Iðnaðarmál - 01.05.1960, Blaðsíða 4

i^ýramiíbarltorfur
Eftir BRAGA HANNESSON hdl., framkvœmdastjóra Landssambands iðnaðarmanna
Um það leyti sem erlendir ferða-
menn og mótsgestir tóku að flykkjast
til landsins í sumar, kom út bók hjá
Almenna bókafélaginu, sem ber heit-
ið: Dagbók í íslandsferð 1810, eftir
Henry Holland.
Það er mjög skemmtilegt að lesa
þessa bók einmitt núna og bera lýs-
ingar hennar á landi og þjóð saman
við lýsingar þeirra erlendu ferða-
manna, sem sóttu landið heim 150
árum síðar.
Glöggt er gests augað, segir máls-
hátturinn, og eitt er víst, að eftir-
minnilegastar eru lýsingar sannorðra
erlendra manna á þjóðinni, hvort sem
þær fjalla um örbirgðina fyrir 150
árum eða framkvæmdirnar nú.
Eitt af því, sem enski læknirinn
Henry Holland skoðaði á ferð sinni
hérlendis 1810, var Leirárgarðaprent-
smiðjan. Hann segir, að þá hafi unn-
ið þar tveir menn að staðaldri við
prentverkið. Prentsmiðjuhúsinu lýsir
bann svo, að það hafi verið hinn
mesti garmur, staðið út í mýri og
líkzt mest ensku kotbýli. Prentsvertan
var búin til þar á staðnum úr lampa-
sóti og olíu.
Lýsing á þessari fátæklegu prent-
smiðju er mjög merkileg, þegar hún
er borin saman við það, að nú starfa
í landinu um 40 prentsmiðjur, búnar
ágætum vélum, og á fjórða hundrað
iðnlærðir prentarar.
En hugleiðingar um þau stakka-
skipti, sem orðin eru í atvinnumálum
þjóðarinnar og lífskjörum, hljóta
einnig að vekja umhugsun um fram-
tíðina.
Engum blandast hugur um, að
möguleikar okkar til að sækja fram
á við til aukinnar velmegunar séu
miklir. En sú sókn hlýtur öðru fremur
að beinast að því að auka verðmæti
og fjölbreytni útflutningsafurðanna,
efla iðnaðinn, nota betur nútímatækni
og vísindi í þjónustu atvinnuveganna
og afla fleiri markaða fyrir útflutn-
inginn.
A Norðurlöndum hefur verið lögð
mikil áherzla á endurbætur á fram-
leiðsluháttum og skipulagningu.
Reynslan hefur líka sýnt, að fé það,
sem varið hefur verið til þeirra hluta,
hefur skilað ríflegum arði í aukinni
framleiðslu. í Noregi hefur farið
fram rannsókn á því, hvað þjóðar-
framleiðslan ykist annars vegar með
aukinni fjárfestingu, en hins vegar
með endurbótum á framleiðsluháttum.
Rannsóknin leiddi í Ijós, að fjárfest-
ing, sem eykur verðmæti framleiðslu-
tækja þjóðarinnar um 1%, leiðir til
0,2% aukningar á þjóðarframleiðsl-
unni, en endurbætur á skipulagi og
framleiðsluháttum auka þjóðarfram-
leiðsluna um 1,8% við sömu aðstæð-
ur þar í landi.
Þessar tölur eru mjög athyglisverð-
ar fyrir okkur vegna þess, að sú skoð-
un hefur almennt verið ríkjandi hér,
að aukin fjárfesting væri einhlít til
þess að auka framleiðsluna.
Það er staðreynd, að lífskjör al-
mennings í hinum ýmsu löndum
heims eru þeim mun betri sem iðnað.
urinn er öflugri, enda hefur lífskjara-
bilið breikkað milli iðnaðarþjóðanna
og þeirra þjóða, sem framleiða ein-
göngu bráefni.
Aukin iðnvæðing
Fyrir tveimur áratugum töldu
margir vafa leika á því, hvort íslend-
ingar skvldu stefna að því að vinna
úr afurðum landbúnaðar og sjávarút-
vegs. Þá var einnig véfengt, að iðnað-
ur, sem ynni úr innfluttu hráefni, ætti
tilverurétt.
Reynslan hefur rutt þessari vantrú
úr vegi, bæði okkar reynsla og ann-
arra.
Þannig hefur fiskiðnaður okkar
stóraukið verðmæti útflutningsins, og
iðnaður, sem vinnur úr afurðum
landbúnaðar, hefur einnig gert afurð-
irnar verðmætari og fjölbreyttari til
neyzlu innanlands. Jafnframt hefur
annar iðnaður aukizt mjög, og við
það hafa raunverulegar gjaldeyris-
tekjur farið vaxandi.
Hitt er svo annað mál, að fiskiðn-
aður okkar hefur verið alltof einhliða,
enda er mikið um það rætt núna,
76
IÐNAÐARMÁL