Skessuhorn - 02.12.2009, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER
Árs gam all flutt ist Jón Frí manns­
son á Reyð ar fjörð með for eldr um
sín um þeg ar fað ir hans tók við raf­
stöð inni árið 1933. Það má segja að
Jón hafi alist upp í raf stöð inni en
hann er ætt að ur frá Bessa stöð um í
Fljóts dal.
„Ég var heilsu laus sem barn og
ung ling ur og lék mér þess vegna
ekki mik ið við aðra krakka. Ég var
þess meira með pabba á raf stöð inni
inn an um þess ar risa stóru vél ar sem
snér ust fyr ir ein hverju dul ar fullu
afli sem bjó í vatn inu. Ég heill að­
ist af þess um vél um sem bjuggu yfir
því lík um krafti að þær sáu öll um
heim il um í þorp inu, frysti hús inu
og ull ar vinnsl unni fyr ir raf magni.
Ég lifði líka og hrærð ist inn an um
menn sem stund uðu við gerð ir á
bíl um og alls kyns tækj um og það
komst ekk ert ann að að í huga mín­
um á þess um árum en eitt hvað sem
gat snúist,“ segir Jón og hlær sín um
smit andi hlátri.
Raf virki frá ferm ingu
„Það fór auð vit að þannig að ég
hóf nám í raf virkj un um leið og ég
gat. Ég var sautján ára gam all þeg ar
ég fór á samn ing hjá pabba og vann
á náms ár un um hjá Ein ari Óla syni
sem hafði lært hjá pabba á sín um
tíma. Ég var að vísu bú inn að vinna
við raf magn al veg frá því að ég var
á ferm ing ar aldri, mest við að end­
ur nýja raf lagn irn ar og dreifi kerf­
ið í þorp inu. Fyrsta vet ur inn í iðn­
nám inu var ég í Reykja vík en hina
þrjá var ég á Norð firði. Þar leið
mér al deil is ljóm andi vel í góð um
og skemmti leg um fé lags skap þar
sem all ir voru vin ir og fé lag ar, jafnt
kenn ar ar sem nem end ur.
Ég lauk raf virkja nám inu 1953 og
við Fann ey gift um okk ur stuttu síð­
ar á Kirkju bæ, það var mik ið um að
vera það ár.“
Villu gjarnt í Reykja vík
Sama vet ur inn og Jón tók sveins­
próf ið fluttu þau Fann ey til Reykja­
vík ur þar sem Jón fór að vinna á
raf verk stæð inu Segli.
„Mér lík aði ekki vel í Reykja vík­
ur borg með öll um sín um stræt is­
vögn um og vit leysu. Ég sagði það
stund um að ef ég þyrfti að fara upp
í stræt is vagn þá væri al veg eins gott
að hætta að bú ast við mér til baka.
Það tók mig all an dag inn að vill­
ast um borg ina,“ seg ir Jón. „All an
þann tíma sem ég var í Reykja vík
var ég sí fellt að hugsa um hvern ig
ég kæm ist í burtu það an. Það bjarg­
aði mál un um að ég var oft send­
ur út á land að vinna. Það breytti
því ekki að ég vildi flytj ast burt úr
Reykja vík og eft ir tveggja ára bú­
skap í borg inni sótti ég um starf
hjá Raf magns veitu Akra ness vet ur­
inn ‘58.“
Fékk sama
starf ið tvisvar
„Með an ég vann þarna eign að­
ist ég á gæt an vin sem var vinnu fé­
lagi minn; Garð ar Ósk ars son. Um
það leyti sem ég fékk já kvætt svar
varð andi starf sem ég sótti um á
Akra nesi missti Garð ar vinn una í
Segli og það end aði með því að ég
kom hon um og raf veitu stjór an um
á Akra nesi sam an. Garð ar tók við
starf inu sem ég hafði feng ið, en ég
hélt á fram að vinna hjá Segli.
