Skessuhorn - 03.07.2013, Page 24

24 MIÐVIKUDAGUR 3. JÚLÍ 2013
Undirbúningsfélag um stofn-
un jarðvangs í uppsveitum Borg-
arfjarðar var formlega stofnað að
frumkvæði heimamanna í febrú-
ar síðastliðnum. Undirbúnings-
vinna hófst þó haustið 2012. Nú er
stefnt að því að sækja um aðild að
Evrópsku jarðvangssamtökunum
– European Geoparks Network
og um leið að Alheimssamtökum
jarðvanga - Unesco Global Geop-
arks Network. Aðildarumsókn
felst m.a í yfirgripsmikilli vinnu
sem tekur til margra ólíkra þátta.
Einn sá stærsti nær yfir fjölbreytta
jarðfræði svæðisins og aðalhöf-
undur þess hluta er Axel Björns-
son jarðeðlisfræðingur. Einnig er
fjallað um aðra ólíka þætti eins
og ferða-, umhverfis-, efnahags-
og fræðslumál. „Eftir miklu er að
slægjast með aðild að alþjóðlegum
samtökum jarðvanga. Um það bil
100 jarðvangar eru í heiminum í
dag og þar af eru 50 þeirra í Evr-
ópu. Að fá inngöngu í þessi sam-
tök er ákveðinn gæðastimpill fyr-
ir uppsveitir Borgarfjarðar en þar
eru fjölbreyttar og einstakar jarð-
minjar sem gefa tækifæri til upp-
byggingar á vandaðri jarðfræði-
ferðamennsku,“ segir Edda Ar-
inbjarnar sem verkefnisstjóri um
stofnun jarðvangs í uppsveitum
Borgarfjarðar.
Jarðvangurinn í Borgarfirði hef-
ur hlotið nafnið Saga jarðvang-
ur og þykir það lýsandi fyrir aðal-
einkenni svæðisins, sem eru fjöl-
breyttar náttúruminjar og rík
söguarfleið. „Hlutverk jarðvanga
snýst um að horft er á svæðið sem
eina heild til að efla samstarf og
nýta þá sérstöðu sem finnst í jarð-
fræði, sögu, menningu, gróður-
fari, dýralífi sem og matarmenn-
ingu, listum og handverki svæðis-
ins. Tilgangur jarðvangsins verð-
ur m.a. að sýna á margvíslegan
hátt samspil manns og náttúru að
fornu og nýju sem og þær jarð-
minjar sem margar hafa sérstöðu
á heimsvísu,“ segir Edda.
Vaxtarsamningur Vesturlands
og Framkvæmdasjóður ferða-
mannastaða hafa styrkt verkefnið
og þá er stefnt að stofnun sjálf-
eignarstofnunar um jarðvanginn
með haustinu. „Unnið er að gerð
heimasíðu www.sagajardvangur.
is og standa vonir til að auðkenn-
ismerki fyrir jarðvanginn verði
bráðlega tilbúið. Í haust tökum
við á móti góðum gesti, Patrick
McKeever frá UNESCO, en hann
kemur á vegum erlendu jarðvangs-
samtakanna til að skoða svæðið og
gefa okkur góð ráð,“ segir Edda
um næstu skref í verkefninu.
Í stjórn undirbúningsfélagsins
að Saga jarðvangur eru: Guðfinna
Guðnadóttir á Steindórsstöðum,
Bergur Þorgeirsson forstöðumað-
ur Snorrastofu, Þorsteinn Guð-
mundsson á Fróðastöðum, Helgi
K. Eiríksson á Kolsstöðum og
Unnar Bergþórsson á Húsafelli.
