Skessuhorn - 28.08.2013, Síða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGÚST 2013
Kann að gylla gömul skinn - svo gangi þau út um síðir
Vísnahorn
Við þær fréttir sem
berast af dómsmálum úr
útlandinu rifjast upp fyr-
ir mér gömul vísa sem ég veit reyndar ekki
um höfund að en hefði út af fyrir sig gaman af
ef einhver gæti frætt mig þar um, en vísan er
semsagt svona:
Magnús hefur farið flatt
flæktur í gögnum hæpnum.
Dæmdur fyrir að segja satt
en sýknaður af glæpnum.
Að vísu má segja í þessu tilfelli að þriðja og
fjórða hendingin gæt átt við sitt hvorn aðilann
en það er nú svo sem algengt í lífinu að kjör
manna séu eitthvað breytileg. En snúum okk-
ur nú að öðru.
Páll Ólafsson var bæði frábærlega lipur og
léttleikandi hagyrðingur og verðskuldaði fylli-
lega að nefnast skáld þó vissulega hneygðist
hann örlítið til víns og kvenna eins og marg-
an góðan mann og raunar líka góð skáld hef-
ur hent bæði fyrr og síðar. Það mun hafa ver-
ið á yngri árum hans sem hann eignaðist gæð-
ing sem kallaður var Yngri Rauður og þótti
afbragðshestur. Þennan hest neyddist hann til
að selja en sá alltaf eftir honum og um hann er
þessi þekkta vísa:
Eg hef selt hann Yngra Rauð
er því sjaldan glaður.
Svona er að vanta veraldar auð
og vera drykkjumaður.
Vissulega var Páll drykkfelldur nokkuð og
kannske ekki peningamaður en furðu fundvís
á efnileg trippi og lét eftir sér að kaupa dýra
reiðhesta þó annað skorti. Meðan hann bjó í
Nesi í Loðmundarfirði keypti hann blesóttan
hest af Grönvold nokkrum sem var verslun-
armaður líklega á Seyðisfirði en varð að skera
kú af heyjum til að geta fóðrað gæðinginn.
Einum vini sínum tjáði hann fréttirnar með
þessum orðum:
Nú hef ég skorið koll af kú
en keyptur er Grönvolds Blesi.
Vísast er ég verði nú
vellríkur í Nesi.
Tíni ég í hann töðuna,
tveggja kúa fóður.
Hreint hann tæmir hlöðuna
-en helvíti er hann góður.
Um einhvern reiðhest sinn kvað hann á
ferðalagi og gæti svo sem þessvegna hafa ver-
ið á leið í leit:
Vertu hress þó löng sé leið
láttu sjá hvað getur.
Fyrir þessi förin greið
færðu strá í vetur.
Í veikindum lýsir hann ástandi sínu með
þessum orðum:
Heilsan mín er heldur grönn
hverful eins og reykur,
líkast ekki lengri en spönn
og lin sem fífukveikur.
Skammarvísur Páls voru margar og ekki
fágaðar en óvíst hvað þær voru ortar í mikilli
alvöru og jafnvel dæmi þess að þeir sem fyr-
ir þeim urðu kenndu öðrum vísurnar án þess
að blikna. Jón nokkur sem kallaður var rauði
var vinnumaður hjá Páli en drukknaði er hann
var við sjóróðra hjá Sveini sem þá bjó í Brim-
neshjáleigu í Seyðisfirði. Ekki virðist þeim
Páli hafa komið nema hæfilega vel saman ef
marka má vísur þær sem Páll kvað er hann
frétti lát Jóns:
Rauði Jón í saltan sjó
sagður er nú dottinn,
loksins fékk þá fjandinn nóg
í fyrsta sinn í pottinn.
Ljótur var nú líkaminn
og lítið á að græða
en aftur sálar andstyggðin
afbragðs djöflafæða.
Brimness Sveinn þó bíði enn
og bindi sína þvengi
Djöfullinn þá merkismenn
mun ei skilja lengi.
Þegar Páll var á áttunda ári að alast upp á
Kolfreyjustað gerði hann það eitt sinn í snjó
að vetri til að ganga nokkuð út fyrir tún og
síðan afturábak í för sín til baka og faldi sig
síðan og fylgdist grannt með leitinni. Þá orti
hann þessa vísu sem margir telja fyrstu vísu
hans þó það verði víst hvorki sannað né af-
sannað héðan af:
Uppnuminn fyrir utan garð
úti og niðri á fönnum
séra Ólafs sonur varð.
Syrgður af heimamönnum.
Johnsen hét sýslumaður þar eystra og varð
það á í gamni að víkja að orðasveimi um fað-
erni Björns Hjörleifssonar sem sumir hvísl-
uðu að væri sonur Páls. Johnsen þessi var gift-
ur Þuríði Hallgrímsdóttur frá Hólmum en
hafði þá fyrir ekki löngu orðið veðurtepptur
á Þuríðarstöðum og sagt að hann hefði gerst
þar fjölþreifinn um vinnukonu. Svar Páls var
á þessa leið:
Við þig ég kemst ei þó til jafns
þú minn elskulegi
sem lætur bæi njóta nafns
þá nokkuð hallar degi.
Grímur Thomsen kvæntist á Hólmum í
Reyðarfirði systur séra Hallgríms og var hún
þá orðin roskin nokkuð eða eins og einn góð-
ur vinur minn sagði af öðru tilefni: ,,Átti viku
eftir í barneign.“ Páll var meðal boðsgesta og
hvíslaði að einum kunningja sínum er hann
reið úr hlaði:
Kænn er Hólma klerkurinn,
karlinn veit hvað hlýðir
kann að gylla gömul skinn
svo gangi þau út um síðir.