Sum ar ið eft ir vildi svo til að ég
var send ur aust ur en með an ég
var stadd ur þar hring ir Garð ar í
mig og seg ir mér að nú vanti aft­
ur mann hjá raf veit unni á Skag an­
um. Ég var ekk ert að hika, sótti um
starf ið frá Eg ils stöð um og fékk það.
Við Fann ey vor um búin að eign ast
tvo syni í Reykja vík og um haust ið
1958 flutt um við al far in með börn
og bú á Skag ann þar sem við höf um
ver ið síð an og lík að vel. Akra nes er
besti stað ur í heimi.“
„Þú byrj ar þá
á mið viku dag inn“
Jón var ekki lengi hjá Raf veit unni
á Akra nesi.
„ Þetta var eitt hvert hund leið in­
leg asta starf sem ég hef unn ið um
æf ina. Þetta var eft ir lit með raf­
lögn um, við leit að göll um, upp etn­
ing á mæl um og papp írs flóð. Ég var
svo hepp inn að þeg ar ég hafði unn­
ið þar í ár fór Har ald ur Böðv ars­
son að leita að manni með reynslu
af raf magni í bát um og frysti hús­
um. Hann hringdi í mig dag einn
þeg ar ég var á kafi í papp írs vinnu
á skrif stof unni. Hann bauð mér í
heim sókn um kvöld ið og það þarf
ekki að orð lengja að sú heim sókn
end aði með því að hann réði mig á
staðn um. Hann rétti mér hönd ina
til stað fest ing ar og sagði: „Þú byrj­
ar þá á mið viku dag inn.“ Það hand­
sal dugði mér út starfsæv ina því ég
starf aði hjá HB í rúm fjöru tíu ár
eða þang að til ég hætti að telja! Ég
var þar með öll um for stjór um þess,
fyrst Har aldi sjálf um, síð an Stur­
laugi Böðv ars syni og síð ast Har aldi
Stur laugs syni. Ég var eins og kóng­
ur í ríki mínu þarna. Ég hef alltaf
ver ið á nægð ur í starfi hjá HB þar
sem hús bænd urn ir treystu mér og
ég þeim.“
For rétt indi
„Ég er ljón hepp inn því það eru
ekki all ir sem fá að vinna við á huga­
mál sitt alla æv ina. Þetta báta bras var
þó oft snú ið. Á þess um árum voru
að koma ný tæki í bát ana m.a rad­
ar ar og as dik tæki. Vegna þrengsla
í þess um litlu bát um var oft erfitt
að koma þeim fyr ir og stund um
þurfti að stækka stýr is hús in á þeim.
Það var gam an að taka þátt í þessu
og sjá á hrif in sem þessi nýja tækni
hafði á samt kraft blökk inni sem
kom um þetta leiti. Hjá HB kunnu
menn að nýta sér tækn ina og voru
til bún ir að gera breyt ing ar til batn­
að ar. Það var alltaf reynt að halda
öllu fyrsta flokks og það skil aði sér
í meiri afla og góð um anda. Ég lít
á það sem for rétt indi að hafa feng­
ið að taka þátt í þeirri upp bygg ingu
sem hef ur átt sér stað bæði til sjáv ar
og sveita. Það var líka al veg ein stakt
að fá að vera með í stór um stund­
um í lífi sveita fólks ins fyr ir aust an
þeg ar raf magn kom á bæ ina í fyrsta
sinn; sjá fyrsta ljós ið kveikt og upp­
lifa stemn ing una þeg ar þveg ið var í
fyrsta sinn í þvotta vél eða kveikt á
ein hverju öðru galdra tæki.“
„Hvern ig líð ur ykk ur?“
„Það var mik ið hús næð is leysi á
Akra nesi þeg ar við hjón in flutt um
hing að en við feng um leigða íbúð
þar sem Lands banka hús ið stend ur
núna. Í hús inu var bak arí, íbúð bak­
ar ans og síð an þessi litla íbúð sem
nýtt ist mjög illa m.a. vegna þess að
á hús inu var rúnn að horn. En við
vor um aldrei ein þarna og ég varð
meira að segja að við ur kenna það
þótt mér væri það þvert um geð og
ég tryði því varla sjálf ur. Mér fannst
ég verða orð inn eitt hvað rugl að­
ur. Spari sjóð ur inn átti þessa íbúð
og stund um kom Árni spari sjóðs­
stjóri og spurði okk ur mjög var­
færn is lega: „Hvern ig líð ur ykk ur?“
En okk ur leið vel þarna þrátt fyr ir
allt. Það kom þó að því að við færð­
um okk ur úr stað og keypt um íbúð
þótt við ætt um ekk ert nema börn á
þess um tíma.“
Tveir gaml ir
og einn ung ur
Jón hef ur alltaf séð já kvæðu hlið­
arn ar á til ver unni og finnst mestu
máli skipta að hafa gam an af líf­
inu. Í sum ar veikt ist hann al var­
lega og eins og hann sjálf ur seg ir
þá „ þurfti að taka að eins til inn an í
mér og skipta um allt sem hægt var
að skipta út.“ Fyr ir að gerð ina ráð­
lagði lækn ir inn hon um að fara var­
lega með sig.
