Vísbending - 23.12.2013, Page 36

36
í kringum greinina á undanförnum árum. Ég hef trú á að nýleg
lög um auðlindagjald séu til þess fallin að meiri sátt verði um
greinina en áður. Það er þó ólíklegt að nokkurn tíma náist algjör
sátt um fiskveiðistjórnunina enda eru hagsmunir ólíkra hópa og
landsvæða svo mismunandi að seint mun verða hægt að sætta
sjónarmið allra í þessari mikilvægu atvinnugrein. Guðbrandur
Sigurðsson

13. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Almenningur virðist ekki treysta því að stjórnvöld hafi
hagsmuni eða lýðræði að leiðarljósi og stjórnvöld virðast ekki
treysta því að almenningur skilji hvað er að gerast. Fjárfestar
treysta sífellt minna þeim tölum og þeim yfirlýsingum sem
stjórnendurfyrirtækjaláta frá sér fara. Stjórnendur treysta því
ekki að starfsmenn þeirra vinni með hagsmuni fyrirtækja að
leiðarljósi og reyna að múta þeim eftir bestu getu. Neytendur
eru löngu hættir að treysta á gæði þeirrar vöru sem fyrirtæki
framleiða. Áfram mætti telja. Traust virðist fara dvínandi á
öllum stigum samfélagsins í ólíkustu samfélögum heimsins.
29. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Eitt undarlegasta fyrirbæri viðskiptafræðanna og skipulags-
heildarinnar er stjórn fyrirtækja. Í áranna rás hefur það þótt
ákveðin ráðgáta hvað mennirnir við stjórnarhringborðið geri
og hugsi. Lagalega séð er stjórn fyrirtækis æðsta og í raun eina
valdastofnun þess. I um það bil hundrað og fimmtíu ár fékk
þessi stofnun meira og minna að vera í friði undir dulunni. Öðru
hverju var þó spurt hvort stjórnir gerðu í raun nokkuð annað
en að hittast reglulega og drekka saman kaffi. Sú gagnrýni risti
þó aldrei djúpt. Það hefur hins vegar breyst á síðustu árum,
sérstaklega í kjölfar Enron-hneykslisins í Bandaríkjunum, og
í auknum mæli hafa menn farið að velta upp þeirri spurningu
hvers virði stjórnarhringborðið sé fyrir fyrirtæki og samfélagið
í heild.

41. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Kaupæði íslenskra viðskiptamanna hefur vakið athygli í Evrópu
enda hefur engin þjóð aukið beina erlenda fjármunaeign
sína meira síðustu misserin en Íslendingar. Fjármunaeign
Íslendinga hefur áttfaldast frá 1999 til 2004, og allt bendir til
að í ár verði enn eitt metið slegið. Ýmsir þættir sem áður hafa
verið nefndir hér í Vísbendingu hafa ýtt undir þessa þróun. En
það er athyglisvert að á sama tíma og Íslendingar tóku fram
budduna og fóru í kaupaleiðangra fækkaði risasamningum yfir
landamæri á alþjóðavísu. Það var ekki fyrr en á síðasta ári að
niðursveifla risasameininga og uppkaupa skrapaði botninn. Þá
voru Íslendingar hins vegar í fullu fjöri.

14. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Þegar íslenskir athafnamenn fóru fyrst að kaupa fyrirtæki á
erlendum mörkuðum fannst mörgum það skemmtilegt og
áhugavert. Eitthvað annað hljóð kom hins vegar í strokkinn
þegar þessi kaup fóru að vinda upp á sig og fór þá að bera á
stríðsmyndlíkingum í fyrirsögnum blaða, eins og „innrás”,
„áhlaup” og þar fram eftir götunum. Vantrúin snerist að miklu
leyti um fjármögnun kaupa á fyrirtækjum og fór að bera á
sögum um „mafíupeninga” og „kóngulóarvefi” til þess að
útskýra útþensluna. Aldrei tókst að kveða þennan orðróm í
23. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Í hagfræðilíkani fyrir ráðandi fyrirtæki setur ráðandi fyrirtæki
verð jafnt lágmarksmeðalkostnaði annarra fyrirtækja. Það getur
ekki sett verðið hærra vegna þess að þá koma ný fyrirtæki inn
í greinina og það þjónar ekki hagsmunum þess að setja verðið
lægra til þess að hrekja önnur fyrirtæki út af markaðnum. Það
getur skilað hagnaði vegna þess að kostnaður þess er lægri en
samkeppnisfyrirtækjanna. Ráðandi staða Baugs þýðir hærra
vöruverð fyrir neytendur en það kann þó að vera einungis
skammtímafyrirbrigði þar sem markaðsyfirráðin fara algerlega
eftir fjölda nýrra fyrirtækja sem koma inn í greinina, hversu hratt
þau geta komist inn í greinina og hvernig kostnaður þeirra er í
samanburði við ráðandi fyrirtæki.
7. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Hvað um Ísland? Hér fást stjórnmálamenn ekki einu sinni til
að ræða kosti og galla aðildar að Evrópusambandinu í alvöru,
ekki enn. Einn kostur aðildar væri sá, að hún myndi styrkja
frjálslynda umbótamenn hér heima gegn kyrrstöðuöflunum líkt
og í Tyrklandi — og má af því ráða tregðu flestra íhaldsmanna
til að ræða málið. Að svo stöddu er ekki heldur mikil von til þess,
að evran komist á dagskrá. Það bætir ekki úr skák, að bankastjórn
Seðlabanka Íslands, sem ætti að réttu lagi að hafa frumkvæði í
umfjöllun um efnahagsþátt málsins, brestur faglegar forsendur,
eins og hún er nú skipuð, til að gegna því hlutverki. Undan
því verður þó ekki vikizt til lengdar að velja á milli evrunnar
og krónunnar, það er á milli fasts og fljótandi gengis. Tími
millilausna er senn á enda. Óbreytt skipan jafngildir því í raun og
veru yfirlýsingu stjórnvalda um það, að fastgengisstefnan verði
látin víkja fyrir fljótandi gengi. Þorvaldur Gylfason

36. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Þrátt fyrir að World Trade Center hafi, alla vega sem tákn, gegnt
mikilvægu hlutverki í viðskiptaheiminum þá virðist skaðinn,
við að byggingarnar voru þurrkaðar út, hafa orðið minniháttar
hvað alheimskerfi viðskiptalífsins varðar. Það vekur von um að
efnahagslegar afleiðingar verði ekki eins alvarlegar og ætla hefði
mátt.

51. tbl. Ritstjóri Eyþór Ívar Jónsson
Víða í heiminum er litið á fiskveiðar sem vandamál og
sjávarútvegur er á mörgum stöðum nánast notaður sem
atvinnubótavinna til að halda uppi atvinnu á jaðarsvæðum. Það
er merkilegt að á sama tíma og ýmsar nágrannaþjóðir okkar hafa
eytt miklum peningum í að hagræða í sjávarútvegi og úrelda skip
hefur hagræðing í íslenskum sjávarútvegi nánast átt sér stað af
sjálfu sér. Greinin sjálf hefur að langmestu leyti greitt fyrir þá
hagræðingu sem orðið hefur án þess að hið opinbera hafi þurft að
veita stórum fúlgum fjár til verksins. Undirstaða alls þessa er að
sjálfsögðu fiskveiðistjórnunarkerfi sem byggist á frjálsu framsali
aflaheimilda. Það hefur orðið til þess að vel rekin fyrirtæki
í sjávarútvegi hafa séð hag sínum borgið með því að fjárfesta
í veiðiheimildum, væntanlega á kostnað þeirra aðila sem hafa
ekki náð eins góðum tökum á veiðunum og því talið að best
væri að selja sig úr greininni. Á þennan hátt hefur greinin sjálf
borgað fyrir þá hagræðingu sem orðið hefur á síðustu tuttugu
árum. Fylgifiskur þessarar hagræðingar er að ýmsir aðilar hafa
farið út úr greininni með fullar hendur fjár og er sú staðreynd
líklega ein helsta orsök þeirra pólitísku væringa sem verið hafa
1999
2000
2001
2002
2003
2000-2003
Fyrsta kreppa á nýrri öld
2004-2008
Útrás, sigur og hrun
2004
2005
2006