Einnig eru tveir aðilar í hópnum
frá sveitarfélaginu Borgarbyggð,
þau Ragnar Frank Kristjánsson
og Björg Gunnarsdóttir. Verkefn-
isstjóri er eins og fyrr segir Edda
Arinbjarnar á Húsafelli.
mm
Stella Dögg Blöndal frá Jaðri í Bæj-
arsveit í Borgarfirði er sennilega
með yngstu blómaræktendum á Ís-
landi. Hún er 16 ára gömul og hef-
ur nýlega lokið 10. bekk í Grunn-
skóla Borgarfjarðar á Kleppjárns-
reykjum. Stella selur blómin sín og
grænmeti á sveitamarkaðinum Ljó-
malind í Borgarnesi og segir hún
að salan hafi gengið vonum fram-
ar. Blaðamaður Skessuhorns hitti
þessa ungu og efnilegu garðyrkju-
konu í liðinni viku í Ljómalind og
ræddi við hana um ræktunina sem
sannast sagna er orðin nokkuð um-
fangsmikil.
Góð tilfinning að rækta
Stella er dóttir hjónanna Eiríks
Blöndal, framkvæmdastjóra Bænda-
samtaka Íslands, og Sigurbjargar
Óskar Áskelsdóttur, landslagsarki-
tekts sem rekur Landlínur. Fjöl-
skylda Stellu hefur búið í Bæjarsveit-
inni í mörg ár en forfeður hennar
hafa búið þar í meira en öld. Stella
segist hafa byrjað að rækta blóm 13
ára gömul en áður hafði hún hins
vegar lítinn áhuga á þessari iðju.
„Þegar ég var yngri hafði ég lít-
inn áhuga á garðvinnu almennt, var
eiginlega frekar súr þegar mamma
vildi fá mig til að hjálpa sér í garð-
inum. Þá var það kannski að hjálpa
henni að reita arfa eða að snyrta
beð. Þetta breyttist síðan þegar ég
var 13 ára. Þá fékk ég fræ gefins og
ákvað að reyna að rækta upp af því,“
segir Stella. Grænn sproti spratt úr
moldu og að endingu náði hún að
rækta hið myndarlegasta blóm af
fræinu. „Eftir þetta fékk ég svolít-
ið aðra sýn á ræktun. Það er nefni-
lega góð tilfinning sem kemur þeg-
ar maður er búinn að leggja tals-
verða vinnu við að rækta blóm frá
Saga jarðvangur í undirbúningi
í uppsveitum Borgarfjarðar
Þessi mynd var tekin á fyrsta stofnfundi Saga jarðvangs, sem haldinn var í febrúar sl. Edda Arinbjarnar verkefnisstjóri er
lengst til vinstri.
Sextán ára blómaræktandi
Rætt við Stellu Dögg Blöndal á Jaðri í Bæjarsveit
grunni, vökva og hlúa að því. Þann-
ig má segja að ég hafi fengið áhuga
á blómarækt,“ bætir hún við.
Sólblómin vinsæl
Í kjölfarið hóf Stella að rækta fleiri
blóm og fleiri tegundir. „Tóbaks-
horn eða petuniur hafa verið vin-
sælar hjá mér, þær eru harðgerðar
og henta vel í íslenskri veðráttu. Ég
hef ræktað mörg afbrigði af þeim á
borð við tvílitar, fylltar og hengi-
petuniur. Ég er alltaf að prófa mig
áfram að rækta nýjar tegundir og
yrki. Sólblómin hafa líka verið vin-
sæl hjá mér og hef ég ræktað tölu-
vert af þeim. Þau er hægt að nýta á
marga vegu, t.d. gefa þau fræ sem
eru æt og hægt að nota í ýmsa mat-
argerð, svo sem til að baka brauð.
Sólblómin mín hafa selst afar vel í
Ljómalind og eru þau nánast orðin
uppseld. Ég stefni á að rækta fleiri
sólblóm næsta sumar,“ segir Stella.
Hún ræktar einnig fjölmargar teg-
undir af matjurtum. „Mér finnst
gaman að prófa mig áfram. Ég læri
mikið af eigin reynslu sem gagnast
mér vel. Plöntur geta verið svo mis-
munandi í stærð og gerð, það þarf
að hugsa um sumar plöntur öðru-
vísi en aðrar og gefa þeim mismun-
andi næringu.“ Sem dæmi um það
sem Stella er að rækta má nefna
tómata á borð við bufftómata og
kirsuberjatómata, maís, mustang
gúrkur, sellerí, vínber, chili, kál,
rófur, paprikur, kúrbíta og grasker.
