Iðnaðarmál - 01.04.1961, Blaðsíða 7

vinna saman í einum flokki, er það
mikilvægt, að starfinu sé skipt jafnt á
milli einstaklinga og að tilhögun við
vinnuna sé slík, að ekki verði langir
og óþarfir biðtímar, eins og oft vill
verða, þar sem unnið er í flokkum.
Tímarannsókn er ennfremur það tæki,
sem venjulega er notað til að finna
hagkvæmustu lausn, þegar tekin skal
ákvörðun um, hve margra véla einn
maður á að gæta, t. d. í vefnaðariðn-
aðinum, þar sem vandinn er sá að fá
sem mesta framleiðslu og vélanýtingu
og sem minnsta vélastöðvun og
minnstan vinnutíma.
Það er þörf fyrir tímaupplýsingar
vegna skipulagsstarfa, afhendingar-
tíma, verðreikninga og afkastatalna
fyrir vélar og starfslið. Þegar menn
hafa komið fram áformum, sem miða
að því að gera hin rekstrartæknilegu
skilyrði eins góð og talið er fært, má
taka tímarannsóknir í notkun í sam-
bandi við samningu á nýju launa-
kerfi. Mjög eindregið skal ráðið frá
því að hefjast handa um að koma á
nýju launakerfi án þess að hafa dreg-
ið upp, sundurgreint og reynt að end-
ur bæta ríkjandi aðferðir. Að hrinda
af stað launakerfi án slíkrar undir-
búningsvinnu getur mjög hæglega
leitt til þess, að menn dragi með sér
„gamlar syndir“, sem erfiðara verði
að losna við eftir en áður.
Launakerfi, hvort sem það byggist
á uppbótum (bonus), ákvæðisvinnu
eða öðru launafyrirkomulagi, skal
hafa það að markmiði að vekja áhuga
verkamannsins fyrir árangursríkari
nýtingu vinnutímans, með því að gefa
honum kost á auknum launatekjum.
Fyrir hvorugan aðilann getur slíkt
launakerfi orðið árangursríkt eða
fullnægjandi, án þess að beitt sé tíma-
rannsóknum eða öðrum aðferðum til
kerfisbundinnar tímaákvörðunar. Að
öðrum kosti lenda menn út í ógöngur
þær, er nefndar hafa verið „gúmí-
akkorð“, „hestaprang“, „þaklögð á-
kvæði“ o. fl.
Með notkun tímarannsókna, fram-
kvæmdum af kunnáttumönnum,
verða tímamörkin hlutlaus og einhlít-
ur mælikvarði, sem tekur aðeins mál
af verkinu, og launin fyrir hverja
vinnustund verða einkamál starfsfólks
og vinnuveitenda.
Til að sýna fram á, hve áætlun, eins
og hér hefur verið nefnd, getur verið
mikilvæg, má nefna árangur þann,
sem Rafmagnsveitur ríkisins hafa náð
á 5 ára tímabili, þegar um línulagn-
ingu er að ræða. Árið 1955 hófu Raf-
magnsveitur ríkisins hagræðingar-
starfsemi á breiðum grundvelli, bæði
á sviði viðskipta og tækni, svo sem í
birgðamálum, flutningastarfsemi og
línulagningu. Við línulagninguna var
farið að á hinn venjulega hátt: Fram-
kvæmdar voru vinnuaðferðaathugan-
ir (metodestudier), með og án tíma-
rannsókna, gerðar tillögur um nýjar
vinnuaðferðir, er síðan voru ræddar
og hrundið í framkvæmd, ef talið var
henta. Maður var menntaður og þjálf-
aður í vinnurannsóknum, verkstjórar,
flokkstjórar, trúnaðarmenn og verk-
fræðingar látnir sækja námskeið og
fræðslufundi, þar sem fjallað var um
hagræðingu, tímarannsóknir, áætlan-
ir og tæknileg vandamál. Á þessum
grundvelli var svo ákveðið að fá fram
tölur, er byggðar væru á tímarann-
sóknum við línulagninguna, með til-
liti til útreikninga, áætlana, notkunar
ókunnra verktaka og launakerfis, er
hefði örvandi áhrif á afköstin. Að því
er launakerfið varðar, voru farnar
troðnar slóðir — að nokkru leyti beitt
tímatapsrannsóknum og að nokkru
leyti stuðzt við upplýsingar frá vinnu-
seðlum verkstj óranna, og svo ven j uleg-
ar tímarannsóknir á hinum virku tím-
um. Á grundvelli tímarannsóknagagn-
anna voru reiknaðir úr grunntímar
(elementtider) fyrir hinar mismun-
andi tegundir vinnu og tímarnir settir
upp á lista, þannig að út frá hinni
mismunandi línusérgreiningu mátti
reikna, hve langan tíma það tæki að
jafnaði að fullgera hina einstöku línu.
