Skessuhorn - 12.08.2009, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST
Haf steinn Guð munds son er
oft nefnd ur Flat eyj ar jarl. Hann
hef ur búið í Flat ey, á samt konu
sinni Ó línu Jóns dótt ur, sam fellt
frá ár inu 1965. Þar hef ur hann
stund að bú skap og sjó sókn auk
þess sem hann var odd viti Flat-
eyj ar hrepps í ára tugi. Nú er Haf-
steinn 74 ára gam all, er með 60
kind ur og sér um að taka á móti
flóa bátn um Baldri aðra hverja
viku. Fisk veið ar eru ein göngu
stund að ar til að eiga í soð ið en
grá sleppu veið ar eru ár viss ar.
Ó lína rek ur heimagist ingu fyr ir
ferða menn í húsi þeirra í tveim-
ur góð um her bergj um á samt
litlu koti á sjáv ar bakk an um. Það
er vin sælt að gista hjá þeim hjón-
um enda við ur gjörn ing ur góð ur.
Til skamms tíma sá Ó lína um
póst hús í eyj unni, minnsta ís-
lenska póst hús ið. Því var lok að
í júní.
Lag að ist þeg ar
tog ar arn ir fóru
„Ég er fædd ur á Höllu stöð um á
Reykja nesi, sem er næsti bær við
Reyk hóla. Þar ólst ég upp til tíu ára
ald urs að við flutt um í Skál eyj ar,“
seg ir Haf steinn. Þar bjó hann þar til
hann fór að sækja sjó inn sautján ára
gam all en kom þó alltaf heim í Skál­
eyj ar á sumr um fyrstu árin. Fyrstu
ver tíð ina var hann í Flat ey en síð an
í Ó lafs vík, Stykk is hólmi og Grund­
ar firði. Þá voru gerð ir út tveir stór ir
bát ar frá Flat ey á línu, fimm tíu og
sex tíu tonna. „Neta veið arn ar voru
ekki byrj að ar í Breiða firð in um þá.
Það var talið að fisk ur inn hér væri
of smár til að veið ast í net. Fiskirí ið
var lé legt á þess um árum þeg ar ég
var að byrja til sjós. Þetta var áður
en far ið var að færa út land helg­
ina. Út lendu tog ar arn ir og jafn vel
þeir ís lensku líka eltu fisk inn hér
inn um allt og þá var ekki hægt að
leggja nein veið ar færi því tog ar arn­
ir fóru bara yfir þetta allt. Svo var
land helg in færð út í fjór ar míl ur 14.
maí 1952 og öll um fló um og fjörð­
um lok að fyr ir tog veið um og þá fór
að ræt ast úr þessu.“
Vænt fé og góð beit
Haf steinn og Ó lína hófu sinn bú­
skap í Grund ar firði og þau bjuggu
þar þang að til þau fluttu út í Flat­
ey 1965. „Við þekkt umst nú fyr­
ir enda erum við bæði héð an úr
eyj un um. Ó lína er frá Hval látr­
um,“ seg ir Haf steinn. Hann fór í
Stýri manna skól ann árið 1959 og
tók fiski manna próf. Hann var síð­
an skip stjóri á bát um frá Grund­
ar firði og síð an var fal ast eft ir því
við hann að taka að sér skip stjórn
á tutt ugu tonna báti, Krist jáni, sem
að mestu var not að ur til flutn inga
milli Króks fjarð ar ness og Breiða­
fjarða eyja, nesj anna og fjarð anna í
ná grenn inu. „ Þetta voru alls kon­
ar flutn ing ar, mest þó fóð ur bæt­
ir og vör ur til fólks ins, sem hérna
bjó. Það er nokk uð löng sigl ing
héð an til Króks fjarð ar ness eða um
þrír tím ar. Þá voru nú veg irn ir lé­
leg ir og hvergi snjó mokst ur þannig
að flutn ing arn ir voru að al lega á sjó,
ekki bara til þeirra sem voru í eyj­
un um. Við stund uð um svo fisk veið­
ar á þess um báti líka. Ég var í þrjú
eða fjög ur ár með þenn an bát. Svo
breytt ust versl un ar hætt irn ir og far­
ið að moka veg ina meira.“ Haf­
steinn byrj aði með sauð fjár bú skap
nokkrum árum eft ir að hann flutt­
ist til Flat eyj ar. Þeg ar mest var voru
kind urn ar um 120 tals ins. Gras­
gef in tún eru í Flat ey en fé er lát ið
ganga úti fram yfir miðj an vet ur oft
fram í mars enda snjó létt í eyj unni.