„Ég mátti til að fara aust ur fyrst,“
seg ir Jón og hlær. „Ég fór á hrein­
dýra veið ar og náði ein um tarfi. Það
hlaut ann ar okk ar að falla í þess­
ari ferð og ég var svona hepp inn að
það var ég sem kom lif andi til baka.
Ég fór með gamla riffil inn minn
sem ég erfði frá pabba en riffill inn
sá er enn eldri en ég, eða um ní rætt.
Ég var hinn bratt asti á eft ir.
Ekk ert fé lags málatröll
„Ég hef aldrei ver ið mik ið fé lags­
málatröll,“ seg ir Jón. „Mér finnst
leið in legt hvað póli tíkus ar tala illa
hver um ann an og hef meira að
segja geng ið út úr fé lagi vegna þess.
Mér finnst ekki rétt að per sónu gera
vanda mál í stað þess að ræða þau á
fag leg um grunni.
Ég get þó ver ið stolt ur af því litla
sem ég hef af rek að á þessu sviði. Ég
var í hags muna sam tök um orku not­
enda HAB á Akra nesi og barð ist
hart í því máli. Við náð um þar góð­
um ár angri sem stuðl aði að bætt um
hag íbúa og fyr ir tækja á svæð inu.
Það var að miklu leyti bar áttu okk­
ar að þakka hvort sem það verð ur
nokkurn tím ann við ur kennt op in­
ber lega, því oft eru það stjórn mála­
menn irn ir sem hirða heið ur inn af
bar áttu al menn ings.
Töng og
skrúf járn vant ar
Jón hef ur alltaf nóg að sýsla þótt
hann sé hætt ur hjá HB og marg­
ir leita til hans þeg ar vant ar van an
mann í raf magn ið.
„Ég er einn af þeim sem hef
aldrei geta unn ið nema með mín
eig in verk færi og ég er bú inn að
koma mér upp á gætri af sök un,“
seg ir Jón. „Ég segi bara að ég sé bú­
inn að týna töng inni og skrúfjárn­
inu og það dug ir á flesta.“
jh
Á hugi á öllu sem snýst
Rætt við Jón Frí manns son - raf virkj ann sem kom aust an af landi
Tveir gaml ir og einn ung ur; Jón Frí manns son, riffill inn sem hann erfði frá föð ur sín um og hrein dýr starf ur inn. „Það hlaut ann­
ar okk ar að falla í þess ari ferð.“
Jón og Fann ey með „Rauð“ sinn.
Kóng ur í ríki sínu og HB.
Sum ar ið 2005 kynntu fé lag arn ir Jón, Börk ur Jóns son og Sig urð ur Már Jóns son
nýja beitu skurð ar vél sem þeir höfðu hann að og smíð að. Hér er Jón að sýna Har­
aldi Stur laugs syni fyrr um hús bónda sín um og af kom anda eins mesta síld ar fröm­
uð ar hér á landi, hvern ig vél in virk ar. Um leið voru þeir að vígja hana.