Franskir dagar - 01.07.2012, Síða 4

FrANSKIR DAGAR - LeS JOURS FRANfAIS
Texti: Albert Eirtksson
Myndir úr einkasafni
Bræðrabörnin Steinn Sigrún
segja frá lífinu í Dölum
Steinn Jónsson og Sigrún Steinsdóttir íjúní2012.
Á fögru sumarkvöldi hitti ég
frændsystkinin Denna og Sigrúnu,
á fallegu heimili hans á Eskifirði, og
bað þau að segja mér frá daglegu lífi
á þeirra uppvaxtarárum í Dölum.
Á meðan þau af leiftrandi áhuga
sögðu frá bar Stefanía, kona Denna,
fram nýbakaðar pönnukökur með
bláberjum og rjóma.
Steinn Jónsson, hér eftir nefndur Denni, er
fæddur á Eskifirði 22. október 1918.Tíu ára var
hann tekinn í fóstur í Dali til Guðbjargar föður-
ömmu sinnar og Höskuldar eiginmanns hennar.
Sigrún Steinsdóttir er fædd 6. maí 1936, dóttir
Vilborgar og Steins í Dölum.
Arið 1908 fluttu tvenn hjón í Dali og tóku við
ábúð af Birni Stefánssyni: Höskuldur Stefánsson
og Guðbjörg Marteinsdóttir (amma Sigrúnar
og Denna), dóttir hennar Björg Steinsdóttir og
Magnús Stefánsson.
Sigrún segir að íbúðarhúsið hafi verið byggt árið
1885, viðbygging var norðan við það og önnur
vestan, ávallt nefnd Púltið.
Utihús voru þessi: Grundarfjárhús, annað fjárhús
var nefnt Bakkahúsið og það þriðja Stórahús var
byggt 1930. Þá var íjós og hlaða norðan við bæjar-
hólinn. Lág jarðgöng, fjósgangur, lá í gegnum
hólinn úr íbúðarhúsinu. Byggt var beitarhús
1939 inni á Seli, sunnan við Dalsá. Beitarhúsið
var byggt á rústum bæjarins Dalasels sem síðast
var búið í á 19. öld. Rústir eru af þeim ennþá.
Ibúðarhúsið á Bjargi á Búðum var rifið og notað í
þessi beitarhús. Þurrkhjallur var á Kofagilsbarm-
inum. Þar voru geymd reipi, hnakkar og dýnur.
Nálægt íbúðarhúsinu var gluggalaust hús, kallað
Strompurinn, þar var reykt kjöt, soðið slátur og
þvegnir þvottar. Húsið var hlaðið í hring, vegg-
irnir vom u.þ.b. mannhæðar háir. Ofan á þá voru
settar langsperrur sem gengu saman að ofan með
torfi ofan á og efst var gat. Þarna voru tvennar
hlóðir og smiðja, húsið var um 9-10 fermetrar
að stærð.
Fyrir þeirra tíð í Dölum stóð mylla niðri við
Dalsá. Heitir þar Myllubali.
• 4
DENNI KEMUR í DALI
Haustið 1928 fékk Denni mislinga sem þá gengu
á Eskifirði. „Milli jóla og nýárs safnaði ég í gaml-
ársbrennu með fleiri krökkum. Eftir þetta veiktist
ég afrnr og lá fram í febrúar. Um sama leyti var
Guðrún móðir mín orðin veik, sennilega með
krabba eða berkla.
Við mæðginin fómm til Reykjavíkur til lækninga,
dvöldum á Landakoti hjá nunnunum. Mánuði
seinna fór mamma á Farsóttarspítalann en átti
ekki afturkvæmt. I júní fór ég austur með Esjunni
og kom að Búðum milli fjögur og fimm að nætur-
lagi. Á móti mér tóku Guðbjörg amma og Hösk-
uldur. Þau tóku mig í fóstur eftir að mamma dó.”
Denni kom í Dali þann 17. júní 1929 og var
tekið opnum örmum. Þar voru börn á hans aldri;
systkinin Valgerður, Steinunn, Sigmar og Her-
borg Magnúsarbörn. Einnig vom þar frændurnir
Haraldur Björnsson og Steingrímur Bjarnason,
en þeir ólust upp í Dölum.
Þá voru á bænum 250 ær, fimm hestar og fjórar
kýr. Alltaf tvær snemmbærar kýr og reynt að hafa
þær þannig, svo það væri mjólk allt árið. Hábölvað
þótti að missa tímann af kúnum.
Systkini Denna eru Friðrik, Sigríður, Bóas og
hálfsystirin Hulda, sammæðra. Eftir andlát Guð-
rúnar kvæntist Jón, Þóru Magnúsdóttur
frá Stöðvarfirði. Þau fluttu til Hafnarfjarðar og
eignuðust saman Magnús, Ástu og Helga.
KAÞÓLSKUR GRAFREITUR
I Dölum er forn hringlaga grafreitur, sem kallaður
er Kirkjugarðshóll. I kringum hann eru stórar
þúfur. Enn má sjá garðinn. „Björn Stefánsson
sem áður bjó í Dölum, byggði íjár- eða lamb-
hús þar sem bænahúsið stóð. Þegar verið var að
stinga út úr húsinu, var komið niður á manna-
bein. Fljótlega eftir það var húsið rifið. Upp úr
1860 kom upp taugaveiki í Dölum og því var
kennt um að neysluvatnslækurinn rann meðfram
kirkjugarðinum. Eftir þetta var hætt að taka vatn
úr honum. Kristján Eldjárn þjóðminjavörður
og síðar forseti taldi víst að garðurinn væri frá
kaþólskri tíð,” segir Sigrún.
SKÓLAGANGAN
Barnakennarí kom í Dali seinni partinn í októ-
ber og dvaldi í um hálfan mánuð, hann kenndi
á hverjum degi, en setti börnunum fýrir áður en
hann fór annað. Krakkarnir frá Hólagerði og
Gestsstöðum komu þangað til náms. Denni
segist hafa verið sæmilegur námsmaður, „en þó
náði ég aldrei Jóni í Hólagerði, sem var afburða
nemandi. Eg hef aldrei vitað annað eins minni
hjá nokkrum manni.
Kennarinn kom aftur í febrúar og var í heilan
mánuð og þá kom í ljós hvað við höfðum lært
mikið. Við kláruðum þetta sjálf eftir að kennarinn