Haf steinn var ekki byrj að ur að
slá um mán aða mót in en hann seg­
ir vel sprott ið. Féð er á sumr um í
næstu eyj um og er flutt þang að
á sér stök um flutn inga báti. „Yf ir­
leitt er féð vænt hérna og það hef­
ur það gott í eyj un um, enda bæði
fjöru beit og mik ið gras líka. Það er
lít il á níðsla á þessu núna enda féð
svo fátt. Það eru bara þess ar hund­
rað roll ur eða svo, sem við Magn­
ús í Kráku vör, hinn bónd inn hér í
Flat ey, erum með.
Sam ein ing inn an
sýslu marka
Í Flat ey hafa fimm manns fasta
bú setu allt árið en auk Haf steins
og Ó línu býr Haf þór son ur þeirra
hjá þeim og svo þau Magn ús Jóns­
son og Svan hild ur kona hans sem
búa í Kráku vör. Í byrj un síð ustu
ald ar bjuggu um 300 manns í Flat­
ey. Þó voru ekki all ir með fasta bú­
setu þar því marg ir voru þar ein­
göngu ver tíð ar bund ið við vinnu.
Haf steinn seg ir íbúa með fasta bú­
setu þá hafa ver ið 220. Svo hafi ver­
ið fram und ir stríð en þeim hafi
fækk að hratt eft ir það. Þeg ar Haf­
steinn og Ó lína sett ust að í Flat­
ey bjuggu þar um þrjá tíu manns
en næstu fimm árin fækk aði í bú um
mik ið. Fram til 1975 var einnig föst
bú seta í fleiri eyj um á Breiða firði
eins og í Hval látr um og í Svefn­
eyj um. Haf steinn átti sæti í sveit­
ar stjórn Flat eyj ar hrepps í rúma tvo
ára tugi. Hann var kjör inn í sveit ar­
stjórn nokkrum árum eft ir að hann
flutt ist til Flat eyj ar og var lengst af
odd viti eða þar til Flat eyj ar hrepp­
ur sam ein að ist Reyk hóla hreppi upp
úr 1990. Hann seg ir ekki hafa ver ið
svo mik il sam skipti á milli sveit ar­
stjórna á þess um tíma. Sam skipt in
hafi meira ver ið beint við ráðu neyt­
in. Sam starf ið hafi þó ver ið einna
mest við Stykk is hólm en Flatey ing­
ar voru þátt tak end ur í sam starfi um
heilsu gæslu stöð ina í Stykk is hólmi.
„Sam göng ur voru nú ekki góð ar í
Aust ur Barða strand ar sýslu og eng­
ar op in ber ar sam göng ur hérna á
milli. Menn fóru bara á sín um bát­
um.“ Hann seg ir að eðli legra hefði
kannski ver ið að Flat eyj ar hrepp ur
sam ein að ist Stykk is hólmi því sam­
skipt in þang að hafi alla tíð ver ið
meiri en við Reyk hóla hrepp. „Það
var ekki mögu legt á þeim tíma því
þá mátt um við ekki sam ein ast út
fyr ir sýslu mörk og kjör dæma mörk.
Þetta kom til tals en lög in þá komu
í veg fyr ir það. Nú er búið að breyta
lög um og dæmi um slík ar sam ein­
ingar núna.“
Bald ur kem ur
með vatn ið
Haf steinn sér um að taka á móti
flóa bátn um Baldri aðra hverja viku
á móti Magn úsi í Kráku vör. Áður
fyrr sá hann um af greiðsl una en þá
var skemma fyr ir vör urn ar í Flat ey
en nú er varn ing ur til Flat eyj ar sett­
ur í gám í Stykk is hólmi og Brjáns­
læk og sama er gert við far ang ur og
vör ur sem flytja á frá eyj unni. Yfir
sum ar ið kem ur Bald ur fjór um sinn­
um á dag til Flat eyj ar. Auk fólks og
varn ings flyt ur hann eyja skeggj um
vatn sem dælt er í tank við höfn ina.
