það væri hlut verk sem hann óskaði
fáum. Betra væri að fá að kynn ast
mál efn um fé lags bet ur áður en tek­
ið væri við for mennsku þess. Hann
er þriðji for mað ur fé lags ins sem
rek ur sögu sína eig in lega aft ur til
árs ins 1924 er nokkr ir land eig end­
ur við Norð urá komu sam an til að
at huga hvern ig mætti vinna að því
að lax kæm ist upp foss inn Glanna
í Norð ur ár dal. Sig ur jón hef ur víða
kom ið við þar sem lax veiði mál bera
á góma. Auk þess að vera for mað­
ur Vf. Norð ur ár er hann gjald keri
í stjórn Lands sam bands Veiði fé­
laga, hef ur set ið í stjórn Veiði fé lags
Borg ar fjarð ar og oft ver ið í samn­
inga nefnd um þar sem samið hef ur
ver ið um mál er við koma veiði rétt­
ar eig end um í Borg ar firði. Þá má
geta þess að Sig ur jón
er lista skrif ari og hef ur
um langa hríð hald ið
dag bók, safn að sam an
og hald ið utan um ýmsa
at burði er gerst hafa í
hans um hverfi.
Ekki hef ur far ið hátt
um af skipti Sig ur jóns af
póli tík, enda seg ir hann
að ekki sé hægt að vera
alls stað ar. Á bernsku­
heim il inu voru for eld­
arn ir póli tísk ir. Fað ir­
inn fylgdi Sjálfs stæð is­
flokkn um en móð ir in
var sós í alisti. Sig ur jón
seg ist hafa les ið mörg
rit er móð ir hann hafi keypt um
þá stefnu en aldrei get að gert hana
að lífs skoð un sinni. Auð vit að hafi
hann ekki ver ið sam mála for eldr um
sín um á þess um ung dóms ár um og
því gerst þjóð varn ar mað ur en þó
kos ið Ingólf á Hellu og þar með
fylgt skoð un um föð ur síns, án þess
endi lega að láta það uppi. Síð ar á
æv inni gerð ist hann Fram sókn ar­
mað ur og hef ur hald ið tryggð við
þann flokk síð an. Tel ur að hann
hafi ekki ver ið svo stönd ug ur á hinu
póli tíska svelli að hann ætti neitt að
ráði við póli tík, þeim gen um hefði
hann bara kom ið til af kom enda
sinna. Í því sam hengi má geta að
Valdi mar, son ur Sig ur jóns, skip aði
þriðja sæti á lista fram sókn ar manna
í Norð vest ur kjör dæmi fyr ir síð ustu
al þing is kosn ing ar.
bgk