Frjáls verslun - 01.08.2010, Síða 133

F R J Á L S V E R S L U N • 8 . - 9 . T B L . 2 0 1 0 133
Það er spurt hvort botninum sé náð og fjármálaráðherra hefur skrifað um það
fjöl margar greinar – eiginlega greinaflokk – í
Fréttablaðið, en hann telur að botninum sé
náð og álítur það sérstakt fagnaðarefni. Ég álít
mjög vafasamt að telja það fagnaðarefni að
vera á botninum – vegna þess að það er ekkert
sér staklega gaman að vera þar,“ sagði Benedikt
Jóhannesson í upphafi erindis síns.
„En við skulum kætast meðan kostur er;
það er ýmislegt jákvætt sem við getum séð
núna. Við vitum að verðbólga hefur farið
minnkandi, hún er satt að segja engin ef við
lítum á verðbólgu síðustu sex mánaða og er
komin undir 3% ef við lítum til tólf mánaða
verð bólgu. Krónan er heldur sterkari en um
mitt ár í fyrra, hún er hins vegar ekki miklu
sterkari en hún var í mars 2009.“
Benedikt benti einnig á að viðræður við
Evrópu sambandið væru að hefjast og það færði
okkur von um að við gætum farið inn í
umhverfi sem yrði sterkara, bæði út frá efna­
hagslegum og pólitískum sjónarmiðum. Og
að vextir hefðu lækkað. Þetta væri allt saman
ágætt.
„Spurningin er: Er landið farið að rísa? Ja,
upp lifun almennings er svo sannarlega ekki
sú, en við höfum við verið við botninn í tvö
ár. Og satt að segja förum
við ákaflega lítið upp frá
honum. Menn halda að
þetta hljóti að verða skárra
á næstunni, en væntingar
okkar um hvernig endur­
reisnin myndi verða hafa
alls ekki gengið eftir.“
Benedikt sagði að
margar ástæður væru fyrir
vonbrigðum með endurreisnina og að vand­
fundin væri sú þjóð sem gerði meira í því að
gera ástandið verra í hvert skipti sem hún hefði
kost á að gera rétt eða rangt. Þjóðin hefði valið
rangt núna undanfarin tvö ár.
Niðurstaða hans, eftir að hafa skoðað
tuttugu hagvísa með ákveðnum hætti, var sú
að stöðugleikinn kæmi best út. Það væri t.d.
betra að hækka laun um 1­2% en að hækka þau
10% – vegna þess að 10% launahækkun þýddi
ein ungis að eitthvað væri að. Það vissu allir að
kjör gætu ekki batnað um 10% í einu vetfangi.
Benedikt sagði að ýmis hættumerki hefðu
verið sýnileg út frá hagvísum árið 2006. Hins
vegar hefði ástandið róast aftur. Hann sagði að
menn hefðu velt því fyrir sér hvort við hefðum
getað séð hrunið fyrir. Gátum við gert eitthvað
til þess að forðast hrunið haustið 2008?
„Jú, við sáum að málin höfðu þróast á verri
veg á fyrri hluta árs 2008 en hagvísarnir sýndu
bata merki um mitt sumarið. Þetta er alveg eins
ég heyrði forsætisráðherrann fyrrverandi og
„saka manninn“ núverandi Geir Haarde segja:
„Þetta virtist allt vera að róast.“ Við sáum að
eitthvað var að ske en þetta leit ekki svo illa út.“
„Ég fylgist með efnahagsmálum nánast
stöðugt, ég skrifa um þau vikulega, ég fletti því
sem aðrir skrifa og ég fullyrði að menn gátu
ekki séð hrun fyrir
á þessum tíma. Ég
er alveg viss um
það, miðað við
þær upplýsingar
sem við almennt
höfðum. Það
getur vel verið
að það hafi verið
menn, t.d. inni í
bönkunum, sem vissu hvað hafði gerst þar og
hvernig staðan var, þeir hefðu getað haft meiri
upp lýsingar en almenningur. En ég hef talað
við marga menn sem unnu í bönkunum og ég
talaði fyrir tveimur vikum við bankamann sem
sat á stjórnarfundi í einum bankanna í sept­
ember. Hann sagði að, jú, menn hefðu talað
um að þetta væri svolítið snúið, en ekki hefði
nokkrum manni dottið í hug að þetta yrði
síðasti bankaráðsfundurinn í þessum banka.
Og þetta var maður í innsta hring í september
2008.“
Benedikt greindi frá því að hann hefði
flokkað hagvísa jákvætt þegar verðbólga væri
lítil, eyðsla okkar hófleg, húsnæðisverð hækkaði
ekki mikið, atvinnuleysi væri fremur lítið og svo
framvegis. Allt til ársins 2006 var þetta flest í
þokkalega góðu lagi en síðan kom tíma bil þar
sem efnahagsmálin gátu farið á hvorn veginn
sem var. „Þá kom hið fræga ár 2007 þegar
okkur leið öllum svo vel og ekkert benti til
annars en það gæti komið annað tímabil, eins
og milli 2002 og 2005.“
„Hér tek ég bara sýnilega hagvísa sem eru
birtir á vef Seðlabankans í hverjum mánuði.
Kreppan er haustið 2008 mikil og djúp. Það er
varla hægt að fara miklu neðar. Að undanförnu
höfum við færst upp á við en það eru mörg
óleyst mál. Við eigum eftir að leysa Icesave,
kaup máttur er lítill og það er stórhættulegt
þegar kaupmáttur á Íslandi er mun minni en í
nágranna löndunum.
Krónan er í höftum, menn óttast að ef við
förum aftur í venjulegt ástand, þar sem fjár­
magn má flæða inn og út úr landinu, verði bara
flóð í aðra áttina.
Það er ekkert nýtt í sjónmáli. Í hvert einasta
skipti sem einhver ný hugmynd kemur fram er
Benedikt jóhannesson
Er lífið ljúft
á botninUm?
Benedikt Jóhannesson, ritstjóri Vísbendingar
og framkvæmdastjóri Heims og Talnakönnunar,
sagði í erindi sínu að væntingar okkar um hvernig
endurreisnin yrði hefðu alls ekki gengið eftir.
TexTi: Hrund Hauksdóttir Benedikt Jóhannesson, ritstjóri Vísbendingar og framkvæmdastjóri Heims og Talnakönnunar.
Er lífið á botninum
hið ljúfa líf?
Það getur vel verið, það er einfaldur
lífsstíll og við gerum ekki neitt,
við sköpum engin verðmæti heldur
njótum bara lífsins og horfum á
undirdjúpin sem enginn hefur séð fyrr.