Fær góð ráð
Ræktun Stellu tekur nokkuð rými
og tíma eins og heyra má og seg-
ist hún spurð um aðstöðuna á Jaðri
hafa til afnota gróðurhús. „Við sett-
um plast á helming gróðurhúss sem
staðið hefur á Jaðri í yfir 50 ár. Ég
nota yfirbyggða hluta gróðurhúss-
ins fyrir plöntur sem þurfa mik-
inn hita. Í hinum helminginum er
ég með gulrætur og salat. Auk þess
er ég með stóran matjurtagarð þar
sem ég rækta grænkál, blómkál og
brokkoli. Þetta er á um 180 fer-
metrum samtals,“ segir Stella sem
heldur úti nákvæmu bókhaldi yfir
ræktunina þar sem hún skráir sam-
viskusamlega framgang ræktun-
ar, dagsetningar sáningar, stærð og
fjölda plantna, hvaða yrki henta vel
o.s.fv. Stella kveðst afla sér fróð-
leiks úr ýmsum áttum vegna þessa
áhugamáls, finnur upplýsingar í
bókum og á netinu, en einnig seg-
ir hún foreldra sína luma á ýms-
um ráðum. „Mamma og pabbi hafa
hjálpað mér mikið í ýmsum verk-
um tengdum ræktuninni og við
að koma upp gróðurhúsinu. Í vor
fór ég í starfskynningu á Espiflöt
þar sem ræktuð eru afskorin blóm.
Þar lærði ég ýmislegt fróðlegt og
skemmtilegt.“ Loks hafa amma og
afi Stellu veitt henni góð ráð, þau
Steinunn Eiríksdóttir og Jón Blön-
dal í Langholti, sem er næsti bær,
og segist hún oft leita í reynslu-
banka þeirra.
Æfir frjálsar íþróttir
og píanó
Stella kveðst sátt við að hafa alist
upp í sveit og vill helst hvergi ann-
ars staðar vera. Hún mun hins veg-
ar halda í höfuðborgina í haust til
að hefja nám við Verzlunarskóla Ís-
lands. „Ég er búin að gera samning
við yngri bróðir minn, hann Jón
Björn, um að vökva meðan ég er
ekki heima, en einnig mun Stein-
unn litla systir mín leggja sitt af
mörkum,“ segir hún. Auk garð-
ræktarinnar á Stella fjölda ann-
arra áhugamála. Hún hefur yndi
af saumaskap og keypti sauma-
vél fyrir fermingarpeninga sína.
Hún hannaði m.a. athyglisverð-
an kjól ásamt Freyju Ragnarsdótt-
ur og Svövu Sjöfn Kristjánsdóttur
sem var framlag nemenda Grunn-
skóla Borgarfjarðar í Stíl, hönnun-
arkeppni Samfés, síðasta vetur og
hafnaði hönnun þeirra í fjórða sæti
af 58 í keppninni. Þá leggur hún
stund á frjálsar íþróttir og píanó.
Spurð um framtíðaráform seg-
ir Stella að margt komi til greina.
Eins og gefur að skilja eiga náttúru-
vísindin hug hennar og á hún von
á því að eiga eftir að mennta sig á
því sviði. „Mér hefur alltaf gengið
vel í stærðfræði og náttúrufræði og
mun ég fara á náttúrufræðibraut í
Verzló. Ég á örugglega eftir að læra
eitthvað meira á því sviði. Hvort ég
eigi eftir að verða garðyrkjubóndi
kemur bara í ljós, en það er alveg
öruggt að ég mun alltaf vera með
annan fótinn í ræktun, þetta er bara
svo rosalega skemmtilegt,“ segir
Stella Dögg Blöndal hress í bragði
að endingu.
hlh
Stella tínir tómatana sína í gróðurhúsinu á Jaðri.
Dögg Blöndal með rauðlita tóbaksjurt í Ljómalind í Borgarnesi.