Frjáls verslun - 01.08.2010, Side 143

F R J Á L S V E R S L U N • 8 . - 9 . T B L . 2 0 1 0 143
um árabil og alveg til ársins 1990. Það
var eilífðarvél sem átti ekki að geta farið á
höfuðið. Málið var að þessi eilífðarvél hafði
of greiðan aðgang að ódýru lánsfé í gegnum
pólitíkina og fyrir vikið var því ekki ráðstafað
í nægilega arðbærar fjárfestingar. Á endanum
varð Sambandið of skuldugt og féll.“
Jón sagði að fyrirtæki og heimili á Íslandi
hefðu haft mjög greiðan aðgang að lánsfé í
útlánabólunni frá 2003 til 2008 sem hefði
verið alþjóðleg útlánabóla. Fyrir vikið urðu
bæði fyrirtæki og heimili allt of skuldug.
„Þess vegna eyðilagðist skuldahlið fyrirtækja
á einni nóttu í hruninu.“
Jón rakti einkavæðingu bankanna árin
2002 og 2003 þegar Landsbankinn og
Búnaðarbankinn voru seldir og hvernig
Kaupþing og Búnaðarbankinn sameinuðust.
Hann sagði að á sama tíma og bankarnir
hefðu verið einkavæddir hefði alþjóðlega
útlánabólan byrjað að bólgna út svo um
munaði um allan heim og útlendir stórbankar
hefðu lánað ótæpilega til Íslands; bæði beint
og í gegnum bankana, og efnahagsreikningur
bankanna stækkað og stækkað.
„Við erum með EES­samninginn og
fjórfrelsið í honum. Samningurinn tryggir
frjálst fjármagnsflæði á milli landa og hann
var forsenda þess að Íslendingar gátu farið í
útrás og keypt erlend fyrirtæki.“
Jón sagði að útlendingar sem og Íslend­
ingar hefðu verið agndofa yfir kaupgetu
við skiptablokkanna á erlendum fyrirtækjum
og spurt: Hvaðan koma allir þessir peningar?
„Svarið var auðvelt: Þeir komu frá mörgum
af stærstu og þekktustu bönkum í heimi.
Þeir lánuðu og tóku mestu áhættuna á
uppganginum hér á Íslandi. Þetta eru sömu
bankarnir og tapa núna 7.000 til 8.000
milljörðum á bankahruninu á Íslandi.
Bankarnir verða að afskrifa en ekki velja
japönsku leiðina frá 1990. Þeir verða að
afskrifa í fyrirtækjum, breyta skuldum í
hlutafé, fá nýtt hlutafé frá nýjum eigendum,
fá nýtt hlutafé frá gömlum eigendum sem
reka fyrirtækin áfram. Aðferðirnar eru
margar.“
Jón velti því síðan fyrir sér í hverja bankarnir
hringdu þegar þeir vildu selja fyrirtækin.
Hann sagði að hringt væri í lífeyrissjóðirna,
Framtakssjóðinn, fjárfesta sem hefðu selt
fyrirtæki sín í bólunni og hoppað út úr henni
á besta tíma, innstæðueigendur í bönkunum
og erlenda fjárfesta.
Jón fór síðan nokkrum orðum um
Framtakssjóðinn sem væri í eigu sextán
lífeyrissjóða. Hann hefði keypt kippu
fyrirtækja og væri orðinn sterkasti fjárfestirinn
á markaðnum. „Sumir líkja honum við
viðskiptablokkirnar sem við höfum búið
við. Hann á Icelandair, Icelandic Group,
Vodafone, Skýrr, EJS, Hug­Ax, Hands Hold,
Húsasmiðjuna og Plastprent.
En hvað er Framtakssjóðurinn? Hann er í
eigu lífeyrissjóða og Landsbankans. Hann er
því fólkið í landinu ef þannig má orða það.“
„Bankarnir verða að afskrifa en
ekki velja japönsku leiðina frá
1990. Þeir verða að afskrifa í
fyrirtækjum, mörg þessara lána eru
hvort sem er töpuð. Þeir verða að
breyta skuldum í hlutafé, fá nýtt
hlutafé frá nýjum eigendum, fá nýtt
hlutafé frá gömlum eigendum sem
reka fyrirtækin áfram. Aðferðirnar
eru margar.“
jón G. Hauksson
hvErnig hrUnið
lék 300 stærstU
fyrirtækin
Jón G. Hauksson, ritstjóri Frjálsrar verslunar, sagði
frá því hvernig hrunið hefði leikið 300 stærstu
fyrirtækin á Íslandi. Hann lagði áherslu á að
forðast þyrfti japönsku leiðina.
TexTi: Hrund Hauksdóttir Jón G. Hauksson, ritstjóri Frjálsrar verslunar.
Jón spáði því að Framtakssjóðurinn kæmi
með einum eða öðrum hætti að kaupum á
matvörurisanum Högum sem væri nú í eigu
Arion banka. „Ég á ekki von á öðru enda
er Lífeyrissjóður verslunarmanna stærsti
lífeyrissjóðurinn í Framtakssjóðnum.“
Jón endaði síðan erindi sitt á spurningunni:
Hvað nú? Hann svaraði því svona: „Það þarf
að afskrifa skuldir og hreinsa úr pípunum.
Lækka verð á fyrirtækjum í eigu bankanna.
Seðlabanki verður að lækka stýrivexti niður
í 1% og það þarf að setja lög um að vísitalan
í öllum verðtryggðum lánum geti ekki
hækkað um nema 2% á ári í mesta lagi. Féð
þarf að fara af innstæðureikningum í vinnu
til fyrirtækjanna. Endurreisnin þarf að vera
í formi kröftugra og samkeppnishæfra
fyrirtækja sem geta staðið í skilum og komið
fram með nýjar hugmyndir og tryggt fólki
vinnu.“