Skessuhorn - 28.04.2010, Side 16

16 ÞRIÐJUDAGUR 28. APRÍL
Heilsan
Astmi og með ferð ar heldni
Sam kvæmt
a l þ j ó ð l e g r i
skil grein ingu
er astmi lang­
vinn ur bólgu­
sjúk dóm ur í loft veg um sem ein­
kenn ist af þrengsl um í önd un ar­
vegi, og fylgt get ur surg, andnauð,
ýl, mæði og end ur tek in hósta köst.
Á ætla má að 5­6% Ís lend inga þjá­
ist af astma, eða ná lægt 18 þús­
und manns, og set ur sjúk dóm ur­
inn veru lega mark sitt á líf og líð­
an sjúk linga. Hann dreg ur úr lífs­
gæð um og skerð ir virkni sjúk lings
í leik og starfi. Astmi er mun al­
geng ari með al barna en full orð­
inna og er mik il vægt að hann sé
greind ur strax í upp hafi ein kenna,
því ó með höndl að ur sjúk dóm ur
get ur vald ið lang tíma breyt ing um
á lungna vef með berkju þreng ing­
um sem ekki ganga til baka. Astmi
er ó lækn an leg ur í þess um skiln­
ingi og ein kenn um er í raun að­
eins hægt að halda niðri.
Astmi er sem sé bólgu sjúk dóm­
ur og þrengsl in í önd un ar vegi
valda berkju teppu og ein kenn­
um. Við þetta verð ur sjúk ling ur­
inn næm ari fyr ir ýms um efn um í
um hverf inu sem fram kall að geta
ein kenni og á reiti. Slík á reiti geta
ver ið kuldi, á reynsla, meng un, tó­
baks reyk ur, ilm efni, hita stigs­
breyt ing ar og geðs hrær ing. Astmi
er líka breyti leg ur sjúk dóm ur, í
þeim skiln ingi að ein kenni geta
ver ið mis mik il, háð þeim á reit um
sem herja á sjúk ling inn og að sama
skapi geta ein kenni ver ið mis mik­
il milli sjúk linga. Þannig fá sum ir
væg ein kenni eins og hósta en aðr­
ir fá al var legri ein kenni, til dæm is
andnauð og and þyngsli.
Hvað er með ferð ar­
heldni?
Mik il vægt er að astmi sé með­
höndl að ur frá upp hafi með við eig­
andi lyfj um og í nægi lega mikl um
skömmt um, til að halda ein kenn­
um í lág marki og stöðva fram­
gang sjúk dóms ins. Þökk sé þró un í
lyfja fræði og lækna vís ind um hef ur
lyfja með ferð við astma tek ið mikl­
um fram för um síð ari ár og með
nýrri lyfj um er hægt að tak marka
veru lega þau á hrif sem sjúk dóm inn
hef ur á líf og líð an ein stak lings­
ins. Síð ast lið inn ára tug eða svo
hafa lit ið dags ins ljós ný astma lyf
sem bætt hafa með ferð ar heldni og
gert með ferð ina ein fald ari. Í lyfja­
og lækna vís ind um fel ur með ferð­
ar heldni í sér að hve miklu leyti
lyfja taka ein stak lings er í sam ræmi
við ráð legg ing ar heil brigð is starfs­
manns og notk un ar fyr ir mæli um
lyfja töku. Á stæð urn ar geta ver­
ið marg ar; gleymska, tak mark­
að ur sam starfsvilju sjúk lings og
lækn is, af neit un á sjúk dómi, van­
trú á virkni lyfs ins, þekk ing ar leysi,
flók in lyfja inn taka og kostn að ur,
svo fátt eitt sé nefnt. Í þessu sam­
bandi lang ar mig að nefna nokkr ar
stað reynd ir um með ferð ar heldni
og hvaða þýð ingu góð með ferð­
ar heldni get ur haft í ár ang urs ríkri
með ferð.
Um helm ing ur sjúk linga með
lang vinna sjúk dóma á borð við
astma, þung lyndi, syk ur sýki,
floga veiki, há þrýst ing, al næmi og
berkla fylg ir ekki ráðlagri lyfja­
með ferð og allt að fjórð ung ur inn­
lagna eldri borg ara á sjúkra hús er
vegna lé legr ar með ferð ar heldni,
sem leið ir beint til ómark vissr ar
með ferð ar og tak mark aðs ár ang urs
af með ferð. Þá er kostn að ur vegna
lé legr ar með ferð ar heldni mjög
mik ill, bæði í bein um út gjöld­
um til lyfja kaupa og fleiri fjar vist­
um vegna veik inda. Að sama skapi
get ur slæ leg með ferð ar heldni auk­
ið lík urn ar á lyfja ó næmi. Af leið­
ing ar þessa eru verra heil brigð is­
á stand en efni standa til og hærri
heil brigðis kostn að ur. Sam kvæmt
ráð legg ing um Al þjóða heil brigð­
is stofn un ar inn ar, WHO, hafa að­
gerð ir til að auka með ferð ar heldni
sjúk linga meiri á hrif á lýð heilsu en
nokk ur önn ur nýj ung í sér tækri
lækn is fræði legri með ferð. Betri
með ferð ar heldni er því mjög mik­
il væg til að takast á við lang vinna
sjúk dóma.
Hvað er til ráða?