Vísur Páls til Ragnhildar seinni konu hans
eru bæði margar og fallegar enda hafa fáir
jafnast við hann í ásta- og hestavísum. Ljóða-
bréf Páls eru bæði allmörg sem hafa geymst
og frábær að lipurð. Úr ljóðabréfi til Sveins
Skúlasonar frá 1867 eru þessar vísur:
Eiríkur með enskum var
afbragðsmaður skarpur
mögur séra Magnúsar
mesti orðagarpur.
Allt fær sá er kjafta kann
það kunna fáir betur.
Tólf í einu talað hann
tungumálin getur.
Og seinna í sama bréfi:
Frétt úr Seyðisfirði þá
finnst mér telja megi
að verslun enskra var nú frá
vikið Thomsen greyi.
Hann hefir lengi lifað flott
og leikið glaður þarna
og drukkið oft með degi pott
djöfullinn sá arna.
Á seinni árum sínum dvöldu þau hjón hjá
séra Halldóri í Presthólum, bróður Ragnhild-
ar en hann var talinn afar þrætugjarn og frá
þeim tíma mun þessi vísa:
Hér er rifist hvíldarlaust
svo hófi engu nemur,
vetur, sumar, vor og haust
og verst ef einhver kemur.
Það er jafn erfitt að fullyrða um síðustu vís-
ur manna sem fyrstu vísur en að minnsta kost
einhverjir telja að hér sé síðasta vísa Páls og
við hæfi að láta þar staðar numið að sinni:
Ég hef hvorki rænu né ráð,
réni drottinn þetta stríð.
hvorki sé ég lög né láð
lifað hef ég betri tíð.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is.
Bændasamtök Íslands hafa nú sem undanfarin mörg ár tek-
ið saman lista yfir helstu fjárréttir á landinu í haust. Það er
Ólafur R. Dýrmundsson ráðunautur hjá BÍ sem hefur haft veg
og vanda af söfnun upplýsinga og Freyr Rögnvaldsson blaða-
maður verið honum innan handar. Hér að neðan má sjá lista
yfir allflestar fjárréttir haustsins á Vesturlandi í stafrófsröð.
Það skal tekið fram að allmargar rangfærslur um tímasetn-
ingu var í fyrstu útgáfu listans frá BÍ og birtist m.a. í Bænda-
blaðinu í liðinni viku. Bændasamtökin taka það fram að alltaf
geta slæðst villur í lista af þessu tagi. „Því er þeim sem hyggj-
ast kíkja í réttir í haust bent á að gott getur verið að hafa sam-
band við heimamenn og fá staðfestingu á dagssetningum og
tímasetningu réttanna áður en haldið er af stað.
Brekkurétt í Norðurárdal, Mýr. sunnudag 15. sept.
Brekkurétt í Saurbæ, Dal. sunnudag 15. sept.
Fellsendarétt í Miðdölum sunnudag 15. sept.
Flekkudalsrétt á Fellsströnd, Dal. laugardag 14. sept.
Fljótstungurétt í Hvítársíðu, Mýr. laugardag 14. sept.
Gillastaðarétt í Laxárdal, Dal. sunnudag 15. sept.
Grímsstaðarétt á Mýrum, Mýr. þriðjudag 17. sept.
Hítardalsrétt í Hítardal, Mýr. mánudag 16. sept.
Hornsrétt í Skorradal, Borg. sunnudag 15. sept.
Hólmarétt í Hörðudal sunnudag 15. sept.
Kaldárbakkarétt í Kolb., Hnappadalssýslu sunnudag 8. sept.
Kinnarstaðarrétt í Reykhólahr., A-Barð. sunnudag 22. sept.
Kirkjufellsrétt í Haukadal, Dal. laugardag 14. sept.
Kjósarrétt í Kjós. sunnudag 22. sept.
Kollafjarðarrétt í Reykhólahr., A-Barð. laugardag 14. sept.
Króksfjarðarnesrétt í Reykhólasv., A-Barð. laugardag 21.
sept.
Ljárskógarétt í Laxárdal, Dal. Ekki ljóst
Mýrdalsrétt í Hnappadal þriðjudag 17. sept.
Nesmelsrétt í Hvítársíðu, Mýr. laugardag 7. sept.
Núparétt í Melasveit, Borg. sunnudag 15. sept.
Oddsstaðarétt í Lundarreykjadal, Borg. miðvikudag 18. sept.
Rauðsgilsrétt í Hálsasveit, Borg. sunnudag 22. sept.
Reynisrétt undir Akrafjalli, Borg. laugardag 21. sept.
Skarðsrétt á Skarðsströnd, Dal. laugardag 14. sept.
Skerðingsstaðarétt í Hvammsveit, Dal. sunnudag 15. sept.
Svarthamarsrétt á Hvalfj.str., Borg. sunnudag 15. sept.
Svignaskarðsrétt, Svignaskarði, Mýr. mánudag 16. sept.
Tungurétt á Fellsströnd, Dal. laugard. 7. sept.
Þverárrétt Eyja- og Miklaholtshr, Snæf. sunnudag 15. sept.
Þverárrétt í Þverárhlíð, Mýr. mánudag 16. sept.
mm
Fjárréttir á Vesturlandi í haust
Fjársafn á leið til Fljótstunguréttar í fyrrahaust. Ljósm. mmÍ Þverárrétt í Borgarfirði sl. haust. Ljósm. mm. Réttað í Brekkurétt í Saurbæ í Dölum sl. haust. Ljósm. þá.