Af köstin eru mik il því dæla Bald urs
nær að dæla 500 lítr um á mín útu í
tank inn. Vatns skort ur hef ur ver ið
í Flat ey í sum ar hjá þeim sem ein­
göngu eru með heima brunna enda
mik ið þurrka sum ar en vatns veit­
an úr tank in um er al far ið kost uð
af hús eig end um í Flat ey, sveit ar fé­
lag ið kem ur þar hvergi nærri. Haf­
steinn seg ir vatns skort ekki hafa
ver ið al geng an áður fyrr en vatns­
notk un sé nú mun meiri í eyj unni
en áður var. Sem dæmi má nefna að
ekki er hægt að fá ó keyp is vatn með
mat á hót el inu í Flat ey vegna vatns­
skorts ins. Ó lína seg ist vera far in að
segja fólki sem panti gist ingu hjá
sér að baða sig vel áður en það komi
til Flat eyj ar því ekki sé víst að það
kom ist í bað þar.
Póst hús ið lagt af vegna
ald urs póst meist ar ans
Tal okk ar Haf steins berst að
póst hús inu í Flat ey, sem Ó lína sá
um, minnsta póst húsi lands ins sem
hýst var í af lögð um vega vinnu skúr.
Ó lína seg ist hafa les ið það í Mogg­
an um að póst hús ið hafi ver ið lagt af
vegna ald urs póst meist ar ans en það
sé auð vit að ekki rétt. Póst ur inn hafi
bara ver ið að hag ræða og víða ann­
ars stað ar hafi póst hús in ver ið flutt í
banka eða spari sjóði. Haf steinn hlær
og seg ir það án efa eins dæmi að heilt
póst hús sé lagt af vegna ald urs póst­
meist ara. „Nei. Það er svo margt í
okk ar þjóð fé lagi núna sem á að hag­
ræða og bæta. Hag ræð ing in, sem
gerð var í póst þjón ustu fyr ir tveim­
ur til þrem ur árum, var að al lega
fólg in í því að póst ur inn varð tveim­
ur dög um leng ur á ferð inni. Það var
öll hag ræð ing in og al veg eins hef ur
það ver ið í svo mörgu öðru. Í fisk­
veiði stjórn un inni var hag ræð ing­
in upp haf lega fólg in í því að vernda
fiski stofn ana en aldrei í sög unni hafa
stofn arn ir ver ið eins lé leg ir, að mati
fiski fræð ing anna, en síð an þessi
stjórn un komst á. Svo finnst mér allt
of lít ið gert úr skandal sem alltaf er
að koma upp, sem er brott kast ið á
fiski. Þeg ar mynd irn ar af brott kast­
inu komu á sín um tíma í sjón varp inu
þá voru fyrstu við brögð Mathiesen
sjáv ar út vegs ráð herra, sem þá var,
að kæra mynda töku mann inn. Þetta
eru oft við brögð in á fleiri svið um að
hengja boð ber ann. Þetta lán ast oft
vel því póli tíkusarn ir eru svo sam­
tvinn að ir þessu öllu.“
Lifi brauð ið hvarf með
kvóta kerf inu
Haf steinn hef ur stund að sjó inn í
gegn um tíð ina með fram bú skapn­
um. Nú á hann tvo báta, gaml an op­
inn tré bát og sex tonna bát. Grá­
sleppu veið ar eru stund að ar ár lega
en þær hófust ekki að marki í Flat­
ey fyrr en eft ir 1970. Haf steinn seg­
ir að þótt verð fyr ir grá sleppu hrogn
hafi ver ið hátt í vor og far ið upp í
um 120 þús und krón ur fyr ir tunn­
una hafi það ekki fylgt geng is þró un.
„Til þess eins að standa í stað hefðu
átt að fást 140 þús und krón ur fyr ir
tunn una því verð ið var 70 þús und
krón ur fyr ir geng is hrun ið,“ seg­
ir hann. Flatey ing ar hafa ekki yfir
nein um kvóta að ráða og Haf steinn
er ó sátt ur við að eyja skeggj ar skuli
ekki mega veiða fisk til að selja á
mark að því auð velt sé að koma hon­
um frá eyj unni á mark að í Stykk is­
hólmi. „Það er hel víti hart á stað
þar sem fólk hef ur í gegn um ald irn­
ar haft lifi brauð af því að veiða fisk
að mega það ekki. Það hvarf með
Há bölv að að mega ekki veiða fisk sér til fram færslu
- seg ir Flat eyj ar jarl inn, sjó mað ur inn og bónd inn Haf steinn Guð munds son
Haf steinn í eld hús inu heima hjá sér í Lækn is hús inu í Flat ey.
Ó lína tek ur á móti gistipönt un í gegn um sím ann í garð in um heima.
Haf steinn bú inn að taka við end an um hjá Baldri, tengja vatns slöng una og býr sig
und ir að húkka í land gang inn.