Eins og fyrr grein ir er með ferð­
ar heldni lyk il at riði þeg ar kem ur
að á hrifa ríkri með höndl un margra
lang vinnra sjúk dóma. Með ferð ar­
heldni get ur haft lækn is fræði leg,
lýð heilsu fræði leg og hag ræn á hrif.
Hana má bæta með mark vissri
upp lýs inga gjöf til sjúk linga um
lyf, rétta notk un þeirra og á hrif
lyfja með ferð ar. Ég tel að fræðsla
og upp lýs inga gjöf skipti hér mestu
máli. Með ferð ar heldni má einnig
bæta með þátt töku í sjúk linga sam­
tök um og ráð gjöf hjá fag að il um,
svo sem í ap ó tek um og hjá lækn­
um. Að gengi að fræði legri ráð gjöf
er ó víða betra en hjá lyfja fræð ing­
um í ap ó tek um vegna þess að ekki
þarf að gera boð á und an sér. Nóg
er að mæta í ap ó tek ið og fá ráð gjöf
og upp lýs ing ar.
Bestu kveðj ur
Har ald ur Á. Sig urðs son
Lyf sölu leyf is hafi, Ap ó tek ar an um
Akra nesi
Starfs fólk og börn á leik skól an­
um Uglu kletti í Borg ar nesi fögn­
uðu sum ar kom unni með því að
efna til sum ar há tíð ar á sum ar dag­
inn fyrsta. Leik skóla börn in tóku á
móti gest um með söng og einnig
var uppi á veggj um skól ans mynd­
ir sem börn in hafa teikn að og lit að
í vet ur. Þá var kaffi brauð ið ekki af
verri end an um hjá for eldr um leik­
skóla barn anna.
Hrafn hild ur Tryggva dótt ir, einn
stjórn ar manna í for eldra fé lag inu,
seg ir að í vet ur hafi stjórn fé lags ins
á kveð ið að brydda upp á nýj ung um
í starf inu, með al ann ars með það að
mark miði að safna pen ing um til að
efla tækja kost leik skól ans. Á kveð ið
var að boða til fjöl skyldu há tíð ar í
leik skól an um á sum ar dag inn fyrsta.
„Mark mið ið var að opna leik skól­
ann og kynna staf ið sem þar fer
fram, ekki ein göngu fyr ir for eldr­
um held ur einnig reyna að höfða
til ann arra ætt ingja og vina sem
gætu átt nota lega stund með krökk­
un um. Þessi fyrsta há tíð heppn að­
ist afar vel. Okk ur telst til að a.m.k.
120 manns hafi mætt á svæð ið og
lík legt að há tíð in verði hald in ár­
lega héð an í frá,“ seg ir Hrafn hild­
ur.
þá
Krakk arn ir í Barna kór Snæ fells­
bæj ar fengu á dög un um glaðn­
ing frá Frostrós um í þakk læt is­
skyni fyr ir frá bæra frammi stöðu á
jólatón leik um sem haldn ir voru í
Klifi í des em ber. Lista­ og menn­
ing ar nefnd stóð fyr ir tón leik un um
og af henti Þór dís Björg vins dótt ir
for mað ur nefnd ar inn ar krökk un um
glaðn ing in sem var geisla disk ur inn
Söngva seið ur og páska egg að auki.
Krakk arn ir voru að von um á nægð­
ir. Á mynd inni er eldri ár gang ur
barna kórs ins.
sig
Frá bær stemn ing var á af mæl is­
há tíð Óð als í Borg ar nesi sem hald­
in var í til efni 20 ára af mæl is fé lags­
mið stöðv ar inn ar og stóð frá mið­
viku degi fram á föstu dags kvöld í
síð ustu viku. Sýn ing sem ung ling­
arn ir settu upp í Óð ali var mjög
vel sótt, sem og af mæl is tón leik­
ar í menn ing ar sal Mennta skól ans
á fimmtu dags kvöld. Þar fór hljóm­
sveit in Dikta, ein vin sælasta hljóm­
sveit lands ins, á kost um. Ekki var
síð ur fjör ið í sal Mennta skól ans á
föstu dags kvöld á mikl um söng tón­
leik um, þar sem fram kom margt af
söng­ og lista fólki sem sótt hef ur
Óðal um tíð ina, þar á með al marg­
ir full trú ar fé lags mið stöðv ar inn ar á
Sam fés há tíð um fyrri ára.
Þá var út varp Óðal í loft inu í
heila viku og stóð út há tíð ina. Auk
krakk anna í fé lags mið stöð inni voru
ýms ir bæj ar bú ar með þætti í út varp­
inu. Að sögn Ind riða Jósafats son ar
í þrótta­ og æsku lýðs full trúa Borg­
ar byggð ar vakti þar sér staka at hygli
bæj ar búa góð ur þátt ur Gunn laugs
Sig fús son ar sem hann nefndi frá
gullöld dæg ur tón list ar inn ar.
þá
Börn in sungu fyr ir gest ina og einnig voru til sýn is teikn ing ar þeirra og mynd ir.
Ljósm. ht.
Sum ar há tíð Uglu­
kletts var vel sótt
Gest ir áttu nota lega stund með leik skóla börn un um í Uglu kletti. Ljósm. þá
Glaðn ing ur frá
Frostrós um
Hólm fríð ur Val dís Sæv ars dótt ir var ein þeirra sem tróð upp á söng tón leik un um á föstu dags kvöld ið og sló í gegn.
Ljósm. Sig ríð ur Leifs dótt ir.
Af mæl is há tíð Óð als tókst frá bær lega