Gerð var tillaga um uppbótarkerfi
(bonussystem) og lögð fyrir verka-
mennina og trúnaðarmenn þeirra vor-
ið 1958. Eftir að samkomulag hafði
orðið um fyrirkomulag til reynslu,
var fyrsta línan lögð, þar sem laun
voru greidd eftir hinu nýja kerfi. Til-
raunalínan leiddi í ljós, að æskilegt
var að gera vissar fullnaðarrannsókn-
ir. Þeim var því haldið áfram vorið
1959, og ný tilraunalína lögð síðsum-
ars. I þetta skipti varð árangurinn
fyllilega viðunandi, en Rafmagnsveit-
ur ríkisins héldu áfram og vinna enn
að rannsóknum og endurbótum á
kerfinu, fremur vegna þeirrar óskar
að gera kerfið sem fullkomnast en að
nokkur þörf sé á að leiðrétta tíma-
ákvarðanirnar. Árið 1960 var svo
byrjað á uppbótarfyrirkomulagi fyrir
alla flokka, eftir að verkstjórar og
aðrir yfirmenn vinnuframkvæmda
höfðu hlotið kennslu og þjálfun í kerf-
inu á stuttu, sameiginlegu námsskeiði.
Við lagningu á einni línu árið 1959
og átta línum árið 1960, er allar voru
gerðar eftir hinu nýja launakerfi og
með þeim kostum, sem breyttar
vinnulagsaðferðir höfðu í för með
sér, sýnir árangurinn, að í saman-
burði við átta samsvarandi línur,
gerðar á árunum 1955, 1956 og 1957,
hefur náðst 25—28% lækkun á tölu
vinnustunda, en verkamennirnir hafa
aftur á móti hlotið 23% uppbót á
tímakaup sitt. Hér verður að láta þess
getið, að notkun tímarannsókna á
slíku sviði hefur mér vitanlega ekki
átt sér stað í Noregi að heitið geti.
Vinnan og aðstæður allar í heild gera
mjög torvelt að beita hreinni ákvæðis-
vinnu. Það myndi verða of langt mál
hér að gera samanburð á hreinni
ákvæðisvinnu og uppbótum, kostum
þeirra og göllum.
En nauðsynlegt er að benda á, að
það er miklu auðveldara að byggja
upp ákvæðis- eða uppbótakerfi í al-
gengum iðnaði eða fyrir venjuleg
störf, sem unnin eru innan dyra á
föstum vinnuplássum og við næstum
sömu vinnuskilyrði allt árið. Með
kerfisbundnum vinnurannsóknum og
tímarannsóknum má með fullri vissu
gera ráð fyrir, að unnt sé að ná 20—
30% framleiðsluaukningu.
Vandamál við að koma á tímarann-
sóknum
Að því er varðar þessi vandamál,
verð ég að hafa í huga norskar að-
stæður og reynslu mína af þeim.
Litið hefur verið á klukkuna sem
tákn — ekki aðeins fyrir tímarann-
IÐNAÐARMÁL
61